به گزارش "ورزش سه"، در حالی که یک‌شنبه شب اهالی فوتبال در ایران منتظر یک نبرد دیدنی بین جدی‌ترین‌ مدعیان قهرمانی این فصل لیگ برتر که از قضا تاکتیکی‌ترین تیم‌های این فصل هم هستند بودند، بازی دو تیم چندان چنگی به دل نزد و هر دوی مربی‌ها نتوانستند چندان کار خاصی از طریق ساخت بازی تیم‌هایشان از عقب زمین انجام دهند؛ گل پرسپولیس روی یک‌ ضربه‌ی کرنر به دست آمد و گل سپاهان هم حاصل یک بازی مستقیم و استفاده از توپ‌های د‌وم بود. با هم نگاهی خواهیم داشت به تاکتیک‌ها و استراتژی‌های دو تیم سپاهان و پرسپولیس در ال‌کلاسیکوی فوتبال ایران:

ساخت بازی پرسپولیس؛ متفاوت با لیگ قهرمانان

پرسپولیس در هر ۶ بازی خود در لیگ قهرمانان آسیا با تیم‌هایی مواجه شد که با آرایش ۲-۴-۴ از این تیم دفاع می‌کردند. در نتیجه سرخ‌ها برای این که اسیر پرس دو مهاجم تیم حریف نشوند، یک عرض ۳ نفره را در فاز اول بازی‌سازیشان با اضافه‌شدن کامیابی‌نیا یا سرلک به فضای بین دو مدافع و یا قرار گرفتن امیری در سمت چپ زوج کنعانی-جلال تشکیل می‌دادند.

تصویر ۱: تشکیل عرض ۳ نفره با کامیابی‌نیا در فاز اول بازی‌سازی مقابل الوحده.

اما در بازی با سپاهان، پرسپولیس قرار بود با تیمی مواجه شود که با آرایش ۱-۴-۱-۴ «Mid-press» از سرخ‌ها دفاع می‌کرد، بنابراین نیازی به تشکیل عرض ۳ نفره در عقب زمین نبود، بلکه شاگردان یحیی نیاز داشتند نفرات کافی را در مرکز زمین برای عبور از ۴ نفر دوم خط فشار سپاهان داشته باشند. پس در اغلب دقایق مسابقه شاهد تبدیل آرایش سرخ‌ها به ۴-۴-۲ هنگام ساخت بازی از عقب زمین بودیم.

تصویر ۲: آرایش ۴-۴-۲ پرسپولیس هنگام ساخت بازی.

تصویر ۳: آرایش ۴-۴-۲ پرسپولیس هنگام ساخت بازی از عقب زمین که «۲» آن در این تصویر مشخص است.

تصویر ۴: ادامه‌ی صحنه‌ی قبل؛ آرایش ۴-۴-۲ پرسپولیس هنگام ساخت بازی از عقب زمین که «۴» آن در این تصویر مشخص است( نعمتی در پایین تصویر نیفتاده)، هم‌چنین آرایش ۱-۴-۱-۴ سپاهان هم در این تصویر مشخص است( محبی در پایین تصویر نیفتاده)

تصویر ۵: ادامه‌ی صحنه‌ی قبل. وحید امیری یک پاس مورب را به مغانلو می‌دهد، بازی پشت به دروازه‌ی مؤثر مغانلو باعث می‌شود دو بازیکن سپاهان، پورقاز و کریمی به سمت او کشیده شوند، حال فضایی برای نفوذ نوراللهی ایجاد‌ شده است؛ در این صحنه، حاجی‌صفی مسئول یارگیری با نوراللهی بوده که یار خود را رها می‌کند، نوراللهی به سمت دروازه حرکت می‌کند و رفیعی هم با تأخیر به سمت او می‌رود، در ادامه‌ی این تصویر، کرنر منجر به گل پرسپولیس حاصل می‌شود. می‌بینید که در به ثمر رسیدن گل پرسپولیس، آرایش ۴-۴-۲ این تیم هنگام ساخت بازی و پرس ضعیف حاجی‌صفی و رفیعی مؤثر بوده‌اند.

اما در زمان‌هایی که سپاهان تصمیم می‌گرفت با اضافه شدن سروش رفیعی یا احسان حاجی‌صفی به خط اول فشار، آرایش خود را به ۲-۳-۱-۴ تغییر دهد، آرایش پرسپولیس هم هنگام ساخت بازی به ۳-۲-۳-۲ تغییر می‌کرد؛ زیرا با اضافه شدن سروش به خط اول فشار، سپاهان در خط دوم فشار خود ۳ بازیکن را متشکل از محبی، حاجی‌صفی و حسینی داشت و محمد کریمی ترجیح می‌داد جلوی خط دفاع خودی باقی بماند و تبدیل به زوج حاجی‌صفی نشود، در نتیجه پرسپولیس برای عبور از خط دوم فشار سپاهان به جای ۴ بازیکن در حالت قبلی، به ۳ بازیکن متشکل از کمال کامیابی‌نیا در وسط، نعمتی در راست و امیری در چپ نیاز داشت.

تصویر ۶: سپاهان با اضافه شدن سروش به شهباززاده برای وارد کردن فشار به کنعانی، در حال تبدیل شدن به آرایش ۲-۳-۱-۴ است، پرسپولیس هم تبدیل به آرایش ۳-۲-۳-۲ شده است.

جلوی این ۳ نفر هم نوراللهی و پهلوان قرار می‌گرفتند که در صورت نیاز و برای ایجاد برتری عددی مقابل ۳ نفر خط دوم فشار سپاهان، به کمال-نعمتی-امیری اضافه شده و آرایش پرسپولیس را به ۳-۵-۲ تغییر می‌دادند.

تصویر ۷: ادامه‌ی صحنه‌ی قبل؛ حضور نوراللهی و پهلوان جلوی آرایش ۳-۲ تصویر قبل.

در هر دو حالت آرایش‌های ۳-۲-۳-۲ و ۳-۵-۲، مثلث جلوی زمین پرسپولیس از عالیشاه در راست، مغانلو در مرکز و ترابی در چپ تشکیل می‌شد. بعد از خروج عالیشاه به دلیل مصدومیت، اگر پرسپولیس قصد ساخت بازی با آرایش ۴-۴-۲ را داشت، مغانلو و شهریار در مرکز قرار می‌گرفتند و از دو سمت توسط پهلوان و ترابی حمایت می‌شدند؛ اگر پهلوان یک خط عقب می‌آمد و آرایش پرسپولیس به ۳-۲-۳-۲ یا ۳-۵-۲ تبدیل می‌شد، بیش‌تر عیسی متمایل به سمت راست خط حمله می‌شد، مغانلو در مرکز قرار می‌گرفت و ترابی هم در سمت چپ.

پرسینگ ضعیف سپاهان

پیش‌تر اشاره شد که سپاهان با آرایش ۱-۴-۱-۴ Mid-press که ممکن بود با اضافه شدن حاجی‌صفی یا سروش به شهباززاده تبدیل به ۲-۳-۱-۴ شود، از پرسپولیس دفاع می‌کرد. سپاهان هنگام شروع مجدد‌های پرسپولیس اغلب سعی می‌کرد مسیر پاس لک به سید جلال را توسط شهباززاده مسدود کند و کنعانی‌زادگان را آزاد بگذارد، سپس به محض پیش‌روی کنعانی با توپ، سروش یا حاجی‌صفی روی پای او روند. اما تعلل رفیعی و حاجی‌صفی در وارد کردن فشار به کنعانی از یک سو و قدرت حمل توپ و رنج پاس بالای کنعانی از سوی دیگر، باعث شد پرسپولیس با متمایل شدن او به سمت راست چندین بار موفق به شکستن پرس از هم‌گسیخته‌ی سپاهان شود.

تصویر ۸: گراف ۳۷ پاس کنعانی‌زادگان مقابل سپاهان. ۳۱ پاس او به مقصد رسیده‌اند که شامل ۱ پاس کلیدی هم می‌شود. دایره‌های نارنجی بزرگ مبدأ و دایره‌های نارنجی کوچک مقصد پاس هستند. می‌بینید که پاس‌های او تا چه اندازه رِنج بالایی داشته‌اند.

ضمن این که باقی‌ماندن محمد کریمی در نیمه‌ی زمین خودی برای پوشش فضای جلوی مدافعان باعث می‌شد زمانی که سروش یا حاجی‌صفی به استقبال کنعانی می‌رفتند، نفر دیگرشان در مرکز زمین تنها شود و پرسپولیس با اضافه کردن پهلوان و نوراللهی به کامیابی‌نیا و تشکیل یک مثلث، به راحتی از زیر فشار سپاهان خارج شود.

تصویر ۹: شهباززاده مسیر پاس لک به سید جلال را بسته، اما کنعانی آزاد گذاشته شده است. حاجی‌صفی پشت سر کمال قرار دارد( در تصویر نیفتاده) و‌ سپاهان مشغول دفاع با آرایش ۱-۴-۱-۴ است.

تصویر ۱۰: حاجی‌صفی به سمت کنعانی می‌آید تا آرایش سپاهان را به ۲-۳-۱-۴ تغییر دهد و این‌گونه سپاهان در سمتی که توپ در جریان است، یک مثلث را با حضور حاجی‌صفی، رفیعی و محبی داشته باشد؛ اما حاجی‌صفی با تأخیر روی پای کنعانی می‌رود، در نتیجه کنعانی بدون مزاحمت خاصی یک پاس مورب را برای نعمتی ارسال می‌کند، از طرفی سروش و شهباززاده هم با تأخیر به سمت کامیابی‌نیا، که یارگیر او‌ حاجی‌صفی بوده است، می‌روند، بنابراین سیامک هم می‌تواند یک پاس در عرض برای کمال ارسال کند. هم‌چنین عدم حمایت کریمی از خط دوم پرس سپاهان باعث شده تا نوراللهی هم در مرکز زمین خالی بماند.

آمار تکل موفق و قطع توپ پایین رفیعی و حاجی‌صفی در این مسابقه هم نشان می‌دهد این دو تا چه اندازه در تحت فشار گذاشتن هافبک‌های پرسپولیس ناموفق عمل کرده‌اند. سروش در این بازی صفر تکل موفق و ۲ قطع توپ و احسان هم تنها ۱ تکل موفق و ۱ قطع توپ داشت. این کم‌ترین آمار تکل موفق و قطع توپ حاجی‌صفی- رفیعی از زمانی است که این دو در بازی با تراکتور در کنار هم قرار گرفته‌اند.

ساخت بازی سپاهان؛ ۳۰ دقیقه‌ی سخت مقابل پرسینگ از بالای پرسپولیس

پرسپولیس تا زمان حضور امید عالیشاه در زمین، با آرایش ۲-۴-۴ و‌ به صورت «High-press» از تیم سپاهان دفاع می‌کرد؛ عالیشاه و مغانلو دو مدافع میانی سپاهان را تحت فشار می‌گذاشتند و سعی می‌کردند مسیر پاس این دو‌ مدافع را به محمد کریمی، عقب‌ترین هافبک سپاهان که اغلب بین عالیشاه-مغانلو قرار می‌گرفت، قطع کنند. پهلوان، نوراللهی، کامیابی‌نیا و ترابی هم سعی می‌کردند از خط اول پرس سرخ‌ها حمایت کنند؛ بدین ترتیب که پهلوان و ترابی متمایل به مرکز زمین می‌ایستادند و در صورت رفتن توپ به جناحین روی پای دو مدافع کناری سپاهان می‌رفتند و نوراللهی و کامیابی‌نیا هم مراقب رفیعی و حاجی‌صفی بودند و در صورتی که توپ به کریمی می‌رسید، روی پای او می‌رفتند.

تصویر ۱۱: پرسینگ شدید پرسپولیس در نیمه‌ی زمین سپاهان با ۶ نفر. نورافکن در این صحنه مجبور به ارسال پاس رو به عقب برای گولسیانی می‌شود، این مدافع گرجی هم توپ را به نیازمند می‌سپارد و نیازمند زیر توپ می‌زند.

در این بازه‌ی زمانی سپاهان با آرایش ۳-۱-۴-۲ ساخت بازی خود را پیگیری می‌کرد؛ حاجی‌صفی و کریمی جلوی دو مدافع میانی قرار می‌گرفتند و اسماعیلی‌فر و نورافکن هم هم‌عرض این دو می‌شدند تا زردپوشان با ۶ نفر بتوانند از فاز اول به دوم بازی‌سازی بروند. جلوی این ۶ نفر هم سروش رفعی در پست ۱۰، از مثلث تهاجمی تیم حمایت می‌کرد.

تصویر ۱۲: آرایش ۳-۱-۴-۲ سپاهان هنگام ساخت بازی از عقب زمین که «۲» و «۴» آن در این تصویر مشخص‌اند.

تصویر ۱۳: آرایش ۳-۱-۴-۲ سپاهان هنگام ساخت بازی از عقب زمین که «۱» و «۳» آن در این تصویر مشخص‌اند.

اما با خروج عالیشاه و ورود آل‌کثیر، آرایش پرسپولیس هنگام دفاع به ۱-۳-۲-۴ Mid-press و گهگاهی هم Mid-block تغییر کرد؛ بدین ترتیب که از بین آل‌کثیر و مغانلو، هر کدام که به مدافع میانی صاحب توپ نزدیک بودند، فشار وارد کرده و نفر دیگر کریمی را «Mark» می‌کرد. این درست همان آرایشی بود که یحیی در بازی رفت هم مقابل سپاهان از آن بهره برد و این کار را با زوج نوراللهی- امیری انجام داد.

تصویر ۱۴: مغانلو روی پای پورقاز رفته و آل‌کثیر، کریمی را Mark کرده است.

تصویر ۱۵: تصویر از بازی رفت.

با این جابه‌جایی در تیم پرسپولیس، آرایش سپاهان هم هنگام ساخت بازی به ۳-۲-۳-۲ تغییر یافت؛ دیگر حاجی‌صفی در کنار کریمی قرار نمی‌گرفت، بلکه یک خط جلو‌تر می‌رفت تا در کنار رفیعی قرار گیرد، زیرا پرسینگ کم‌فشار‌‌تر سرخ‌ها از دقیقه‌ی ۳۰ اغلب فرصت بازی‌سازی را برای پورقاز و گولسیانی فراهم می‌کرد.

تصویر ۱۶: آرایش ۳-۲-۳-۲ سپاهان هنگام ساخت بازی از عقب زمین که «۲» و «۳» ابتدایی آن در این تصویر مشخص است. در این تصویر هم می‌توانید ببینید چگونه آل‌کثیر به سمت مدافع صاحب توپ، پورقاز رفته و مغانلو، کریمی را Mark کرده است.

تصویر ۱۷: آرایش ۳-۲-۳-۲ سپاهان هنگام ساخت بازی از عقب زمین که «۲» و «۳» انتهایی آن در این تصویر مشخص است.

در حالی که تک گل عیسی آل‌کثیر روی یک‌ ضربه‌ی‌ کرنر سرخ‌ها را در آستانه‌ی دشتی بزرگ از اصفهان قرار داده بود، اما گل دقایق پایانی‌ محمد محبی آب سردی بر پیکره‌ی شاگردان یحیی بود. سپاهان با این نتیجه هم‌چنان با یک بازی بیش‌تر صدرنشین ماند تا دربی روز جمعه را برای سرخ‌ها از هر زمانی حساس‌تر کرده باشد و نیاز آن‌ها را به هر سه امتیاز این مسابقه از هر زمانی بیش‌تر!

علی کمانگری
منبع داده‌های آماری: مجموعه‌ی «یازده»