در چند سال اخیر خانوار‌های ایران از دو جهت تحت فشار قرار گرفته اند: اول از ناحیه تحریم‌ها و دوم از ناحیه کرونا. هر دوی این موارد بر روی سطح درآمد و هزینه‌های آن‌ها تاثیرگذار بوده است.

به گزارش تابناک اقتصادی، وضعیت در سال‌های اخیر به گونه‌ای بوده است که نرخ تورم نیز رشد چشمگیری را داشته است و روند صعودی آن هزینه‌های خانوار‌ها را به شدت بالا برده است.

به تازگی مرکز آمار ایران وضعیت هزینه و درآمد خانوار‌ها در سال گذشته را منتشر کرده است که می‌تواند یک معیار خوبی برای بررسی تاثیر کرونا و تحریم‌ها بر سطح رفاهی خانوار‌ها باشد.

گزارش مرکز آمار ایران به جای آن که به بررسی درآمد‌های خانوار‌ها بپردازد سعی کرده است تا به هزینه خانوار‌ها تمرکز کند. دلیل این موضوع آن است که ممکن است افراد به دلیل مالیات ستانی از ارائه درآمد واقعی خود خودداری کنند.

در سال ۹۹ متوسط هزینه کل خالص سالانه یک خانوار شهری به ۶۲ میلیون و ۱۳۹ هزار تومان رسیده که این رقم در مقایسه با مدت مشابه، رشد ۳۱ درصدی را نشان می‌دهد.

همچنین بنا بر گزارش مرکز آمار، متوسط درآمد اظهار شده سالانه یک خانوار شهری ۷۶ میلیون و ۴۷۴ هزار تومان بوده که نسبت به سال قبل ٣٨ درصد افزایش داشته است. بر این اساس در سال ١٣٩٩ رشد متوسط درآمد سالانه خانوار‌های شهری بیشتر از رشد متوسط هزینه کل سالانه است.

منابع تامین درآمد خانوار‌های شهری نشان می­ دهد که ۳۱.۴ درصد درآمد از مشاغل مزد و حقوق بگیری، ۱۵.۷ درصد از مشاغل آزاد کشاورزی و غیرکشاورزی و ۵۲.۹ درصد از محل درآمد‌های متفرقه خانوار تامین شده است.

از هزینه کل خالص سالانه یک خانوار شهری، بیش از ۱۶ میلیون تومان (۲۶ درصد) هزینه مواد خوراکی و دخانی شده  و بالغ بر ۴۶ میلیون تومان (۷۴ درصد) از هزینه‌های خانوار، سهم هزینه‌های غیرخوراکی است. در میان هزینه‌های خوراکی گوشت و «نان و غلات» هر‌کدام با سهم ۲۱ درصدی بالاترین سهم از هزینه‌های خوراکی را به خود اختصاص داده‌اند و میوه‌ها و سبزی‌ها با سهم ۱۹ درصدی از این هزینه‌ها در جایگاه بعدی هزینه‌های خوراکی قرار گرفته است.

در میان هزینه‌های غیرخوراکی خانوار‌های شهری بالاترین سهم به مسکن، سوخت و روشنایی تعلق دارد که ۵۰ درصد هزینه‌ها را به خود اختصاص داده است. حمل و نقل و ارتباطات و بهداشت و درمان به ترتیب با سهم ۱۳ و ۱۲ درصدی از هزینه‌های غیرخوراکی خانوار شهری در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

هر چند که میزان درآمد خانوار شهری از میزان هزینه‌های آن بیشتر بوده است، اما نمی‌توان گفت که وضعیت رفاهی خانوار‌ها در سال ۹۹ بهتر شده است چرا که بر اساس اطلاعات مرکز آمار متوسط نرخ تورم در سال ۹۹ حدودا ۳۷ درصد بوده است. بر اساس اعلام مرکز آمار نیز میزان افزایش درآمد خانوار‌ها در سال گذشته ۳۸ درصد بوده که با در نظر گرفتن تورم ۳۷ درصدی می‌توان گفت که رشد درآمد خانوار‌های شهری تنها یک درصد بوده است.

 

در بخش خانوار‌های روستایی اوضاع اندکی متفاوت است. در سال ۹۹ متوسط هزینه خانوار‌های روستایی به ۳۴ میلیون و  ۶۷ هزار تومان رسیده که نسبت به سال گذشته ۳۰.۵ درصد رشد را تجربه کرده است.

متوسط درآمد اظهار شده­ سالانه یک خانوار روستایی ۴۲ میلیون و ۴۷ هزار تومان بوده است که نسبت به سال قبل ۴۱.۶ درصد افزایش داشته است.

منابع تامین درآمد خانوار‌های روستایی نشان می­ دهد که ۳۲.۷ درصد از مشاغل مزد و حقوق بگیری، ۲۹.۷ درصد از مشاغل آزاد کشاورزی و غیرکشاورزی و ۳۷.۵ درصد از محل درآمد‌های متفرقه خانوار تامین شده است.

از این مبلغ بیش از ۱۳ میلیون و ۶۴۵ هزار تومان (۴۰ درصد) هزینه مواد خوراکی و دخانی شده و بالغ بر ۲۰ میلیون تومان (۶۰ درصد) از هزینه‌های خانوار روستایی سهم هزینه‌های غیرخوراکی است. در میان هزینه‌های مربوط به کالا‌های خوراکی نان و غلات و فرآورد‌های آن‌ها ۲۵ درصد از کل هزینه خوراکی هارا به خود اختصاص داده است. گوشت با سهم ۲۱ درصدی و میوه و سبزی‌ها با سهم ۱۷ درصدی در رتبه‌های بعدی هزینه‌های خوراکی قرار گرفته‌اند. در بخش هزینه‌های غیرخوراکی خانوار‌های روستایی، مسکن بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است. براساس آمار سهم مسکن از هزینه‌های غیرخوراکی ۳۲ درصد است؛ حمل و نقل و ارتباطات با ۲۰ درصد و بهداشت و درمان با ۱۶ درصد، رتبه‌های بعدی سهم از کل هزینه غیرخوراکی خانوار روستایی را به‌خود اختصاص داده‌اند.

مرکز آمار ایران با اشاره به متوسط هزینه و درآمد خانوار برحسب استان، گزارش داد: بررسی متوسط هزینه کل سالانه یک خانوار شهری نشان می‌دهد که استان تهران با ۹۵ میلیون و ۷۰۱ هزار تومان بیشترین و استان خراسان شمالی با ۳۵ میلیون و ۱۹۴ هزار تومان کمترین هزینه را در سال ١٣٩٩ داشته‌اند. همچنین استان تهران با ۱۰۹ میلیون و ۸۱۱ هزار تومان بیشترین و استان سیستان و بلوچستان با ۴۷ میلیون و ۸۸۳ هزار تومان کمترین متوسط درآمد سالانه یک خانوار شهری را در سال ١٣٩٩ به خود اختصاص داده است.

بنا به این گزارش، بررسی متوسط هزینه کل سالانه یک خانوار روستایی نشان می‌دهد که استان البرز با ۵۶ میلیون و ۶۴۲ هزار تومان بیشترین و استان سیستان و بلوچستان با ۱۸ میلیون و ۳۹ هزار تومان کمترین هزینه را در سال ١٣٩٩ داشته‌اند. همچنین استان البرز با ۶۷ میلیون و ۶۸۹ هزار تومان بیشترین و استان سیستان و بلوچستان با ۱۸ میلیون و ۱۰۹هزار تومان، کمترین متوسط درآمد سالانه یک خانوار روستایی را در سال ١٣٩٩ به خود اختصاص داده است.

 

به هر صورت آنچه از شمای کلی این گزارش نمایان است این است که هر چند درآمد‌های خانوار‌ها در سال ۹۹ در مقایسه با سال قبل‌تر رشد داشته و بیشتر از هزینه‌ها بوده است، اما این رشد هم پای افزایش نرخ تورم بوده است و در سال های اخیر، درآمد و هزینه خانوارها، از رشد انفجاری قیمت‌ها عقب افتاده است؛ اتفاقی که اثر مثبت افزایش درآمدها را به حاشیه برده است.