مناظره های تلویزیونی نامزدهای انتخابات مختلف که گاهی با حضور دو نامزد و گاهی هم با حضور چند و یا همه نامزدهای نهایی برگزار می شوند، یکی از جذاب ترین و جنجالی ترین بخش های تبلیغات نامزدها برای مردم است و به ویژه مناظره میان نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری، از پرمخاطب ترین برنامه های تلویزیونی به شمار می رود.

از این رو، رقابتی تنگاتنگ بین شبکه های مطرح تلویزیونی هر کشور برای در انحصار گرفتن این نوع مناظره ها در زمان برگزاری انتخابات با هدف جلب مخاطب بیشتر ایجاد می شود.

در این گزارش، بطور اجمالی به شیوه برگزاری مناظره های انتخاباتی، میزان اثرگذاری آن بر افکار عمومی جامعه، روند برگزاری و ... در چند کشور جهان شامل آمریکا، روسیه، انگلیس، آلمان، فرانسه،  کره جنوبی و تونس پرداخته شده است.

آمریکا، کمیسیون مناظره‌های انتخابات ریاست جمهوری چیست؟

مناظره‌های اصلی انتخابات آمریکا یعنی پس از آنکه نامزد اصلی هر حزب و معاون وی مشخص شد، توسط مرکزی به نام کمیسیون مناظره‌های انتخابات ریاست جمهوری برگزار می‌شود.

کمیسیون مناظره‌های ریاست جمهوری آمریکا، یک سازمان خصوصی و غیرحزبی است که طبق قوانین فدرال واجد شرایط است که به عنوان یک حامی بحث و گفت‌وگو فعالیت می کند.

مأموریت اصلی کمیسیون این است که اطمینان حاصل کند، تنها برای منفعت "رأی‌دهندگان" آمریکایی، بحث‌های عمومی انتخابات هر چهار سال با حضور نامزدهای اصلی رئیس جمهوری و معاون رئیس جمهوری ایالات متحده در چند مرحله برگزار می‌شود.

این کمیسیون سازمانی مستقل است. توسط هیچ حزب سیاسی یا سازمانی کنترل نمی‌شود و از کاندیداها یا احزاب سیاسی حمایت یا مخالفت نمی‌کند.

در تاریخچه این کمیسیون آمده است که از سال ۱۹۸۸ حامی مناظره‌های عمومی انتخابات ریاست جمهوری در هر انتخابات بوده است.

پس از انتخابات ۱۹۸۴، دو سازمان ملی برجسته یعنی مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی دانشگاه جورج تاون و انستیتوی سیاست دانشگاه هاروارد، مطالعات جداگانه‌ای درباره روند انتخابات ریاست جمهوری و نقش مناظره‌ها انجام دادند.

هر دو مطالعه نشان داد که بحث و گفت‌وگو بین کاندیداهای اصلی باید به بخش منظمی از انتخاب روسای جمهوری آمریکایی تبدیل شود.

یک نگرانی اصلی که در این مطالعات ذکر شده این است که نامزدهای برجسته اغلب از بحث و گفت‌وگو خودداری یا تا آخرین لحظه در برابر مناظره‌ها مقاومت می‌کردند.

با توجه به این نگرانی، هر دو گزارش جورج تاون و هاروارد توصیه کرده اند که دو حزب سیاسی مهم، سازوکاری را تأیید کنند که اطمینان حاصل شود در بیشترین حد ممکن، مناظره ریاست جمهوری بین نامزدهای اصلی، بخش دائمی از روند انتخابات باشد.

در پاسخ به مطالعات هاروارد و جورج تاون، روسای وقت کمیته‌های ملی دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه، به طور مشترک از ایجاد کمیسیون مستقل مناظره‌های انتخاباتی حمایت کردند.

در  ۱۹ فوریه ۱۹۸۷ در منطقه کلمبیا به عنوان یک شرکت خصوصی غیرانتفاعی برای "سازماندهی، مدیریت، تولید، تبلیغ و حمایت از بحث و گفت‌وگو برای نامزدهای ریاست ایالات متحده" ایجاد شد.

بودجه کمیسیون مناظره‌های انتخاباتی چگونه تأمین می شود؟

کمیسیون مناظره‌های انتخاباتی، هیچ بودجه‌ای از دولت یا هیچ حزب سیاسی، کمیته اقدام سیاسی و یا کاندیدایی دریافت نمی کند.

 بودجه لازم برای تولید مناظره‌ها را هر چهار سال یکبار و حمایت از فعالیت‌های مداوم آموزش رای‌دهندگان از طرف هایی که میزبان این بحث‌ها هستند و به میزان کمتری از شرکت‌های مالی، بنیاد و اهدا کنندگان خصوصی به دست می‌آید.

اهداکنندگان هیچ‌گونه مشارکت در مدیریت هیچ یک از فعالیت‌های کمیسیون مناظره‌های انتخابات ریاست جمهوری را ندارند.

کدام نامزدها برای مناظره دعوت می‌شوند؟

در اول اکتبر ۲۰۱۹، کمیسیون مناظره انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، معیارهای انتخاب نامزدهای غیرحزبی خود در سال ۲۰۲۰ را تصویب کرد.

براساس معیارهای ۲۰۲۰، برای دریافت دعوت به مناظره یک نامزد باید:

۱) از نظر قانون اساسی واجد شرایط برای تصدی پست رئیس جمهوری ایالات متحده باشد.

۲) از تعداد کافی آرای ایالتی برخوردار شوند تا شانس کسب اکثریت آرا در کالج انتخاباتی را داشته باشند.

۳) دارای حداقل سطح پشتیبانی ۱۵ درصدی رای دهندگان "ملی" باشند، همانطور که توسط پنج سازمان ملی نظرسنجی تعیین شده است، با استفاده از میانگین نتایج آن سازمان‌ها که اخیراً به صورت عمومی گزارش می‌شود.

 نظرسنجی‌هایی که می‌توان به آنها اعتماد کرد براساس کیفیت روش به کار رفته، اعتبار سازمان‌های نظرسنجی و دفعات نظرسنجی انجام شده، انتخاب می‌شوند.

کمیسیون مناظره انتخابات ریاست جمهوری پیش از زمان اعمال معیارها، سازمان‌های نظرسنجی انتخاب شده را شناسایی می‌کند.

آیا قالب مناظره‌ها در طول سال‌ها تغییر کرده است؟

از سال ۱۹۸۷، کمیسیون مناظره انتخابات ریاست جمهوری آمریکا برای ایجاد قالب‌های بحث و گفت‌وگو تلاش کرده است که حداکثر زمان و توجه را به نامزدها و نظرات آنها معطوف می‌کند.

نخستین مناظره این کمیسیون، از الگویی استفاده کرد که برای چندین دوره قبلی استفاده شده بود، یک مجری با یک هیات سه نفره از روزنامه نگاران.

در سال ۲۰۰۰، کمیسیون مناظره انتخابات، نخستین مناظره خود را برگزار کرد که در آن نامزدها در یک میز با مجری نشستند، قالبی که گفت‌وگوی صریح و بدون جداسازی فیزیکی تریبون‌ها انجام می‌شود.

در سال ۲۰۱۲ و ۲۰۱۶، کمیسیون انتخابات، شکل قابل توجهی متفاوت را برای نخستین و آخرین مناظره‌های ریاست جمهوری به تصویب رساند:

این دو بحث به ۶ بخش ۱۵ دقیقه‌ای تقسیم شد که در هر یک از آنها، نامزدها در مورد یک موضوع مهم پیش روی کشور بحث کردند. یک بحث به مسائل داخلی و یک بحث به امور خارجی اختصاص داشت.

عناوین هر دو بحث توسط ناظران، انتخاب و چندین هفته قبل اعلام شد. این تغییر نتیجه تلاش مداوم کمیسیون مناظره انتخابات، طی سالیان متمادی برای تقویت بحث معنادار درباره مسائل و از بین بردن محدودیت‌های زمانی بود.

مجریان مناظره ها چگونه انتخاب می شوند؟

مجریان بحث توسط کمیسیون مناظره انتخابات، چند هفته قبل از مناظره، برگزیده می‌شوند.

کمیسیون مناظره، از سه معیار برای انتخاب مجریان خود استفاده می‌کند:

 الف) آشنایی با نامزدها و مسائل مهم تبلیغات انتخاباتی ریاست جمهوری.

 ب) تجربه گسترده در اخبار پخش زنده تلویزیونی؛

ج) درک اینکه بحث باید بیشترین زمان و توجه را به کاندیداها و نظرات آنها معطوف کند. مجریان سوالاتی را می‌پرسند که برای کمیسیون مناظره انتخابات یا داوطلبان شناخته نشده‌اند. آنها نه با ستادهای انتخاباتی ملاقات می کنند و نه ستادها نقشی در انتخاب مجری دارند.

در طول سال‌ها، کمیسیون انتخابات به جز سه مورد، بحث خود را در دانشگاه‌ها برگزار کرده است. این امر به دانشجویان اجازه داده است تا در روند تولید شرکت کنند و بسیاری از آنها را وادار به مشارکت در پروژهای مربوط به انتخابات می‌کند.

آیا بحث ها مخاطبان زیادی را به خود جلب می کند؟

میزان تماشای مناظرات ریاست جمهوری به طور چشمگیری از هر برنامه سیاسی دیگری بیشتر است. از سال ۱۹۸۸-۲۰۱۶، مباحث کمیسیون مناظره انتخابات، مخاطبان بین ۳۵ تا ۱۰۰ میلیون بیننده را به خود اختصاص داده است.

به طور میانگین در این سال‌ها، ازهر ۱۰ رای دهنده، حدود ۶ نفر (۶۳٪) گفتند که بحث‌های ریاست جمهوری برای تصمیم گیری برای کدام نامزد رأی دادن بسیار یا تا حدی مفید بود.

با این حال، این لزوماً به این معنی نیست که تعداد زیادی از رای دهندگان منتظر بحث هستند تا تصمیم خود را بگیرند.

به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۶، فقط ۱۰درصد از رأی‌دهندگان گفتند که "در طول یا درست بعد از" مناظره ریاست جمهوری، تصمیم خود را قطعی کرده‌اند.

مناظره های انتخاباتی در انگلیس

احزاب و رسانه ها، برگزارکننده مناظره های انتخاباتی در انگلیس یکی از اصلی‌ترین روش‌های معرفی نامزدهای انتخابات و آشنایی با برنامه‌های آنها مناظره‌های زنده تلویزیونی است.

در انگلیس مناظره‌های انتخابات پارلمان به پیشنهاد رسانه ها و رهبران احزاب مطرح و با موافقت تمام طرف‌ها (رسانه‌ها و احزاب) برگزار می‌شود. دستورالعمل خاصی در خصوص شکل برگزاری مناظره‌ها وجود ندارد اما کمیسیون نظارت بر انتخابات و آفکام (آژانس نظارت بر عملکرد رسانه‌ها) در خصوص کیفیت‌ برنامه‌ها صاحب‌نظر هستند.

برخی رسانه ها ترجیح می‌دهند که فقط رهبران دو حزب اصلی یعنی محافظه کار و کارگر را به مناظره دعوت کنند که آن هم طبق توافق طرف‌ها به صورت جداگانه یا با هم برگزار می‌شود. برخی رسانه‌ها هم رهبران تمام احزاب را دعوت می‌کنند تا در صورت عدم پیروزی قاطع یکی از احزاب اصلی و ضرورت تشکیل دولت ائتلافی، برنامه احزاب کوچکتر هم مورد واکاوی قرار گیرد.

اولین مناظره انتخاباتاتی در انگلیس

اولین مناظره انتخاباتی انگلیس در سال ۲۰۱۰ میلادی برگزار شد که از پرتو آن حزب لیبرال دمکرات به رهبری نیک کلگ موفق شد تا آراء خاکستری زیادی را به نفع حزب خود جمع و در تشکیل دولت با حزب محافظه‌کار به رهبری دیوید کامرون ائتلاف کند. چهار سال بعد (می ۲۰۱۴) یعنی درست یک سال پیش از برگزاری انتخابات پارلمانی کامرون پیشنهاد برگزاری مناظره پنج جانبه با حضور رهبران تمام احزاب سیاسی را مطرح کرد و قرار شد که برای اولین بار یک نشست دوجانبه با اد میلیبند رهبر حزب مخالف دولت (کارگر) هم برگزار شود.

میزان اثرگذاری مناظره ها بر افکار عمومی

نظر سنجی‌ها نشان می‌دهد که مناظره‌های انتخاباتی روی ۳۸ درصد افکار عمومی تاثیرگذار است. بسیار از مردم فرصت نشست پای تلویزیون و دنبال کردن مناظره ها را ندارند. خیلی از مردم هم صرف نظر از مناظره ها، بطور سنتی نامزدهای مورد نظر خود را انتخاب می کنند.

مناظره های انتخابات در آلمان

مناظرات انتخاباتی در آلمان در چند دور برگزار می‌شود که تمامی حزب‌ها در آن حضور و در یکی از مناظرات دو کاندیدای اصلی نقش پررنگ‌تری دارند.

آخرین مناظره تلویزیونی این کشور نیز به سپتامبر ۲۰۱۳ و چند هفته قبل از برگزاری انتخابات ملی بر می‌گردد که در آن آنگلا مرکل، صدراعظم فعلی آلمان و رقیب سوسیال دموکراتش پیر اشتاین بروک در مدت ۹۰ دقیقه، مباحث مختلفی را به بحث گذاشتند.

سیاست داخلی، سیاست خارجی و اقتصاد؛ موضوع اصلی مناظره ها

موضوعاتی که در این مناظره مطرح شد طیف گسترده‌ای را شامل می‌شد که اصلی‌ترین آنها سیاست‌های داخلی، سیاست‌های خارجی از قبیل بحران سوریه و اختلاف نظر درباره سیاست اقتصادی آلمان در قبال یونان و همچنین افشاگری‌های اسنودن بود.

در این مناظره که به‌طور زنده از چند شبکه تلویزیونی و رادیویی آلمان پخش می‌شد، خانم مرکل از کارنامه ۴ ساله خود دفاع کرد. همچنین این مناظره که با حضور ۴ مجری شبکه‌های دولتی و خصوصی برگزار شد بیش از ۱۵ میلیون بیننده داشت.

فاصله زمانی میان مناظره ها

در این رابطه یکی از نکات حائز اهمیتی که در آن زمان کارشناسان به آن اشاره داشتند این بود که فاصله زمانی میان مناظره و برگزاری انتخابات (حدود سه هفته) زیاد بود. به عقیده آنها زیاد بودن فاصله میان مناظره و روز برگزاری انتخابات، به کاهش اثرات این مناظرات در انتخابات منجر می‌شود.

مقررات تبلیغات رادیو-تلویزیونی نامزدها در آلمان

در آلمان قوانین فدرال هیچ محدودیتی برای طول مدت فعالیت ستادهای انتخاباتی مشخص نکرده است. همچنین به غیر از ممنوعیت تبلیغاتی که در روز انتخابات و در نزدیکی محل‌های اخذ رأی در نظر گرفته شده، هیچ محدودیت دیگری در قوانین فدرال برای تبلیغات انتخاباتی تعیین نشده است. این درحالیست که قوانین ایالتی و محلی تنها محدودیت‌هایی را در نظر گرفته‌اند. بر اساس این قوانین ستادهای انتخاباتی تنها مجاز خواهند بود در چند هفته منتهی به انتخابات از بیلبوردهای تبلیغاتی استفاده کنند. همچنین بر اساس قوانین ایالتی ستادهای انتخاباتی تنها اجازه دارند در چند مورد محدود و مشخص شده و آن هم در ماه آخر، تبلیغات رادیویی و تلویزیونی خود را انجام دهند. بر این اساس در آلمان هر حزب تنها می‌تواند یک کلیپ تبلیغاتی ۹۰ ثانیه‌ای تهیه کند و تعداد دفعات پخش آن در تلویزیون نیز به تعداد رأی آن حزب در انتخاب دوره قبل بستگی دارد.

در واقع حزب‌های کوچک تقریبا ۴ بار حق پخش کلیپ‌های تبلیغاتی را در دو شبکه اصلی و دولتی آلمان (ZDF و ARD) و حزب‌های بزرگ همچون دموکرات‌های مسیحی حدود ۸ بار اجازه پخش کلیپ‌های خود را در این کانال‌ها دارند.

بودجه دولتی برای تبلیغات انتخاباتی

در آلمان حزب‌های سیاسی برای تمام فعالیت‌هایی که در قانون اساسی این کشور تعریف شده است از بودجه دولتی بهره‌مند می‌شوند که ستادهای انتخاباتی یکی از این فعالیت‌ها است.

بر این اساس تمام حزب‌هایی که در انتخابات دوره قبل بیش از ۵/ ۰ درصد کل آراء را کسب کرده باشند شامل دریافت این کمک‌های دولتی می‌شوند. مبلغ این کمک‌ها نیز به درصد رأی حزب‌ها در انتخابات پیشین بستگی دارد که بر اساس آن هر حزب به ازای هر رأی ۷/ ۰ یورو دریافت می‌کند. البته کل بودجه‌ای که سالانه به هر حزب تعلق می‌گیرد محدودیت ۱۳۳ میلیون یورویی دارد. همچنین هزینه‌های در نظر گرفته برای اعضای حزب و کمک‌های شخصی از دیگر منابع درآمدی حزب‌ها در آلمان است.