با این وضع به زودی باید منتظر رسیدن خط بیابان به شهر خلیل‌آباد باشیم؛ حتی رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری این شهرستان اعلام کرده ۹۰ درصد خلیل‌آباد متاثر از فرسایش بادی و شرایط بیابانی است.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست خلیل‌آباد در همین خصوص به ایسنا گفت: بیش از ۸۸ هزار هکتار از وسعت شهرستان خلیل‌آباد مستعد جابه‌جایی خاک توسط باد است.
سعید شفیعیان مساحت کانون‌های گرد و غبار شهرستان خلیل‌آباد را ۳۵ هزار هکتار از وسعت ۱۷۶ هزار هکتاری منطقه اعلام نمود و افزود: عمدتا این کانون گرد و غبار جزو کانون‌های با شدت متوسط معرفی می‌شود.
وی تصریح کرد: با توجه به اینکه عمده‌ترین کانون گرد و غبار خلیل‌آباد در قسمت جنوبی شهرستان و در دهستان کویر واقع شده، برای حفظ و پایداری کانون گرد و غبار با اجرای طرح‌های مدیریتی مانند کنترل چرا، مبارزه با بوته کنی و جلوگیری از قطع درختان تلاش می‌شود.
دبیر کارگروه مقابله با گرد و غبار شهرستان خلیل‌آباد عنوان کرد: مقابله با پدیده گرد و غبار مانند بسیاری دیگر از مشکلات زیست محیطی نیازمند فعالیت جمعی و بین بخشی است؛ اگر چه کنترل و مقابله با بخشی از این کانون‌ها سابقه‌ای بیش از ۴۰ سال دارد ولی با توجه به شرایط اقلیمی که شهرستان دارد، این موضوع باید دائمی و مداوم باشد.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه اقتصاد شهرستان بر پایه کشاورزی است و بخش عمده‌ای از اشتغال و معیشت مردم با کشاورزی و باغداری به خصوص باغات انگور گره خورده، تنش‌آمیز شدن گرد و غبار می‌تواند این اقتصاد را به چالش بکشد. به همین دلیل نیاز به برنامه‌های پیشگیرانه در این خصوص احساس می‌شود.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست خلیل‌آباد پوشش گیاهی را در کنترل گرد و غبار بسیار تأثیرگذار و با اهمیت دانست و گفت: به رغم اینکه خشکسالی‌ها و کاهش رطوبت خاک موجب شده پوشش گیاهی منطقه ضعیف شود، خاک هم به دلیل کاهش رطوبت مستعد فرسایش شده است.
دبیر کارگروه مقابله با گرد و غبار شهرستان خلیل‌آباد افزود: علاوه بر گرد و غبار موضوعاتی چون فرونشست زمین، تغییر اقلیم، شور شدن آب‌های زیرزمینی و خشکسالی جزو دیگر معضلات و مشکلات زیست‌محیطی شهرستان به شمار می‌رود.
۲۰ درصد از وسعت شهرستان خلیل‌آباد را کانون‌های گرد و غبار تشکیل می‌دهد
وی اظهار کرد: باید همه مردم و دستگاه‌ها نسبت به این معضلات و مشکلات که ممکن است در آینده نه چندان دور گریبانگیر اقتصاد و معیشت شهرستان شود، حساس باشند و برای راه حلی کلیدی و اساسی گام بردارند.
شفیعیان خاطرنشان کرد: شاخص‌ترین فعالیتی که در این خصوص می‌شود انجام داد، کاهش میزان مصرف آب در بخش کشاورزی است؛ هر چند بسیاری از ادارات و نهادها در این خصوص برنامه‌هایی را تدوین نموده و حمایت‌های قانونی و تشکیلاتی انجام می‌شود اما باز هم نیاز به درک متقابل اجتماع و مردم است.
دبیر کارگروه مقابله با گرد و غبار شهرستان خلیل‌آباد با بیان اینکه شهرستان یک کانون گرد و غبار دارد که مناطق و روستاها نیز تحت تاثیر آن است، افزود: ۲۰ درصد از وسعت شهرستان خلیل‌آباد را کانون‌های گرد و غبار تشکیل می‌دهد.
وی تصریح کرد: بر اساس آنچه اعلام شده بیشتر کانون‌های گرد و غبار با شدت کم و متوسط خراسان رضوی در شهرستان‌های خلیل‌آباد، بردسکن، کاشمر، سرخس، نیشابور، سبزوار، داورزن، مه‌ولات، تربت‌حیدریه، رشتخوار، بجستان، گناباد، خواف، تایباد و تربت‌جام پراکنده هستند.
شفیعیان افزود: با توجه به وسعت کانون گرد و غبار در شهرستان خلیل‌آباد برای مدیریت این وضعیت باید اقدامات آبخیزداری و آبخوان‌داری به صورت گسترده انجام شود.
شفیعیان اظهار کرد: از آنجایی که خلیل‌آباد جزو شهرستان‌های درگیر با پدیده گرد و غبار شناخته شده، دستگاه‌های متولی شهرستان در این خصوص تکالیفی بر عهده دارند که تجهیز مرکز بهداشتی درمانی به وسایل مراقبت‌های پزشکی مرتبط با بیماری‌های تنفسی، توسعه و نگهداری پوشش گیاهی شهرستان در حوزه منابع طبیعی و ایجاد کمربند سبز شهر توسط شهرداری از آن جمله است.
۹۰ درصد شهرستان متاثر از فرسایش بادی و شرایط بیابانی است
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان خلیل‌آباد نیز در همین خصوص در گفت‌وگو با ایسنا عنوان کرد: به لحاظ زمین‌شناسی شهرستان خلیل‌آباد بر سه قسمت کوهستانی، اراضی زراعی و باغات و همچنین مرتع و بیابان تقسیم می‌شود.
حمید ترابی افزود: در حال حاضر حدود ۲۵ درصد مساحت شهرستان را مناطق کوهستانی، حدود ۲۵ درصد را اراضی زراعی و باغات و ۵۰ تا ۶۰ درصد را مرتع و بیابان تشکیل می‌دهد.
وی تصریح کرد: قبل از دهه ۵۰ تمام محور کاشمر به بردسکن را چون هیچ تاغ کاری انجام نشده بود، ماسه‌بادی و تپه‌های رسی تشکیل می‌داد که با کوچکترین باد گرد و غبار آن حرکت می‌کرد.
ترابی اضافه کرد: ۱۵ روستایی که در این مناطق بیابانی قرار داشتند نه تنها زندگی عادی‌شان را نمی‌توانستند داشته باشند بلکه کشاورزی و دامداری هم برای‌شان امکان‌پذیر نبود.
وی تصریح کرد: پس از اینکه کشور به کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی پیوست، از همان زمان کار در خلیل‌آباد هم شروع شد؛ به طوری که با کاشت گونه‌های تاغ که مقاوم به کم‌آبی، آفتاب و خشکی است، به صورت کمربندی از روستای نقاب آغاز و تا سمت روستای عظیم‌آباد بردسکن ادامه یافت و اطراف تمام ۱۵ روستایی که در این مسیر بود، تاغ کاری شد.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان خلیل‌آباد با بیان اینکه از ۱۵۰ هزار هکتار مساحت شهرستان ۱۲۰ هزار هکتار آن ملی است، افزود: از ۷۰ هزار هکتار مساحت شهرستان که مرتعی و بیابانی است ۴۵ هزار و ۷۰۰ هکتار آن را کانون بحرانی فرسایش بادی تشکیل می‌دهد.
وی عنوان کرد: این کانون‌ها از لحاظ شدت به سه تیپ تقسیم می‌شود؛ البته هر چند کانون درجه یک در شهرستان نداریم اما مساحت کانون فرسایش بادی درجه ۲ با شدت متوسط در خلیل‌آباد حدود ۱۲ هزار و ۲۵۰ هکتار و کانون بحرانی فرسایش بادی با شدت کم نیز ۳۴ هزار و ۶۲۵ هکتار است.
ترابی با اشاره به اینکه ۹۰ درصد شهرستان متأثر از فرسایش بادی و ایجاد شرایط بیابانی است، گفت: یکی اصلی‌ترین اهداف پیش رو حفظ وضع مطلوب موجود است که در این راستا اکنون حدود ۲۰ هزار هکتار تاغ‌زار تثبیت شده در شهرستان وجود دارد.
وی تصریح کرد: با توجه به خشکسالی‌ها، آفات، حریق و قاچاقچیان چوب و زغال حفظ وضعیت موجود برای ما بسیار حائز اهمیت است. هر چند حدود ۸۵ هزار رأس دام در شهرستان موجود است ولی فقط ۳۳ هزار و ۸۴۰ رأس دام معادل یک سوم کل دام منطقه مجوز و حق استفاده از مراتع را دارد.
ترابی با انتقاد از روند کند رسیدگی پرونده‌های متخلفان توسط دستگاه قضا عنوان کرد: ۸۰ تا ۹۰ درصد کسانی که قاچاق چوب را انجام می‌دهند، معتاد هستند.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان خلیل‌آباد چرای بی‌رویه و تخریب اراضی را بسیار آزاردهنده دانست و گفت: اصلی‌ترین راه مقابله با بیابان‌زایی گسترش پوشش گیاهی مرتعی و تاغ‌زارهاست.
ترابی در ادامه به وضعیت اجرای طرح‌های آبخیزداری اشاره کرد و گفت: حدود ۴۵ هزار هکتار در کوه سیاه و کوه فغان حوزه‌های آبخیز داریم که در ۲۳ هزار هکتار آن کارهای اجرایی شامل ۲۰ بند خاکی، ۱۲ مورد بند سنگی و ۱۲ مورد بند گاویونی انجام شده است.
وی با بیان اینکه ۸۰ درصد حوزه‌های آبخیز در شمال شهرستان قرار دارد، تصریح کرد: تزریق هفت تا هشت میلیون متر مکعب روان‌آب به سفره‌های زیرزمینی و بالغ بر ۱۰۰ حلقه چاه کشاورزی و آب شرب شهرستان از اثرات حدود ۴۵ هزار هکتار حوزه آبخیز در خلیل‌آباد است.
مرگ تدریجی زمین
همچنین یک کارشناس حفاظت خاک به ایسنا گفت: بیابان‌زایی به عنوان تخریب سرزمین در مناطق خشک، نیمه‌خشک و نیمه مرطوب بوده که بر اثر عوامل مختلف از جمله تغییرات اقلیمی و فعالیت‌های انسانی به وجود می‌آید.
هادی معماریان افزود: اکوسیستم‌های سرزمینی خراسان رضوی و به خصوص منطقه ترشیز شامل شهرستان‌های کاشمر، بردسکن، خلیل‌آباد و کوهسرخ در برابر شرایط بهره‌برداری نامناسب بسیار حساس و شکننده بوده و بالقوه یا بالفعل در معرض پدیده بیابان‌زایی قرار دارد.
وی تصریح کرد: بر اساس برآوردهای انجام شده سطح کانون‌های بحران فرسایش بادی در منطقه کاشمر طی سال‌های اخیر به حدود ۱۲ هزار هکتار افزایش یافته که همین موضوع در مورد بردسکن و خلیل‌آباد نیز صادق است.
معماریان با بیان اینکه خشکسالی دهه‌های اخیر به عنوان عامل تشدیدکننده روند افزایشی بیابان‌زایی در منطقه عمل کرده، اظهار کرد: تحلیل روند خشکسالی هیدرولوژیک(آب زیرزمینی) منطقه نیز نشان می‌دهد سطح آب زیرزمینی در تمام چاه‌های مشاهده‌ای منطقه با نرخ میانگین حدود یک متر در سال افت داشته و بر اساس شاخص PSI کل دشت در شرایط خشکسالی آب زیرزمینی قرار گرفته است.
آینده منطقه ترشیز با افزایش شدت تغییر کاربری‌ها و تغییر اقلیم نگران‌کننده خواهد بود
این کارشناس آب و خاک گفت: نتایج پیش‌بینی‌ها بر اساس مدل جهانی GloSEM نشان می‌دهد آینده منطقه ترشیز با افزایش شدت تغییر کاربری‌ها و تغییر اقلیم نگران‌کننده خواهد بود و موجب افزایش معنادار فرسایش خاک تا پنج برابر میزان موجود می‌شود. این میزان بسیار بالاتر از آستانه تحمل فرسایش خاک در این منطقه است و عملا امنیت غذایی منطقه را به شدت تهدید خواهد کرد.
قصه غمبار بیابان‌زایی در منطقه ترشیز با پدیده بسیار خطرناک و تهدیدکننده امنیت و حیات منطقه یعنی فرونشست به پایان خود نزدیک می‌شود؛ فرونشست‌ها و فروچالهها آخرین مرحله بیابان‌زایی است.
هر چند بر اساس اعلام کارشناسان تغییر اقلیم و کاربری اراضی در آینده شدت فرسایش خاک را در منطقه ترشیز پنج برابر خواهد کرد اما راه حل برای حدی از جبران وجود دارد که شامل رعایت اصول توسعه پایدار، کشاورزی حفاظتی، آبخیزداری سازگار، تعیین الگوی بهینه کشت، مدیریت مشارکتی منابع و مصارف آب، مدیریت سبز شهری و فرهنگ‌سازی عمومی می‌شود.
امید می‌رود متولیان با انجام این اقدامات که نیازمند اعتبارات قابل توجهی است، بتوانند گامهای محکم‌تری برای مقابله با پدیده شوم بیابان‌زایی بردارند.
انتهای پیام
