یکی از اساتید ارتباطات و جامعه شناسی، افزایش خودکشی، اعتیاد و افسردگی در جامعه را از نتایج انتشار بیش از حد اخبار منفی در جامعه می داند و یکی از رازهای موفقیت رسانه‌ها در مقابله با این پیامدها را اجتماعی سازی خبر عنوان می‌کند؛ یعنی رسانه، خبر را از منظر مخاطبان هم منعکس کرده و دغدغه‌های مخاطب را هم در نظر بگیرد.

 

حمید شکری خانقاه در گفت‌وگویی با ایسنا درباره علت گرایش جامعه به سمت اخبار منفی و به تبع آن استقبال رسانه‌ها از این اخبار، توضیح داد: ذهن به صورت اتوماتیک سوگیری‌اش به سمت اخبار منفی بیشتر از اخبار مثبت است. به همین خاطر گرایش رسانه‌ها هم به سمت رویدادهای منفی بیشتر می‌شود.  این، یک واقعیت اجتناب ناپذیر است. بُعد هیجانی و بدیع بودن اخبار منفی، ذهن انسان را ناخوادآگاه درگیر می‌کند؛ زیرا آدمی به صورت طبیعی به دنبال هیجان است. همین سبب شده تا رسانه‌ها راز موفقیتشان را در انتشار اخبار منفی جست و جو کنند.

 

نویسنده کتاب «Ø¨Ø±Ù†Ø§Ù…Ù‡ ریزی ارتباطی» درباره تاثیرات مخرب گرایش به سمت اخبار منفی بر مخاطب، عنوان کرد: این سوگیری ها از بعد روانشناسی خطرات زیادی را برای ما به دنبال دارد. واکنش‌هایی را در بدن ما ایجاد کرده و حتی هورمون‌های استرس را فعال می‌کند. این موضوع انسان را به شدت آسیب پذیر می‌کند. روانشناسان می‌گویند اخبار منفی تاثیر مستقیمی روی شرایط روحی و روانی جامعه به ویژه جوانان دارد. باعث گسترش افسردگی، اضطراب و حتی خودکشی و اعتیاد هم می‌شود. خودکشی ها می‌تواند ناشی از همین اشباع ذهنی آدم‌ها از اخبار منفی باشد.

 

 

 

این استاد ارتباطات همچنین با اشاره به عادی شدن شنیدن اخبار منفی برای مردم در طولانی مدت، افزود: از طرفی ما بحثی داریم تحت عنوان اشباع نظری؛ یعنی وقتی که یک فرد دائم در معرض یک نوع خبر باشد حالا چه مثبت و چه منفی و دائما به نتایج ثابتی برسد، دیگر در مقابل این موضوع بی خیال می‌شود. در واقع جامعه از اخبار منفی اشباع می‌شود. افراد آنقدر خبر بد می‌شنوند که دیگر شنیدن این اخبار مثل گذشته متاثرشان نمی‌کند و دیگر در برابر اخبار ناراحت کننده واکنشی نشان نمی‌دهند. این شرایط، خمودگی و یخ زدگی جامعه را به دنبال خواهد داشت؛ یعنی جامعه به نقطه‌ای می‌رسد که ما اسمش را می‌گذاریم سکوت سازمانی و سکوت اجتماعی؛ این سکوت در واقع نوعی رخوت، بی حالی و اشباع ذهنی است. مردم دیگر حال واکنش نشان دادن نسبت به مسایل پیرامون را نخواهند داشت و این خطرناک است.

 

 

او درباره نقش کرونا در ایجاد شرایط خمودگی و بی توجهی مردم نسبت به رویدادهای ناگوار عنوان کرد: جریان کرونا مرگ را ارزان کرده است. الان اگر خبر مرگ شخصی از فامیل به گوشتان برسد، خیلی ساده از کنارش می‌گذرید و حتی حاضر نیستید به مراسمش بروید. در گذشته مردم حتی وقتی با شخصی اختلافی داشتند در مراسم خاکسپاری‌اش حضور پیدا می‌کردند. در دوران کرونا مرگ به یک پدیده عادی تبدیل شد.

 

 

 

دکتر شکری خانقاه، مدرس دانشگاه همچنین درباره تاثیراتی که اخبار منفی بر خبرنگاران  به عنوان مخابره کننده‌های این رویدادها می‌گذارد، گفت: مثل پزشکی که بیمارش را جراحی می‌کند و زیر دستش می‌میرد، انتشار اخبار منفی بر روی خبرنگاران تاثیر می‌گذارد. کمتر خبرنگاری را می‌بینیم که دنبال اخبار شادی بخش و امیدوارکننده باشد. ما می‌گوییم خبرنگار نباید نسبت به اخبار سوگیری داشته باشد اما انتشار اخبار منفی احساس یأس و ناامیدی را در خود خبرنگار هم به وجود می‌آورد؛ این بزرگترین خطر برای خبرنگاران است.

 

 

این استاد جامعه شناسی ارتباطات با بیان اینکه انتشار رویداد منفی و بعد رها کردن آن توسط رسانه‌ها کار اشتباهی است، به یک راه‌حل برای کاهش اثرات مخرب اخبار منفی اشاره کرده و افزود:  اثرگذارترین عامل برای مقاومت در برابر بی تفاوتی، استرس و احساس بی توجهی، ارتباطات اجتماعی است. هر چقدر ما بتوانیم گفت‌وگو و تعامل را با جامعه بیشتر کنیم، مقاومت مردم در برابر اخبار منفی را بالاتر برده‌ایم. اگر رسانه بخواهد تاب آوری را در جامعه بالا ببرد و این خمودگی و بی توجهی را از بین ببرد، باید ارتباطات اجتماعی را گسترش دهد. رسانه‌ها باید اخبار را در تعامل با مخاطب و گفت‌وگو محور پیش ببرند.

 

این استاد دانشگاه تاکید کرد: یک اشتباه بزرگ رسانه‌ها این است که صرفا به انعکاس خبر بسنده می‌کنند. یعنی گزارش را داده‌اند و یأس و ناامیدی را در کشور  منتشر کرده‌اند و بعد رهایش کرده‌اند. راهکار این موضوع، منتشر کردن تحلیل‌های گفت‌وگو محور در جامعه و در واقع اجتماع سازی خبر است. لزومی هم ندارد همیشه با صاحب نظران صحبت شود، می‌توان با مردم و آدم‌های آسیب پذیر گفت‌وگو کرد. گفت‌وگو را از زبان خود جهان باید شنید. باید تعاملات و ارتباطات اجتماعی رسانه با جامعه را افزایش داد. این کار اثرات مخرب انتشار اخبار منفی را کاهش می‌دهد.

 

حمید شکری خانقاه مدیریت ذهنی و آثار روانی اخبار را یکی از وظایف جدی رسانه‌ها دانسته و افزود: وقتی رسانه خبر منفی و ناراحت کننده را منتشر کرده و بعد رها می‌کند، نتیجه گیری و تاثیرپذیری از اخبار را به خود مخاطب واگذار کرده‌ است. رسانه باید مدیریت آثار روانی رویدادها را هم بر عهده بگیرد. الان شبکه‌های اجتماعی به رقابت با رسانه‌های رسمی پرداخته‌اند.  شبکه های اجتماعی باعث شده اند تا هر کدام از افراد خودشان به تنهایی یک رسانه باشند و در جریان رویدادها قرار بگیرند. در این شرایط رسانه‌های رسمی و سازمانی باید مدیریت روانی افرادی را که نمی‌دانند با خبر منتشر شده و آثارش چه کار کنند، بر عهده بگیرند.

 

 

 

به اعتقاد وی در دنیای نوین، رسانه‌ها دیگر خبررسان صرف نیستند، بلکه مدیریت رسانه ایجاب می کند که به آثار روانی خبری که منتشر می شود، توجه کنند؛ لذا نباید فقط به انعکاس رویدادی بسنده کنند، بلکه سناریونویسی و مهندسی خبر هم اهمیت دارد.

 

شکری خانقاه در این زمینه اظهار کرد: مهندسی پیام یعنی اینکه رسانه قبل یا بعد از خبر، جریان سازی کرده باشد و تولیدات چندرسانه‌ای داشته باشد. تولیدات چندرسانه‌ای، یعنی تولید فیلم و مستندهایی پیرامون رویداد که به منظور جریان سازی رویداد در کشور می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. تولیدات چندرسانه‌ای سبب اثرگذار کردن یک رویداد در جامعه می‌شود. فلیمبردارها و بخش تدوین تولیدات چند رسانه ای در رسانه‌ها باید همیشه آماده باشند تا سناریوهای چند دقیقه‌ای را در کشور منتشر کنند.

 

رسانه باید نتیجه‌گیری قدرتمندی را به جامعه بدهد و رویداد را رها نکند؛ برای مثال اگر انفجاری اتفاق افتاده است و رسانه خبر آن را منتشر می کند باید بخش دیگری از همین رسانه برای مدیریت روانی جامعه تولید محتوا کند تا عواقب منفی این موضوعات را از بین ببرد.

 

به عنوان نمونه درباره اخبار ضد و نقیض  واکسن کرونا، بایستی رسانه ها به عنوان منبع موثق وارد عمل شوند و محتوا و اطلاعات و گزارش های دقیقی به جامعه ارائه کنند؛ زیرا مردم در ابهام دچار سردرگمی و روی آوردن به شایعات می شوند.