اگر دوستدار طبیعت باشید و در خراسان زندگی کنید، بی‌شک نام شمخال را تاکنون شنیده‌اید. روستایی سرسبز با مردمانی مهربان و طبیعتی چشم‌نواز که به‌واسطه رودخانه پرآب و رونق کشاورزی و باغ‌داری‌ آن، مورد توجه است.

 

 

 

 

حوالی این روستا، دره‌ای با همین نام وجود دارد که هر سال، گردشگران بسیاری از سراسر کشور را به سمت خود می‌کشاند. دره‌ای که بافت آن بی‌شباهت به دره شیرز لرستان نیست و دیواره‌های بلند و گیاهانی که از دل صخره‌ها بیرون آمده‌اند، ترکیبی استثنایی و خاص به‌وجود آورده‌اند.

 

شمخال در منطقه باجگیران شهر قوچان، واقع شده است و بد نیست بدانید در کشور روسیه نیز شهری به همین نام وجود دارد. گویا ریشه این واژه به زبان ترکی بازمی‌گردد و به یک سنت کهن اشاره دارد که امروز اطلاعات اندکی درباره آن موجود است. این منطقه، فاصله بسیار کم تا مرز ترکمنستان با ایران دارد و از شمخال تا عشق‌آباد، تنها ۶۲ کیلومتر و چیزی حدود یک ساعت فاصله است.

 

پیمایش کامل دره شمخال، یک برنامه سنگین به حساب می‌آید و نیازمند قدرت بدنی بالا و تجهیزات مناسب است. اگرچه می‌توان به‌ صورت خانوادگی از ورودی دره بازدید کرد، اما پیمایش کامل آن برای افراد سالخورده و کودکان ممکن نیست.

 

با سرعت گرفتن روند واکسیناسیون کووید-۱۹ در ایران و امید به بازگشت روز‌های عادی، پیمایش این دره در آینده‌ای نزدیک، دور از تصور نیست و اگر نمی‌دانید چرا و چطور باید به شمخال سفر کنید، این گزارش را تا انتها بخوانید تا سفری مجازی به این مکان خاص و جذاب داشته باشید.

 

 

 

 

 

کیلومتری که برای طول دره در منابع مختلف قید شده، بین اعداد ۱۸ تا ۲۲ متغیر است، اما چیزی که ما از پیمایش این دره ثبت کردیم، ۱۸.۵ کیلومتر است. پیمایش شمخال اگرچه برای عده‌ای برنامه دو روزه محسوب می‌شود، اما گروه‌های حرفه‌ای این مسیر را یک روزه پیمایش می‌کنند و برای اتمام برنامه پیش از غروب خورشید، حداکثر ساعت ۴ صبح و همزمان با سپیده دم وارد دره می‌شوند.

 

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، دیواره‌های بلند شمخال، آن را به مکانی کم‌نظیر تبدیل کرده و ارتفاع این دیواره‌ها تا ۲۰۰ متر نیز تخمین زده شده است. به‌علاوه، بد نیست بدانید که پیمایش شمخال در سریع‌ترین حالت ممکن ۱۲ ساعت زمان می‌برد.

 

 

 

در همه طول مسیر و از میان دیواره‌های دره، رودخانه جریان دارد و گاهی عمق آب به بیش از یک متر می‌رسد. شما در پیمایش شمخال بار‌ها وارد رودخانه می‌شوید و جریان رودخانه گاه آرام است و گاه خشن.

 

شمخال به‌واسطه موقعیت مکانی‌ آن دارای آب و هوایی خنک است و به همین‌خاطر پیمایش شمخال را به فصل‌های بهار و تابستان، موکول می‌کنند و پیمایش آن در زمستان، پرمخاطره و سخت، اما بسیار هیجان‌انگیز است. شمخال هنگام برف و سرما، یکپارچه یخ می‌شود و گذر از آن کار هر کسی نیست و به تجهیزات مناسب نیاز دارد.

 

این جاذبه ژئوتوریستی، از سنگ‌های رسوبی لایه‌لایه تشکیل شده است و فرسایش این سنگ‌ها در گذر زمان و شکافی که امروز به نام دره شمخال در میان دیواره‌های مرتفع آن می‌بینیم، همه برای علاقه‌مندان به جاذبه‌های طبیعی، منحصر به‌فرد است.

 

کسانی که علاقه‌مند به آتشفشان‌ها، چین‌خوردگی‌های زمین، گنبد‌ها و غارها، بلور‌های نمکی و تپه‌های مرجانی هستند، از دیدن جلوه‌های رنگارنگ زمین در شمخال شگفت‌زده می‌شوند.

 

 

 

 

 

 

پس از پیمایش ۶ کیلومتر ابتدایی مسیر به جایی خواهید رسید که نام آن «حمام اول» است. حمام اول مکانی است که برای برنامه‌های بیش از یک روزه، برخی تیم‌ها در آن کمپ می‌زنند و شب را در همین منطقه به صبح می‌رسانند. حمام اول، چشمه‌های متعددی دارد و سطح صاف آن بیش از باقی مسیر است و به همین دلیل، محل مناسبی برای شب‌مانی است.

 

حد فاصل حمام اول تا حمام دوم چالش‌های مسیر آغاز و پیمایش، از یک پیمایش نسبتا سبک به پیمایشی با فراز و نشیب تبدیل می‌شود. این فراز و نشیب‌ها می‌تواند پرش از ارتفاع باشد یا گذر از آب، اما آن چه در این مسیر بدون شک به آن نیاز پیدا خواهید کرد، تجهیزات فرود یا مهارت سنگ‌نوردی برای ادامه مسیر است.

 

 

 

«کبوترخانه» یکی دیگر از محل‌های مناسب برای کمپ شبانه است. از آن‌جا که پیمایش یک روزه شمخال با همه چالش‌هایی که دارد برای عده‌ای ممکن نیست، برخی گروه‌ها به سراغ گزینه کمپ شبانه می‌روند. در ۱۱ کیلومتری ابتدای دره، محلی به نام کبوترخانه وجود دارد که همچون حمام اول دارای سطح صاف و وسیعی است.

 

کبوترخانه هم چشمه‌هایی دارد که شب‌مانی را برای طبیعت‌دوستان راحت‌تر می‌کند و همچنین محل صرف ناهار برای گروه‌هایی است که می‌خواهند شمخال را یک روزه به پایان برسانند. در فاصله ۴ کیلومتری از کبوترخانه با دوآبی مواجه می‌شوید.

 

رسیدن به دوآبی یعنی شمخال رفته رفته رو به پایان است و تا انتهای مسیر چیزی حدود ۴ ساعت باقی‌مانده است. دو آبی، محل رسیدن دو رودخانه از دو جهت متفاوت به یکدیگر بوده و از این جا به بعد حجم و شدت آب بیش از باقی مسیر است.

 

به هم رسیدن دو رودخانه، باعث می‌شود تا در طول مسیر برای گذر از عرض رودخانه به قدم‌های محکم‌تر و حمایت دیگران نیاز داشته باشید تا تعادل‌ شما به هم نخورد.

 

 

 

 

 

 

شما در دره شمخال سه فرود را پیش رو دارید که اگرچه ارتفاع این فرود‌ها اندک است، اما با این حال، یک اشتباه ساده می‌تواند به قیمت آسیب‌دیدگی و مصدومیت شما تمام شود. فرود‌های شمخال به ترتیب ۵، ۶ و ۷ متر تخمین زده می‌شود و این اعداد ممکن است که کمی بیشتر یا کمتر باشد.

 

پریدن از آبشار‌های این سه فرود توصیه نمی‌شود و اگر هنگام فرود سر یا پاهایتان آسیب ببیند، پیمودن ادامه مسیر برای شما بسیار دشوار می‌شود و از آن‌جا که دسترسی خودرو به این منطقه غیر ممکن است، نه‌تنها همه گروه به زحمت می‌افتند، بلکه خودتان هم شمخال را با خاطره‌ای تلخ به پایان می‌رسانید.

 

اگر مهارت‌های دیواره‌نوردی یا سنگ‌نوردی ندارید، با تیمی همراه شوید که بتواند شما را بی‌دردسر از این سه فرود و با تجهیزات کامل عبور دهد، در غیر این صورت، قید شمخال را بزنید. اغلب گروه‌های طبیعت‌گردی که راهی شمخال می‌شوند، این نکته را می‌دانند و تأکید چندباره ما به این دلیل است که اگر قصد پیمایش شخصی این دره را دارید، خودتان را برای مواجهه با فرود‌ها آماده کنید.

 

پیش‌تر نردبانی کابلی برای گذر از فرود مرتفع شمخال تعبیه شده بود که با گذر سال‌ها این نردبان دیگر امکان استفاده را ندارد.

 

 

 

معمولا گروه‌های مبتدی به سراغ پیمایش کامل شمخال نمی‌روند. مقصد آنها اغلب حمام اول است و آن‌چه با هم مرور کردیم، چالش‌هایی است که برای پیمایش کامل شمخال با آن مواجه هستید. برای پیمایش شمخال، آب کافی به همراه داشته باشید و اگر در تابستان به آن‌جا سفر می‌کنید، از غذا‌های فاسد نشدنی استفاده کنید.

 

مغز‌های خوراکی به همراه داشته باشید و سعی کنید که لوازم مربوط به کمک‌های اولیه را با خود به دره ببرید تا در صورت بروز هرگونه حادثه، بتوانید به وضعیت‌ خود رسیدگی کنید. اگر تجهیزات الکترونیکی به همراه دارید، از درای‌ پک (کیف ضد آب) استفاده کنید. مهم‌ترین نکته در پیمایش شمخال، انتخاب کفش مناسب است.

 

بهترین انتخاب صندل کوهنوردی، جلو بسته است و از ما می‌شنوید، هرگز با صندل عادی وارد رودخانه شمخال نشوید. همچنین، کفش‌های کوهنوردی سنگین در پیمایش این مسیر به کارتان نمی‌آید و اگر صندل کوهنوردی ندارید، کفشی بپوشید که آب به راحتی از آن خارج شود.

 

برای برنامه‌های شب‌خوابی، چادر، کوله سبک و مناسب و هدلایت به همراه داشته باشید و تا آن‌جا که می‌توانید، سبک سفر کنید. پیمایش ۱۸ کیلومتر با تجهیزات سنگین، هر کسی را از پا می‌اندازد و شیرینی این پیمایش را تلخ می‌کند.

 

شمخال، بی‌نهایت زیبا است و اگر اهل چالش و ماجراجویی هستید، پیمایش کامل دره شمخال را در برنامه‌های آتی خود بگذارید.