عصر ایران؛ مهرداد خدیر- اولین مناظرۀ انتخابات ریاست جمهوری میان 7 کاندیدای تأیید شده را می‌توان به نسبت بضاعت نامزدها صریح‌تر و چالشی‌تر از آنچه تصور می‌شد، توصیف کرد.
هر چند حضور 7 نامزد انتخابات ریاست جمهوری در نگاه اول یادآور غیبت کاندیداهایی چون علی لاریجانی و اسحاق جهانگیری بود که حذف آنها ناباورانه‌تر از دیگران بود و در گستره‌ای وسیع‌تر غیبت محمود احمدی‌نژاد، علی مطهری، عباس آخوندی، مصطفی تاج‌زاده،سعید محمد و شماری دیگر را نیز می‌توان متذکر شد و از نام‌هایی چون زهرا شجاعی و عزت‌الله ضرغامی هم نمی‌توان غفلت کرد اما مناظره بین 7 نامزد برگزار شد: «محسن رضایی، عبدالناصر همتی، ابراهیم رییسی، محسن مهرعلیزاده، امیر حسین قاضی زاده هاشمی، علیرضا زاکانی و سعید جلیلی».
اوج اصطکاک و برخورد را در «مواجهۀ مهرعلیزاده و ابراهیم رییسی» از یک طرف و «عبدالناصر همتی و محسن رضایی» از سوی دیگر می‌توان جُست.
آنجا که مهرعلیزاده تحصیلات رییسی را زیر سؤال برد و با اشاره به ترک تولیت آستان قدس رضوی به قصد انتخابات ریاست جمهوری و ریاست قوۀ قضاییه و کاندیداتوری انتخابات ریاست جمهوری در عین ریاست قوۀ قضاییه گفت: «مردم می‌گویند شما سندروم پُستِ بی‌قرار دارید و گویا برنامه‌های دیگری هم دارید» و ابراهیم رییسی در مقام پاسخ مورد اول به سایت آموزش عالی ارجاع داد و دومی را ناشی از خواست مردم و نه قدرت طلبی دانست.
محسن رضایی هم جایی گفت اگر رییس جمهور شود عبدالناصر همتی و برخی دیگر از مدیران ارشد دولت روحانی را ممنوع‌الخروج و به دادگاه معرفی خواهد کرد که نشان از روحیۀ نظامی او داشت و احتمالا مشاوران به او توصیه می‌کنند تکرار نکند چون تهدید به زندان و دادگاه اثر منفی دارد (و اصلا مگر رییس جمهور می‌تواند کسی را ممنوع‌الخروج کند؟) هر چند که همتی هم متقابلا پاسخ داد: «بنده هم شما را به عنوان مُخل اقتصاد کشور به قوۀ قضاییۀ آقای رییسی معرفی می‌کنم چون سال‌هاست در مجمع تشخیص مصلحت نظام، اف. ای تی. اف را گروگان گرفته‌اید.»
وی در عین حال از ابراهیم رییسی خواست به او امان‌نامه بدهد چون به عنوان شهروند عادی و استاد دانشگاه کاندیدا شده و دیگر رییس کل بانک مرکزی نیست اما رقیب او همچنان رییس قوه قضاییه است.
دربارۀ مناظرۀ اول به این نکات هم می‌توان اشاره کرد:
1. محسن رضایی پرسابقه‌ترین کاندیدا به حساب می‌آید و خود نیز با ارجاع به قبل و تکرار نمایش اسکناس هزار تومانی این نکته را یادآور می‌شد.
او اول بار در سال 84 کاندیدا شد اما 72 ساعت قبل از انتخابات کنار رفت و در سال‌های 88 و 92 نیز برای دومین وسومین بار نامزد شد و به این اعتبار چهارمین مرتبه است هر چند که خود سه نوبت می‌داند. هر قدر او گفتار و رفتار سال 92 را تکرار کرد اما سعید جلیلی از آن فضا فاصله گرفته بود و به جای بیان ایدیولوژیک، سیمای یک نامزد عمل‌گرا و آرام را به خود گرفته بود و در فن بیان هم به شکل آشکاری قوی تر از دیگران به نظر می‌رسید.
شاید تنها در یک مورد آقای رضایی تغییر کرده باشد: این بار خود را نه «پاسدار اسلام» که «سرباز وطن» معرفی می‌کرد.
2. تندترین ادبیات را علیرضا زاکانی داشت و جز این نیز انتظار نمی‌رفت. او دوست داشت عبدالرضا همتی را در هیأت حسن روحانی ببیند و به او بتازد. نکتۀ شگفت‌آور در سخنان او و برخی دیگر از نامزدهای اصول‌گرا که همواره به آمریکا می‌تازند این بود که تمام مشکلات سه سال اخیر را متوجه عملکرد دولت روحانی می دانستند بی کمترین اشاره به دونالد ترامپ و تحریم های فلج کنندۀ آمریکا. تا جایی که نویسندۀ این سطور تصور می‌کرد یک‌جا که زاکانی به همتی طعنه زد به شما باید جایزۀ نوبل شیمی می‌دادند به خاطر بلایی که بر سر اقتصاد آوردید همتی هم به او پاسخ دهد : و شما هم از ترامپ جایزه بگیرید که هیچ تقصیری را متوجه او ندانستید و شاید به این خاطر نگفت چون ترامپ همواره به تحریم‌های فلج کننده افتخار می‌کرد و دوست ندارد نقش او نادیده گرفته شود.
3. در حالی که 15 ماه است کشور درگیر کروناست و بیش از 70 هزار ایرانی قربانی ویروس کووید 19 شده اند دریغ از یک یاد از این خیل هم‌میهنان و یک پرسش از زبان مجری دربارۀ واکسیناسیون گسترده‌تر و جبران خسارات کرونا و تنها نشانۀ کرونا ماسک دست‌یار مرتضی حیدری بود.
درست است که محور برنامه موضوعات اقتصادی بود اما مگر 1.5 میلیون نفر به خاطر کرونا بیکار نشده‌اند؟
4. بخت با عبدالناصر همتی، یار بود که به عنوان آخرین نفر سخن گفت و به صراحت یادآور شد می‌داند که اکثریت فعلا تصمیم ندارند رأی بدهند اما از آنان خواست «نه» اعتراضی را نه با شرکت نکردن که با رأی دادن به او ابراز کنند.
5. هر چند آرام ترین فرد در تمام برنامه امیر‌حسین قاضی‌زاده هاشمی بود اما اتفاقا گاف بزرگ را هم او مرتکب شد. آنجا که اصلاحات ارضی را به اصل 4 ترومن نسبت داد و هر دو را به برنامه های «الوین تافلر» نویسنده کتاب «جابه جایی در قدرت»!
حال آن که ترومن به اصلاحات ارضی ربطی ندارد و اگر کتاب‌های تاریخ مدارس را هم خوانده باشد باید بداند فشار «جان. اف. کندی» و نخست وزیری علی امینی منجر به اصلاحات ارضی شد و اصل 4 داستان دیگری دارد (نکتۀ چهارم سخنرانی هری ترومن رییس جمهوری آمریکا که گفت کشورهای غنی، یک مسؤولیت اخلاقی برای کمک به کشورهای فقیر دارند. برنامۀ امنیت مشترک آمریکا برای کمک به کشورهای ضعیف، به منظور جلوگیری از گرایش آنان به سوی اردوگاه شوروی.) بین ترومن و کندی 10 سال فاصله است و تازه چه ربطی به تافلر دارند؟
از گفتار و رفتار محسن رضایی هم برمی‌آمد که به دنبال آرای سهام‌داران بورس است و سعید جلیلی نیروهای ارزشی را مخاطب قرار داده بود اما با ادبیاتی نرم‌تر و به جای اکتفا به انتقاد، برنامه ارایه دهد و تنها به برجام طعنه می‌زد و این که تحریم‌ها را برنداشت.
قاضی زادۀ هاشمی جدی به نظر نرسید و بیشتر می‌کوشید خود را به جامعه بشناساند.
عبدالناصر همتی کاملا جدی نشان داد و در پایان از مخاطبان خواست هر یک 10 نفر را پای صندوق بیاورد چون چهار سال دیگر فرصت های کنونی هم از دست می‌رود.
مهر علیزاده نام سید محمد خاتمی را آورد و به درستی گفت که مناسب‌ترین عملکرد اقتصادی دولت‌های پس از انقلاب در دولت او بوده است. همان دولت که مهرعلیزاده در آن معاون رییس جمهوری بوده و البته هنوز هیچ تشکل اصلاح طلبی از او حمایت نکرده و جبهۀ اصلاحات هم تصریح کرده نامزدی ندارد.
سید ابراهیم رییسی از دور پیش با اعتماد به نفس‌تر به نظر رسید و این هم می‌تواند به خاطر حذف رقبای اصلی و هموار شدن مسیر باشد و هم احساس نارضایتی های اقتصادی هر چند که رنجش خود را از حملات مهر علیزاده پنهان نمی‌کرد. بالیدن به دو میلیون فالوئر اما شاید به مذاق کسانی که او را در هیأت روحانی سنتی بیشتر می‌پسندند خوش نیاید.
علیرضا زاکانی هم متهم شد نامزد پوششی است و اگر کنار برود مدعای همتی را تأیید کرده و اگر بماند آرا را خرد می‌کند و شاید کار به مرحلۀ دوم بکشد. پیش بینی می شود در دور بعد الفاظ تندتری به کار ببرد و همتی گفت نه تنها پوششی که «سوپر پوششی» است و من بعد دیگر با او کاری ندارد.
سعید جلیلی را اما می‌توان راضی‌تر از دیگران دانست و با این وصف بعید است به خواست کسانی چون حسین الله‌کرم برای انصراف به نفع ابراهیم رییسی تن دهد.
مناظرۀ اول تمام شد و باید دید آیا حسن روحانی رییس جمهوری و اسحاق جهانگیری سخن خواهند گفت تا عبدالناصر همتی بار دولت را به دوش نکشد؟
شاید یادآوری رفتار عزت‌الله سحابی برای حسن روحانی مناسب باشد که حتی وقتی او را حذف می‌کردند در دفاع از گفتمان مورد نظر خود به سود دیگران به میدان می‌آمد.
