به گزارش ایرنا به زعم ایده پردازان این طرح، مهارت تفکر فلسفی می تواند با تاثیر بر روی جهان بینی، در کنار روانشناسی به بهبود وضعیت روانی افراد کمک کند. مواردی همچون معنای زندگی، معیارهای ازدواج و طلاق از نظر فلسفی و اخلاقی، راه خوشبختی، معیارهای انتخاب دوست، مشکلات و مسایل اخلاقی، عشق از منظر فلسفی و اخلاقی، خودشناسی و هویت فردی، رابطه انسان با طبیعت و محیط زیست، خودگرایی یا دیگر گرایی در ارتباطات میان فردی، خانوادگی و زناشویی، رنج ها و محدودیتهای انسان، حسادت و مشکلات ناشی از آن و غرور از منظر فلسفی، از جمله موضوعاتی است که می شود در قالب مشاوره فلسفی به آنها پرداخت.

گرچه مشاوره فلسفی هنوز در حوزه «روان درمانی» مدعی نیست اما باور بر این دارد که مهمترین مشکلات بشر در ارتباط مستقیم با نحوه تفکر و اندیشه آنان است. در مشاوره فلسفی باورهای ذهنی افراد با تسهیل‌گری فیلسوف ارزیابی و شناسایی می شود، یکی از مهمترین روش های مشاوره فلسفی «گفت وگوی سقراطی» است، افراد در خلال این گفت وگو باورهای خود، نگرش و بینش خویش به جهان و خودشان را واررسی و تحلیل می کنند.

هفته گذشته در نمایشگاه دستاوردهای پژوهشی استان در غرفه دانشگاه زنجان ایده مشاوره فلسفی هم در معرض معرفی قرار داشت. این موضوع بهانه ای شد تا با دکتر رهام شرف، عضو هیات علمی گروه فلسفه دانشگاه زنجان و از ایده پردازان طرح 'مشاوره فلسفی' در این باره این نوع مشاوره به گفتگو بنشینیم.

ایرنا : ایده مشاوره فلسفی از کجا آمده و چه ویژگی ها و مشخصاتی دارد؟  

دکتر شرف: بنده یک سخنرانی در سال ۹۶ در همایش صدرا داشتم در رابطه با فلسفه و نسبت آن با زندگی که موضوع آن کابرد فلسفه در درمان افسردگی بود، اینکه بر اساس رفتاردرمانی شناختی، فلسفه چه کمکی می تواند به درمان افسردگی کند، واقعیتش آن موقع خودم هم نمی دانستم چیزی به اسم مشاوره فلسفی به صورت مدون و مشخص در دنیا دارد اجر می شود ولی چنین تجربه ای در دنیا در جریان است و می شود فلسفه را در درمان مشکلات روحی استفاده کرد. ما هم به این نتیجه رسیدیم که چرا مشاوره ای جدای از مشاوره روانشناسی نداشته باشیم، در حالی که این نوع مشاوره می تواند خیلی هم کارا باشد، بعد یک تیمی شدیم که تعدای از دوستان رشته روانشناسی هم بودند. پس از تحقیق در رابطه با موضوع دیدیم که حدود 30 سال است که در کشورهای پیشرفته دنیا این نوع مشاوره در حال انجام است.

امروز مشاوره فلسفی به عنوان یک کار تعاملی با مشاوره روانشناسی دارد انجام می شود. ما از حدود چهار سال پیش ابتدا از جهاد دانشگاهی استارات این کار را زدیم، یعنی در زمینه های مختلف به مراجعان خدمات می دهیم، بعد یکی دو سال است که آمدیم زیر نظر مرکز مشاوره دانشگاه زنجان، به نوعی یک سطح بالاتر رفتیم و خود دانشگاه مستقیم از این موضوع حمایت کرده است.  

ویژگی های مشاوره فلسفی را می توان عقلانی بودن دانست، در آن ما با جهان بینی مراجعه کننده سروکار داریم. به این معنا یک نوع نگاه کل گرایانه نسبت به مشکل مراجعه کننده در این نوع مشاوره وجود دارد. در حقیقیت یک فردی که به عنوان مثال افسردگی دارد، صرفا مساله اش در شرایط جزیی خودش در نظر گرفته نمی شود، بلکه در پی تحلیل فرد از معنای کلی زندگی می رویم، نقش خدا در جهان بینی فرد چگونه است، اینکه تصور فرد از ماهیت انسان و رشد و کمال انسانی چیست.  

ایرنا: تفاوت این نوع مشاوره با سایر مشاوره ها مثل روانشناسی و روان درمانگری چیست؟

دکتر شرف: تفاوت دقیق و باریک و در عین حال خیلی فنی؛ مشاوره روانشناسی نسبت به مشاوره فلسفی جزیی نگر است، یعنی روانشناس و روان درمانگر بیشتر مساله را در درون چهارچوب همان مساله بررسی می کند و خیلی به جهان بینی فرد توجهی ندارد، البته ما مکاتب درمانی مثل درمان های گزیستانسیالیستی یا معنا درمانی ویکتور فرانکل را داریم که نگاه کل گرایانه تر دارند ولی باز در همان درمان هم نیاز به مشاوره فلسفی احساس می شود، چون مسائلی که آنها بررسی می کنند اساسا و ذاتا مسائل فلسفی است. بنابراین نیاز به مداخله مشاوره فلسفی همواره وجود دارد چون مشاوره روان درمانگر نمی تواند در یک بن بست هایی بحث را پیش ببرد. مثلا اگر برای مراجعه کننده ای موضوع شر و عدل الهی مساله باشد. ویکتور فرانکل در معنا درمانی مدعی است که در مجموع، جهان، جهانِ مثبتی است و این را پیش فرض می گیرد، ولی ممکن است مراجعه کننده برای این موضوع دلیل بخواهد در چنین وضعیتی کار از حوزه روان درمانگری خارج می شود. از طرف دیگر روانشناسی بیشتر با هیجانات و احساسات سروکار دارد ولی مشاوره فلسفی همان طور که اشاره شد با جهان بینی و روش های عقلی سرو کار دارد و بیشتر مبتنی بر گفتمان سقراطی است. یعنی گفت وگویی که به تحلیل مفاهیم می پردازد.

ایرنا: مشاوره فلسفی به طور مشخص چه کاربردی می تواند داشته باشد و چه افرادی باید خود را مخاطب چنین مشاوره ای بدانند؟

دکتر شرف: مشاوره فلسفی می تواند در حوزه های مختلفی مورد استفاده واقع شود. برای درمان افسردگی، درمان پوچی و بی معنایی، مشاوره پیش از ازدواج، مشاوره بعد از طلاق، برای چالش های شغلی که فرد درگیر می شود، چالش ها و تعارض های اخلاقی، مشکلات اعتقادی، در اینگونه موارد اغلب افراد باید تحت این مشاوره قرار بگیرند، افرادی که یک مشکل جهان بینی دارند؛ البته افرادی که مشکلاتی صرفا این چنینی هم ندارند می توانند حتی برای مشکلات روزمره تحت مشاوره فلسفی قرار گیرند، در این مشاوره با روش های فلسفی به حل مشکل چنین افرادی هم می توان کمک کرد.

ایرنا: در مدت تجربه ای که از راه اندازی مشاوره فلسفی داشتید، چه بازخوردهایی از مراجعان داشتید و اقبال به این نوع مشاوره چگونه بوده است؟

دکتر شرف: در مدت کمی که فعالیت داشتیم و البته حمایت جدی هم نشده، البته اساتید گروه فلسفه دانشگاه به ویژه خانم دکتر کاوندی به شدت از این طرح حمایت کردند، ولی با وجود اینکه آن حمایت حداکثری اتفاق نیفتاده و هنوز ما در ابتدای راه هستیم بازخوردهای خوبی گرفتیم. به طور مثال ما مشاوره معنای زندگی، افسردگی و پس از طلاق ارائه دادیم که در بهبود وضعیت مراجعان نتیجه بخش بود.  

ایرنا: چه چالش هایی پیش روی این نوع مشاوره وجود دارد؟

 دکتر شرف: بزرگترین چالش متاسفانه این است که اهالی روانشناسی، مشاوره فلسفی را نه به عنوان یک رفیق که به عنوان یک رقیب منفی می بینند و تصورشان این است که اگر این مشاوره تسری و جریان پیدا کند، ممکن است مراجعان آنان کم بشود در حالی که چنین نیست. اتفاقا مشاوره فلسفی قرار است که مراجعه هم به روان درمانگر بدهد و ما طی این مدت چنین کاری هم انجام دادیم.

 این دید منفی نه در ایران که در سایر جاها هم هست. در حالی که مشاوره روانشناسی و فلسفی به نوعی مکمل هم هستند. این خلا جدی در کشور احساس می شود که مشاوره فلسفی جدی نیست. یک نکته دیگر هم این است که حمایت های مالی از این نوع مشاوره به عنوان یک ایده نو اصلا انجام نشده است.