همشهری آنلاین-علیرضا برازجانی: براساس تحقیقات وزارت بهداشت، سوءتغذیه کودکان در استان‌هایی مانند سیستان‌وبلوچستان، کهگیلویه و بویراحمد، ایلام، هرمزگان، خوزستان، کرمان، بوشهر و خراسان‌جنوبی دیده می‌شود. پس از شناسایی ۸ استان دچار ناامنی شدید غذایی، طرحی با اهدافی ویژه برای مقابله با این مشکل با عنوان «باغ» تعریف شد و حالا دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور اقدام‌های انجام شده در ۲ سال گذشته یا اقدام‌های درحال انجام را مورد بررسی قرار داده‌اند تا دریابند وضعیت فعلی این استانها چگونه است.
بوشهر یکی از استان‌های درگیر با معضل سوءتغذیه کودکان و نوزادان است. با توجه به این موضوع با «فریده نظری» مدیرگروه «بهبود تغذیه جامعه» در معاونت بهداشتی دانشگاه علوم‌پزشکی بوشهر درباره چرایی این موضوع و اقدام‌های بهداشتی و درمانی انجام شده دراین زمینه به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
وضعیت سوء تغذیه کودکان در بوشهر چگونه است؟
سوء تغذیه یکی از مشکلات تغذیه‌ای شایع در کودکان زیر ۵ سال استان است. از پیامدهای نامطلوب سوءتغذیه در کودکان می‌توان به اختلال در رشد و تکامل مغزی، تضعیف سامانه ایمنی بدن و افزایش موارد مرگ و میر اشاره کرد. افزایش هزینه‌های درمانی و مراقبت‌های پزشکی، افت تحصیلی و تحمیل هزینه‌های سنگین به آموزش و پرورش کشور هم بخشی دیگر از این پیامدهای منفی است. براساس بررسی شاخص‌های تن‌سنجی و تغذیه‌ای کودکان زیر ۵ سال که در سال ۱۳۸۶ انجام شد، شاخص کم‌وزنی در استان ۹/۴ درصد بوده‌است، درحالی‌که این رقم در کشور حدود ۸/۸ درصد بوده‌است. شاخص کوتاه قدی در استان نیز ۵/۴ درصد و در کشور ۸/۹ درصد بود. همچنین شاخص سوء تغذیه لاغری در استان ۷/۸ درصد اعلام شد، درحالی که این رقم در کشور ۷ درصد بوده‌است. بررسی وضعیت تن‌سنجی، براساس شاخص‌های تغذیه‌ای و رشد و تکامل در کودکان زیر ۵ سال که در سال ۱۳۹۶ انجام شد نیز مشخص کرد که ۹/۳ درصد از کودکان در استان دچار کم‌وزنی بوده‌اند، درحالی‌که این شاخص در کشور ۳/۴ درصد اعلام شده‌است. شاخص کوتاه قدی نیز در استان ۳/۴ درصد و در کشور ۸/۴ درصد بوده‌است. درباره شاخص لاغری نیز باید گفت آمار سال ۱۳۹۶ نشان می‌دهد این شاخص در استان ۷/۴ درصد و در کشور ۳/۴ درصد بوده‌است.
چه تعداد کودک مبتلا به عارضه سوء تغذیه در استان شناسایی شده‌اند؟
براساس آمار پایان ۳ ماهه نخست سال‌جاری، ۶۳۰ کودک دچار سوء تغذیه شدید در سطح استان شناسایی شده‌اند.
چه اقدام‌هایی با هدف کاهش ناامنی غذایی دراستان انجام شده‌است؟
همه برنامه‌های بهبود تغذیه جامعه که در معاونت بهداشتی دانشگاه علوم‌پزشکی استان درحال اجراست، در راستای کاهش شیوع ناامنی غذایی اجرا می‌شود. به عبارت دیگر، برنامه‌های حمایت تغذیه‌ای از کودکان و مادران باردار و شیرده نیازمند و مبتلا به سوءتغذیه که با همکاری کمیته امداد امام‌خمینی(ره) و خیران حوزه سلامت اجرا می‌شود، از برنامه‌های تدارک دیده شده برای کاهش شیوع ناامنی غذایی در استان بوشهر محسوب می‌شود. از دیگر برنامه‌ها می‌توان به «مکمل یاری» باهدف رسیدگی به وضعیت گروه‌های سنی مختلف که شامل کودکان، مادران باردار، دانش‌آموزان، جوانان، میانسالان و سالمندان هستند، اشاره کرد. برنامه بهبود تغذیه سایر گروه‌های سنی و همچنین ارتقای فرهنگ و سواد تغذیه‌ای در جامعه نیز از اقدام‌های مدنظر با هدف کاهش شیوع ناامنی غذایی در استان بوشهر هستند.
چه دستگاه‌هایی دراین زمینه همکاری داشته‌اند؟
از دستگاه‌های فعال دراین زمینه می‌توان به معاونت امور اجتماعی استانداری، آموزش و پرورش و کمیته امداد امام‌خمینی(ره) اشاره‌کرد. بنیاد علوی، صداوسیمای مرکز بوشهر، سازمان جهاد کشاورزی استان، اداره‌کل تعاون، کار و رفاه‌اجتماعی و سایر اداره‌ها نیز در کاهش سوء تغذیه در استان همکاری داشته‌اند.
علت سوء تغذیه یا ریشه این ناامنی غذایی را در چه می‌دانید؟
علل مختلفی برای بروز ناامنی غذایی وجود دارد. یکی از آنها عوامل کلان است که شامل سیاست‌های بازار، مشکلات تولید و موضوع مالکیت زمین و نیز هنجارهای اجتماعی و فرهنگی است. از دیگر علل این موضوع می‌توان به عوامل زراعی اشاره کرد که از مرحله تولید خام و نگهداری گرفته تا تبدیل، بسته‌بندی و زنجیره تأمین مانند حمل و نقل، توزیع و مصرف را شامل می‌شود. عوامل سلامتی یعنی اختلالات فیزیولوژیک و بیماری‌ها، آب و خوراک سالم هم یکی دیگر از این عوامل است. درنهایت می‌توان به عوامل زیست محیطی همچون تغییرات جوی، رشد جمعیت، توسعه اقتصادی، شهرنشینی، مهاجرت و تغییرات اکوسیستم اشاره کرد. همچنین می‌توان مشکل سوءتغذیه را در ۴ شاخه اصلی ناکافی بودن درآمد اقتصادی در کنار تورم و افزایش قیمت اقلام غذایی، کاهش دسترسی به غذا و نیز ابتلا به بیماری و ناآگاهی‌های تغذیه‌ای دسته بندی کرد. تجارب کشورهای دیگر نشان داده‌است که بخشی از موفقیت‌ها درزمینه کاهش سوء تغذیه، در گرو پرداختن به تأمین سلامت کودکان، ارتقای آگاهی‌های تغذیه‌ای، تغییر نگرش افراد جامعه و ایجاد رفتارهای مناسب بهداشتی تغذیه‌ای است.
نحوه پایش و رصد کودکان سوء تغذیه بر چه اساسی انجام می‌شود؟
۹ اقدام اساسی دراین باره صورت می‌گیرد که ازجمله آنها می‌توان به مراقبت و آموزش تغذیه توسط مراقب سلامت/بهورز، ویزیت پزشک عمومی، ویزیت پزشک متخصص اطفال وانجام آزمایش و تجویز، تامین و مصرف دارو اشاره کرد. ویزیت کارشناس/متخصص تغذیه، تجویز ویتامین و مصرف مکمل، حمایت درصورت فقر مالی، ویزیت کارشناس سلامت روان و رفتار هم بخشی دیگر از اقداماتی است که برای هر کودک مبتلا به سوءتغذیه شدید شناسایی شده، انجام می‌شود. پس از پیگیری، این اطلاعات توسط کارشناسان واحد بهبود تغذیه جامعه شهرستان‌های تابعه به‌صورت ماهانه در فرم حاوی مشخصات کودکان سوءتغذیه شدید نوشته شده و به معاونت بهداشتی ارسال می‌شود. این ۹ اقدام اساسی، در فرم فصلی هم پایش می‌شود. باید به این موضوع هم اشاره کرد که وضعیت کودکان دارای سوء تغذیه شدید در پایش‌های حضوری و غیرحضوری و نیز ازطریق برگزاری کمیته سوءتغذیه شدید در شهرستان‌ها رصد می‌شود.
از شکل کار اطمینان کامل دارید که همه افراد دچار این چالش را شناسایی کرده‌اید؟
بله، چراکه گردآوری اطلاعات به صورت ماهیانه از سطح خانه‌های بهداشت و مراکز خدمات جامع سلامت درحال انجام است.
طرح «باغ» در استان بوشهر هم اجرا شده‌است؟
طرح بهبود امنیت غذا و تغذیه، معروف به «باغ» در راستای یک طرح کشوری، دراستان بوشهر اجرا و هماهنگی‌های بین بخشی میان اداره‌ها در ۳ ماهه دوم سال‌جاری انجام شده‌است. برای ۳ ماهه سوم سال‌جاری نیز پس از اعلام دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، برگزاری نشست راهبردی با اداره‌ها و مداخلات لازم شامل شناسایی خانوارهای نیازمند و دچار ناامنی غذایی و مداخله موردی و براساس نیاز هر خانوار انجام می‌شود.
