به گزارش گروه وب گردی خبرگزاری صدا و سيما؛ سوره مبارکه شمس، نود و یکمین سوره قرآن و از سوره‌های مکی است که در جزء سی‌ام قرآن جای گرفته است. این سوره را بدین سبب شمس (خورشید) نامیده‌اند که در آغاز آن به خورشید سوگند یاد شده است. این سوره بر موضوع اخلاقی تزکیه و تهذیب نفس تأکید دارد و به داستان حضرت صالح (ع) و ناقه ایشان و پِی شدن آن به دست قوم ثمود و سرنوشت این قوم اشاره می‌کند.
نامگذاری
این سوره را به این دلیل شمس می‌نامند که خداوند در آغاز آن به خورشید سوگند یاد کرده است: «وَالشَّمْسِ وَضُحَاهَا: سوگند به خورشید و تابندگی‌اش.» نام دیگر این سوره ناقه صالح است، به این جهت که در این سوره به داستان صالح (ع) و ناقه او اشاره شده است.
محل و ترتیب نزول
سوره شمس جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول بیست و ششمین سوره‌ای است که بر پیامبر (ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مصحف نود و یکمین سوره قرآن است و در جزء سی‌ام قرار دارد.
تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها
سوره شمس ۱۵ آیه، ۵۴ کلمه و ۲۵۳ حرف دارد. این سوره جزو سوره‌های مُفَصَّلات (دارای آیات کوتاه) و از سوره‌هایی است که با سوگند آغاز می‌شوند. سوره شمس بیشترین سوگند (یازده سوگند) را در خود جای داده است.
محتوا
سوره شمس بر تزکیه و تهذیب نَفْس تأکید می‌کند و پاکیزگی نفس را مایه رستگاری و ناپاک بودن آن را موجب ناامیدی می‌داند و در پایان به داستان حضرت صالح (ع) و ناقه صالح و پِی شدن آن به دست قوم ثمود و سرنوشت این قوم شقی (ستمگر) اشاره می‌کند.
سوره‌ای با یازده سوگند
در تفسیر سوره شمس گفته شده است سوگند‌های پی‌درپی در آغاز این سوره که یازده سوگند می‌شود، بیشترین تعداد سوگند‌های قرآن را در خود جای داده و به خوبی نشان می‌دهد که مطلب مهمی در اینجا مطرح است، مطلبی به عظمت آسمان‌ها و زمین و خورشید و ماه.
در مورد سوگند‌های قرآن گفته شده است این سوگند‌ها عموماً دو هدف دارند: نخست نشان دادن اهمیت مطلبی که سوگند برای آن یاد شده (مثلاً تزکیه نفس در سوره حاضر) و دیگری اهمیت اموری که به آن‌ها سوگند یاد شده است (مثلاً خورشید و ماه در این سوره)
فضیلت و خواص
از پیامبر (ص) روایت است: «هر کس سوره شمس را قرائت کند، مانند آن است که به اندازه آنچه خورشید و ماه بر آن تابیده، صدقه داده است.» همچنین نقل است پیامبر(ص) به اصحابش سفارش می‌کرد در نماز‌های مختلف سوره شمس را قرائت کنند.
از امام صادق (ع) نیز روایت است: «هر کس سوره شمس را قرائت کند، در روز قیامت تمامی اعضای بدن او و اشیای کنار او به سود او گواهی می‌دهند و خداوند می‌فرماید: شهادت شما در مورد بنده‌ام را می‌پذیرم و به او پاداش می‌دهم. او را تا بهشت همراهی کنید تا هر آنچه که دوست دارد برگزیند. نعمت‌های بهشتی بر او گوارا باشد.»
قرائت‌های خاص
قرائت سوره شمس در رکعت دوم و به قول برخى، در رکعت اول نماز عید فطر و عید قربان مستحب است. چنان که مستحب است در روز دَحوُ الاَرض (۲۵ ذیقعده)، فرد هنگام بالا آمدن خورشید دو رکعت نماز بگزارد و در هر رکعت پس از حمد، پنج بار سوره شمس را بخواند.
آثار هنری
سوره شمس از سوره‌هایی است که به صورت کاشیکاری بر بنای بسیاری از مساجد و امامزاده‌ها نقش بسته است؛ از جمله در کتیبه خارجی مسجد شیخ لطف‌الله (اصفهان) به خط ثلث با کاشی سفید و زمینه لاجوردی، این سوره به همراه سوره دهر و کوثر آمده است. همچنین بر صندوقچه مزارِ امامزاده اظهر بن علی (ع)، این سوره کنده‌کاری شده است.
کنده‌کاری این سوره بر صندوقچه مزارِ امامزاده اظهر بن علی (ع)
متن و ترجمه این سوره مبارکه
بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِیمِ
وَالشَّمْسِ وَضُحَاهَا ﴿١﴾ وَالْقَمَرِ إِذَا تَلَاهَا ﴿٢﴾ وَالنَّهَارِ إِذَا جَلَّاهَا ﴿٣﴾ وَاللَّیْلِ إِذَا یَغْشَاهَا ﴿٤﴾ وَالسَّمَاءِ وَمَا بَنَاهَا ﴿٥﴾ وَالْأَرْضِ وَمَا طَحَاهَا ﴿٦﴾ وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا ﴿٧﴾ فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا ﴿٨﴾ قَدْ أَفْلَحَ مَن زَکَّاهَا ﴿٩﴾ وَقَدْ خَابَ مَن دَسَّاهَا ﴿١٠﴾ کَذَّبَتْ ثَمُودُ بِطَغْوَاهَا ﴿١١﴾ إِذِ انبَعَثَ أَشْقَاهَا ﴿١٢﴾ فَقَالَ لَهُمْ رَسُولُ اللَّـهِ نَاقَةَ اللَّـهِ وَسُقْیَاهَا ﴿١٣﴾ فَکَذَّبُوهُ فَعَقَرُوهَا فَدَمْدَمَ عَلَیْهِمْ رَبُّهُم بِذَنبِهِمْ فَسَوَّاهَا ﴿١٤﴾ وَلَا یَخَافُ عُقْبَاهَا ﴿١٥﴾
به نام خداوند رحمتگر مهربان
سوگند به خورشيد و تابندگى‌اش، (۱) سوگند به مه چون پى [خورشيد] رود. (۲) سوگند به روز چون [زمين را] روشن گرداند، (۳) سوگند به شب چو پرده بر آن پوشد، (۴) سوگند به آسمان و آن كس كه آن را برافراشت، (۵) سوگند به زمين و آن كس كه آن را گسترد، (۶) سوگند به نفس و آن كس كه آن را درست كرد؛ (۷) سپس پليدكارى و پرهيزگارى‌اش را به آن الهام كرد، (۸) كه هر كس آن را پاك گردانيد، قطعاً رستگار شد، (۹) و هر كه آلوده‌اش ساخت، قطعاً درباخت. (۱۰) [قوم] ثمود به سبب طغيان خود به تكذيب پرداختند. (۱۱) آنگاه كه شقى‌ترينشان بر[پا] خاست. (۱۲) پس فرستاده خدا به آنان گفت: «زنهار! ماده‌شتر خدا و [نوبت] آب‌خوردنش را [حرمت نهيد]». (۱۳) و[لى] دروغزنش خواندند و آن [ماده‌شتر] را پى كردند، و پروردگارشان به [سزاى] گناهشان بر سرشان عذاب آورد و آنان را با خاك يكسان كرد. (۱۴) و از پيامد كار خويش، بيمى به خود راه نداد. (۱۵)
