روح‌الله کریمی-همشهری آنلاین
بیش از یک دهه است که شهروندان قمی در انتظار بهره‌برداری از طرح مترو هستند تا نویدی برای رفت و آمد آسان‌تر و سریع‌تر برای آنها باشد. قرار بود هر دو فاز مترو قم در یک برنامه زمان‌بندی شده ۵ ساله به بهره‌برداری برسد که رکورددار حفاری تونل و راه‌اندازی قطار شهری شود. برای همین هر از گاهی وعده بهره‌برداری از مترو قم در صدر اخبار رسانه‌ها قرار می‌گیرد، اما قطار وعده‌ها به ایستگاه پایانی نمی‌رسد.
طرح مترو در سال ۱۳۹۰ با مناقصه ۸۶۰ میلیارد تومانی که بزرگ‌ترین مناقصه تاریخ قم محسوب می‌شود، آغاز شد. سال ۱۳۹۴ که اعضای شورای‌اسلامی شهر قم کلید مدیریت شهری را به «مرتضی سقائیان‌نژاد» سپردند، این ابرپروژه ۵/۱۳ درصد پیشرفت فیزیکی داشت. در طول ۶ سال اخیر هم توفان‌های متعدد اقتصادی و ارزی و مشکلاتی که تحریم‌ها به بار آورد، بسیاری از پیگیری‌ها برای تأمین واگن، تجهیزات و... را بی‌ثمر گذاشت.
مترو قم دارای ۲خط A و B است که خط A آن با پیش‌بینی ۱۴ ایستگاه دارای ۱۴/۸ کیلومتر طول است. این خط به ۲ فاز تقسیم شده و فاز نخست آن به طول ۴/۶ کیلومتر، حدفاصل میدان کشاورز تا میدان شهید مطهری در حال اجراست. خط B هم به طول ۱۸ کیلومتر، ۱۶ ایستگاه دارد که عملیاتی‌شدن آن به‌دلیل تأمین نشدن منابع مالی فعلا در اولویت نیست.
مدیرعامل سازمان قطار شهری قم اواسط تیرماه سال‌جاری از آغاز تست گرم مترو در پایان مردادماه سخن گفت و وعده داد حدود ۳ ماه پس از انجام تست گرم، فاز نخست خط یک مترو قم آماده مسافرگیری خواهد بود. آخرین وعده بهره‌برداری از مترو قم مربوط به معاون هماهنگی امورعمرانی استاندار قم است که گفته فاز نخست خط یک مترو تا شهریورماه سال‌جاری آماده تست گرم می‌شود. این ادعا در حالی است که واگن‌هایی که برای مترو قم سفارش داده شده، آماده نیست و با توجه به اینکه خط سوم مترو مشهد در سال‌های آینده افتتاح می‌شود، قرار است مسئولان شهرهای قم و مشهد برای تحویل قطار وارد مذاکره شوند.
متروسواری قمی‌ها در سال جاری
مدیرعامل سازمان قطارشهری قم دراین باره می‌گوید: پیشرفت این طرح در بخش تجهیزات بیش از ۹۰ درصد و در بخش مهندسی به‌صورت ۱۰۰ درصد انجام شده است. با برنامه‌ریزی انجام شده، فاز نخست مترو در پایان نیمه نخست سال‌جاری به بهره‌برداری می‌رسد.
«منصور درویشی» می‌افزاید: این فاز شامل ۶ ایستگاه است که ایستگاه میدان شهید مطهری و ایستگاه میدان کشاورز باید به‌طورکامل به پایان برسند و بقیه ایستگاه‌ها که عبوری هستند، به مرور زمان تکمیل می‌شوند.
وی درباره مسیرهای پیموده شده برای تأمین منابع مالی مترو در سال‌های اخیر نیز اظهار می‌کند: در سال ۱۳۹۷ اوراق مشارکت به ارزش ۳۰۰ میلیارد تومان منتشر شد و با پیگیری‌های صورت گرفته، شاهد تخصیص صددرصدی اعتبارات عمرانی طرح قطار شهری بودیم.
درویشی ادامه می‌دهد: در سال ۱۳۹۸ نیز اوراق مشارکت به ارزش ۳۰۰ میلیارد تومان منتشر شد و این رقم درسال‌گذشته افزایش یافت و به ۴۵۰ میلیارد تومان رسید. در سال جاری نیز پیگیری‌های لازم برای خرید ۲رام قطار ۵ واگنه برای راه‌اندازی فاز نخست انجام شد که این موضوع در سطح ریاست جمهوری مطرح شده است و اگر محقق شود، کمک مالی بزرگی به راه‌اندازی پروژه محسوب می‌شود.
وی عنوان می‌کند: در بودجه دولت هم شاهد افزایش سهم قطار شهری هستیم و در سال گذشته بودجه قطار شهری ۲۴ میلیارد تومان بوده که در سال‌جاری به ۶۴ میلیارد تومان رسیده است. همچنین با مصوبه شورای‌اسلامی شهر، سهم سازمان قطار شهری از عوارض نوسازی افزایش یافت.
قرض واگن از مشهد
مدیرعامل سازمان قطار شهری قم همچنین می‌گوید: تأمین ناوگان مورد نیاز مترو قم از محل قرارداد شرکت «پوژن» چین را پیگیری کردیم که قرار بود ۸۰ واگن از این طریق به این شهر اختصاص می‌یافت که متأسفانه مسئولان مربوط تاکنون هیچ اقدامی برای عمل به این قرارداد انجام نداده‌اند. با این حال، ما همچنان در حال پیگیری هستیم.
درویشی ادامه می‌دهد: در حال حاضر به بهره‌برداری از فاز نخست پروژه مترو قم نزدیک هستیم و با توجه به این موضوع، شهردار و استاندار قم پیگیری‌هایی انجام داده‌اند که طی آن قرار است یک رام قطار از مشهد به‌صورت امانی به قم تحویل داده شود.
تأثیر نوسان‌های ارزی و تورمی
مسأله گرانی قیمت ارز و تورم در تمام طول اجرای طرح مترو از ابتدا تا امروز اثرمنفی گذاشته است و هر روز هزینه‌های اجرا بیشتر می‌شود. کار وقتی سخت‌تر می‌شود که بدانیم در شرایط اقتصادی کنونی بسیاری از هزینه‌های طرح باید به‌صورت نقدی تأمین شود و امکان پیشبرد امور به‌صورت غیرنقدی بسیار کم‌تر از قبل شده است.
درویشی در این باره نیز می‌گوید: از همان ابتدا و در سال ۱۳۹۶ هم برای ترمیم قرارداد خط یک مترو قم از شورای عالی فنی کشور ۲۵۲ میلیارد تومان دریافت شد تا پیمانکار بتواند با توجه به تغییرات تورمی و مشکلات اقتصادی، کار را پیش ببرد. علاوه بر این، برای دریافت تسهیلات خارجی پیگیری‌هایی انجام شده تا کم‌تر تحت‌تأثیر مسائل تورمی باشیم.
وی تصریح می‌کند: با پیگیری‌های صورت گرفته، شاهد دریافت مجوز کمیسیون «ماده۲۳» برای خط۲ مترو قم به‌طول ۵/۱۵ کیلومتر و ورود این خط به قانون بودجه سنواتی کشور بودیم.
سرنوشت فاز دوم
مدیرعامل سازمان قطار شهری قم درباره سرنوشت فاز دوم مترو قم هم اظهار می‌کند: فاز دوم مترو آماده اجراست، اما در توسعه حمل ونقل عمومی، تأمین منابع مالی حرف اول را می‌زند و در صورت تأمین منابع، فاز دوم را آغاز می‌کنیم. به نظر می‌رسد تأمین منابع برای فاز دوم زمان‌بر باشد و به‌همین دلیل همزمان با شرکت‌های خارجی مذاکراتی در بحث فاینانس داشتیم تا بتوانیم از این طریق بودجه اجرا و خرید تجهیزات را از طریق وام‌های کلان تأمین کنیم.
مترو قم در ۱۱ سال گذشته با فراز و نشیب‌های زیادی مواجه بوده و مسئولان استانی و شهری عزم خود را جزم کرده‌اند که مسافرگیری فاز نخست مترو قم در نیمه دوم سال جاری انجام شود. بهره‌برداری از این ۴/۶ کیلومتر شاید به تنهای تحولی در رفع نیازهای ترافیکی شهر قم ایجاد نکند، اما سنگ بزرگی بود که مدیریت شهری با همکاری دستگاه‌های استانی و ملی بالاخره آن را کنار زد و به مرحله پایانی‌اش رسید. ادامه این مسیر تا جمکران قطعا اثرگذاری محسوسی در ساماندهی ترافیکی شهر قم و رفاه مردم خواهد داشت.
