داستان بازار خودرو در سه سال اخیر، داستان بسیار جالبی بوده است. بازاری که حالا قیمت‌های پراید بیش از ۱۰۰ میلیون تومان را به خود دیده است و دیگر کسی هم پیدا نمی‌شود که بگوید پراید کیلویی چند؟

به گزارش تابناک اقتصادی، در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۷ بود که آمریکا از برجام خارج شد و رئیس جمهور آمریکا اعلام کرد که تحریم‌ها علیه ایران در مدت ۹۰ روزه و ۱۸۰ روزه باز خواهند گشت.

در تحریم‌هایی که قرار بود ۹۰ روزه بر علیه ایران برگردند دو تحریم وجود داشت که به نوعی در بازار خودرو ایران تاثیرگذار بود. این دو تحریم عبارت بودند از: تحریم داد و ستد دلار با ایران و تحریم صنعت خودروسازی ایران.

برای آنکه بین دخل و خرج دلاری ایران تعادل برقرار شود تا بازار ارز دچار تلاطم نشود، واردات برخی اقلام غیرضرور از اوایل تیرماه ۹۷ ممنوع شد که از آن جمله می‌توان به ممنوعیت واردات خودرو اشاره کرد. این شوک اولی بود که به بازار خودرو ایران وارد شد.

شوک دوم به بازار خودرو ایران با آغاز تحریم‌ها علیه صنعت خودروسازی ایران از ۱۵ مرداد ۹۷ وارد شد. شوک سوم نیز با خروج خودروسازان خارجی از ایران به بازار خودرو وارد شد.

مجموع این عوامل، روند تولید خودرو و عرضه آن به بازار را کُند کرد و در نتیجه عرضه از عهده تقاضا بر نیامد و رفته رفته روند قیمت خودرو صعودی‌تر شد.

برای به تعادل کشاندن بازار خودرو در این سال‌های راه حل‌های مختلفی امتحان شد. اول شورای رقابت از قیمت گذاری خودرو کنار گذاشته شد و عرضه خودرو کارخانه‌ها با قیمت ۵ درصد زیر حاشیه بازار امتحان شد. سپس قیمت خودرو‌ها را از سایت‌ها حذف کردند. بعد به دنبال توزیع و تحویل خودرو به شکل قرعه کشی رفتند. دوباره شورای رقابت را به قیمت گذاری خودرو‌ها باز گرداند. خلاصه و مفید هیچ یک از این راهکار‌ها درد بازار خودرو و روند صعودی قیمت خودرو را دوا نکرد تا دولت در بازار خودرو و رشد قیمت آن در این هشت ساله رکورد جدیدی را به نام خود ثبت کند.

با آغاز رقابت کاندیدا‌های ریاست جمهوری، هر یک از کاندیدا‌های هفت گانه راهکار‌هایی را برای به سامان رساندن اوضاع بازار خودرو در دولت آینده ارائه کردند. در ادامه به راهکار و نظرات هفت کاندیدای ریاست جمهوری در زمینه صنعت خودرو خواهیم پرداخت.

 

رضایی: هیبریدی کردن خودرو‌های داخلی و برقی کردن خودرو‌های عمومی/ واردات مرحله ای خودرو خارجی

سیدابراهیم رئیسی با تاکید بر لزوم برنامه ریزی برای افزایش کمیت و کیفیت و قیمت‌گذاری خودرو اظهار کرد: در کشور ما تولید خودرو داخلی به اندازه مورد نیاز نیست. وی با بیان اینکه یک میلیون خودرو در کشور تولید می‌شود، ولی این مقدار قابلیت افزایش دارد، گفت: با توجه به زیرساخت‌های موجود می‌توانیم در گام اول این میزان را به یک میلیون و ۶۰۰ دستگاه و در گام دوم به دو میلیون خودرو افزایش دهیم.

 

وی با بیان اینکه در شرایط فعلی هم خودروسازو هم مشتری ناراضی و دغدغه‌مند  هستند، افزود:  عادلانه شدن زنجیره قیمت‌گذاری خودرو در این باره مهم است.  نامزد انتخابات ریاست جمهوری درباره واردات خودرو خارجی هم اظهار داشت: اگر کیفیت خودرو‌های ما به حدی برسد که بتواند با دیگر خودرو‌ها رقابت کند، دیگر نگران ورود خودرو خارجی به کشور نیستیم، چون مردم دست از خودرو داخلی برنمی‌دارند.

محسن مهرعلیزاده درباره برنامه‌های خود در حوزه رونق صنعت خودرو اظهار کرد: صنعت خودرو قدمتی حداقل ۶۰ ساله در کشور ما دارد که یادم است آن زمان هنوز هیوندای و دوو نبودند. وی افزود: به واردات انحصاری خودرو معتقد نبوده و در مورد انحصار خودروسازی در داخل نیز موافق نیستم. در دنیا اصطلاح «تعرفه گمرکی» وجود دارد که ابزاری برای کنترل بازار، به نحوی که کیفیت محصول بالا رفته، استاندار‌ها رعایت شده، بهره‌وری در کارخانه‌ها بالا رفته، قیمت‌های تمام شده‌ها پایین بیاید و از تمام این‌ها مهمم‌تر، به وجود آمدن بازار رقابتی برای خودرو است که ایران بایستی برای بازار خودرو این کار را انجام دهد. مهرعلیزاده اظهار داشت: قطعه‌سازی از خودروسازی مهم‌تر بوده و خوشبختانه توان خودروسازی کشور ما بسیار بالا است.

سعید جلیلی از تدوین سند جامع و راهبردی برای رونق صنایع خودرو سازی و قطعه سازی کشور به منظور افزایش کیفیت خودرو‌های داخلی در دولت جهاد و جهش خبر داد. وی افزود: ما برای تدوین سند بالادستی صنعت خودرو و رئوس آن فکر کردیم و این سند نوشته شده است و اکنون وجود دارد. جلیلی درباره اینکه آیا با واردات خودرو‌های خارجی موافق است یا تولید و عرضه خودرو صرفاً باید در اختیار خودروسازان داخلی باشد؟ گفت: یکی از ایراد‌هایی وجود دارد این است که به علت نداشتن راهبرد در صنعت خودرو سازی کشور، این صنعت به جای اینکه مولد و مستقل باشد بیشتر به صنعت مونتاژ تبدیل شده است. جلیلی درباره حمایت دولت از صنایع خودروسازی تاکید کرد: حمایت دولت باید مشروط باشد، زیرا نمی‌شود بگوییم، چون می‌خواهیم از تولید داخلی حمایت کنیم، مثلاً تعرفه را بالا می‌بریم یا واردات را ممنوع می‌کنیم تا کسی نتواند خودرو وارد کند.

علیرضا زاکانی نیز گفت: در قدم اول شکستن انحصار و شفافیت در عملکرد قطعه سازان در دستور کار خواهد بود. وی اظهار داشت: به روز کردن صنعت خودرو و ارتباط این صنعت با دانشگاه یکی دیگر از برنامه‌های ما در صنعت خودروسازی است. وی افزود: با واردات ماشین‌های خارجی هم مخالفتی نداریم، اما آن‌ها که تمایل به این خودروها دارند باید پول و مالیات حسابی بدهند و کسی که می‌خواهد شیک و استفاده ویژه کند باید هزینه آن را بپردازد.

امیرحسین قاضی زاده هاشمی نیز با بیان اینکه برای بازار ۶۰۰ میلیونی منطقه برنامه ریزی کرده ایم، گفت: بازار ۸۰ میلیونی کشور برای ایجاد رقابت در برخی از محصولات مانند خودرو، بازار کوچکی است. وی افزود: با داشتن شرکای منطقه‌ای می‌توانیم به صورت مشترک خودرو تولید کنیم.

عبدالناصر همتی، رئیس‌کل سابق بانک مرکزی در ارتباط با انحصار خودرو معتقد است دو مسیر برای شکستن انحصار در بازار خودرو وجود دارد: یا ایجاد رقابت از مسیر واردات خودرو یا برنامه‌ریزی برای ایجاد رقابت میان خودروسازان داخلی. وی افزود: واردات خودرو به کشور باید به صورت مشروط آزاد شود. همتی اظهار داشت: چنانچه بخواهیم واردات خودرو را آزاد کنیم باید توجه کنیم که زنجیره تولید محصولات داخلی تخریب نمی‌شود. همچنین واردات خودرو به شرط در اختیار داشتن منابع ارزی کافی امکان پذیر خواهد بود. این نامزد انتخاباتی با اشاره به افزایش کیفیت محصولات تولیدی شرکت‌های خودروساز گفت: تعیین قیمت به کمک مکانیزم عرضه و تقاضا باید انجام شود.

از صحبت‌های نامزد‌های انتخاباتی این گونه بر می‌آید که تقریبا همه آن‌ها به نحوی با شکستن انحصار خودروسازان موافق هستند. برخی نیز به دنبال واردات خودرو با لحاظ شرایطی می‌باشند. شاید دیدگاه متفاوت در بین کاندیداها، مسئله هیبریدی کردن و برقی کردن خودرو‌ها بود که توسط محسن رضایی مطرح شد و علاوه بر صنعت خودروسازی نیم نگاهی هم به مسئله محیط زیست داشت.