سید احمد خاتون‌آبادی، روز پنجشنبه در گفت‌وگو با ایرنا، افزود: "کشاورزی حفاظتی" ریشه در سنت پیشینیان ما دارد که در آن میزان سطح زیر کشت و تولید بر مبنای۲ اصل مهم یعنی "تاب‌آوری منابع تولید"( آب‌وخاک مناسب و کافی) همچنین "امنیت غذایی" خانوار بوده است.
وی بابیان اینکه این شیوه تولید را "کشاورزی معیشتی" می‌نامند، افزود: در این روش از انرژی حیوان برای شخم زمین بهره می‌بردند و خاک به‌اندازه لازم شخم زده میشد، این در حالی است که اکنون گاوآهن‌های متصل به تراکتور، خاک را بطور کامل جابجا می‌کند که فرسایش‌پذیری خاکِ سطحیِ مفید و قابل زراعت را سرعت می‌بخشد.
خاتون‌آبادی افزود: در "کشاورزی معیشتی"، کشاورز و عملیات کشاورزی باهدف حفاظت از خاک و آب بود، حریم بیشه‌زار و مراتع رعایت میشد و مدیریت واحدی در زراعت وجود داشت.
وی بابیان اینکه پس از اصلاحات ارضی قدرت خوانین کاستی گرفت و روستازاده‌ها از جرگه رعیت خارج و به کشاورز تبدیل شدند، افزود: این استقلال نسبی عیوبی هم به دنبال داشت و آن اینکه واحد زراعی از وسعت یک روستا به مساحت‌های کوچکی به نام مزرعه تقلیل و کاهش یافت و به دنبال آن ارباب قدیم که با یک قنات، آب‌رسانی چند ده را مدیریت می‌کرد این بار با تکه‌تکه شدن اراضی و تمکن مالی که داشت اقدام به حفر چاه عمیق کرد.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی نجف‌آباد گفت: بدنبال این تحول اگرچه به‌ظاهر زمین تقسیم‌شده بود اما آب که عامل تعیین‌کننده در بهره‌وری اراضی کشاورزی بود، تا سالیان متمادی در انحصار کسانی درآمد که توانایی حفر چاه عمیق داشتند.
وی افزود: این اولین اقدام غیر حفاظتی و برخلاف منابع آب بود که به‌تدریج و با هویت قانونی یافتن مالکیت‌های خُرد، آنان از بانک‌ها برای حفر چاه و تهیه تراکتور و نهاده‌های کشاورزی درخواست وام کردند.
خاتون‌آبادی ادامه داد: تراکتور با شخم عمیق از عوامل تهدید فرسایش خاک شد و از طرفی حفر چاه عمیق و استفاده از کودهای شیمیایی بر کیفیت و بافت خاک تاثیر منفی بر جای گذاشت.
استاد دانشگاه و فعال محیط‌زیست افزود: کودهای ازته به‌ویژه با تشکیل نیترات موجب آلودگی خاک و آب‌های زیرزمینی و نیز زهکش‌ها و رودخانه‌های مجاور مزارع شد.
خاتون‌آبادی گفت: بذرهای اصلاح‌شده به بیماری‌های بومی مقاوم نبودند و به این‌گونه مسیر ورود سموم شیمیاییِ آفت‌کش به روستاها باز شد، که همین سموم موجب از بین رفتن حشرات مفید نیز شد و تنوع حشرات را با مخاطره جدی روبرو کرد.
استاد دانشگاه آزاد اسلامی نجف‌آباد ادامه داد: حشرات مفید که شکارچیان طبیعی آفت‌ها هستند نیز با مصرف بی‌رویه سموم شیمیایی از بین می‌روند و کشاورز مجبور میشود سم بیشتری مصرف نماید و درنهایت محصولات تولیدی نیز آلوده به این سموم و بقایای کودهای شیمیایی خواهند شد.
به گفته وی در کشورهای صنعتی که مروج کود شیمیایی و سموم بوده‌اند جریان تازه و رو به رشدی پدیدار گردیده که نقش کشاورزی حفاظتی را بر عهده دارد.
خاتون‌آبادی افزود: روش‌ها و اصطلاحاتی مانند "کشاورزی پایدار"، "کشاورزی ارگانیک" و "کشاورزی پرماکالچر"(دایمی) همگی پاسخ‌هایی به روشهای مخرب منابع محیطی و طبیعی و شیوه‌های کشاورزی صنعتی یا غیر حفاظتی هستند.
"کشاورزی پرماکالچر"(دایمی) بر خلاف نظام کشاورزی تک کشتی رایج که در آن با به پایان رسیدن فصل زراعی، گیاه میزبان در مزرعه باقی نمی ماند اما در نظام کشاورزی پرماکالچر، حضور گونه های گیاهی یکساله و چند ساله سبب تداوم مانایی زیست بوم کشاورزی شده و لذا زیستگاه زراعی از تداوم زیستی در طول سال برخوردار است
به گفته وی، جهان و حرفه کشاورزی از بعد از انقلاب صنعتی در قرن ۱۸ میلادی تا اکنون از سه دوره متفاوت عبور کرده است.
خاتون‌آبادی افزود: دوره تولید که در زمان پیش و پس از انقلاب صنعتی بود، منابع محیطی کمتر دستخوش تغییرات عمده و آسیب میشد که هدف، تولید انبوه نبود، که این را دوره نخست می‌نامیم.
وی افزود: دوره دوم بازدهی است که پس از تولید کودهای شیمیایی و بذرهای هیبرید اصلاح‌شده تحت نام انقلاب سبز از نیمه قرن بیستم تا اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی بود.
وی دوره کشاورزی پایدار متشکل از کشاورزی ارگانیک و پرماکالچر از دهه ۱۹۹۰ میلادی تا زمان حاضر را دوره سوم این تحولات برشمرد.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی نجف‌آباد گفت: بشر امروز راه چاره‌ای جز این ندارد که به کشاورزی پایدار و حفاظتی روی آورد، چرا که حفاظت از منابع خاک، آب،جنگل و مرتع و تولید خوراک و محصولات سالم از مهمترین پیامدهای کشاورزی حفاظتی است.
این استاد دانشگاه، بابیان اینکه کشاورزی ارگانیک در شرایط گلخانه‌ای هم میسر است، افزود: به‌عنوان‌مثال درروش بیولوژیک (غیر شیمیایی) برای مبارزه با آفت شته ، ازحشرات شکارچی مانند کفشدوزک و نوعی زنبور پارازیتویید استفاده میشود که در آن شفیره در شکل برچسب یا نوارچسب به‌اندازه دو بندانگشت به حالت پرس شده و متراکم به ساقه‌ها و برگهای گیاه آویخته میشود و با دما و رطوبت محیط به زنبور کامل تبدیل و سپس در بدن شته تخم‌گذاری می‌کند.
خاتون‌آبادی به راهکارهای ایجاد کشاورزی حفاظتی در ایران و در شرایط اصفهان نیز اشاره و بیان کرد : مراکز دانش‌بنیان باید همانند کشورهای پیشرفته به فکر تولید و برندسازی این حشرات مفید باشند که هم اشتغال‌زایی و درآمدزایی دارد و هم جایگزین مناسبی برای سموم شیمیایی خواهد بود.
وی بابیان اینکه هر شیوه تولید نیاز به زیرساخت‌های مناسب خودش دارد، افزود: کشاورزی ارگانیک نیازمند آگاه‌سازی جامعه کشاورزی و نیز جامعه مصرف‌کننده همچنین ترویج تولید و مصرف خوراک سالم است و رسانه‌های مختلف نیز باید در این آگاهی بخشی سهیم شوند.
خاتون‌آبادی گفت: مردم برای سلامتی خود و حفظ محیط‌زیست باید آموزش داده شوند که گاهی پول بیشتری پرداخت و محصول ارگانیک خریداری کنند.
به گفته وی؛ کارگاه‌های ساخت و توزیع ماشین‌آلات مناسب و کوچک‌مقیاس که کمترین اثر منفی را روی ساختار خاک بر جای می‌نهند باید ایجاد و گسترش یابد.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی نجف‌آباد، افزود قنوات به‌عنوان روش حکمرانی پایدار آب در مناطق گرم و خشک که اقلیم بیابانی و نیمه بیابانی دارند باید احیا و مرمت شوند.
به گفته وی، شیوه‌های سنتی آبیاری و نیز سازوکارهای تامین آب سطحی از طریق احیای رودخانه‌های خشک باید در اولویت قرار گیرد تا از این طریق آبخوان‌ها دوباره تغذیه و پرآب شوند و فشار بهره‌برداری از آب زیرزمینی و استفاده از چاه عمیق کاهش یابد.
وی تصریح کرد: باید در اقدام فوری چاه‌های غیرمجاز پلمب شوند و بر روی چاه‌های مجاز کنتور نصب گردد تا جلوی پمپاژهای غیرقانونی و ویرانگر برای محیط‌زیست گرفته شود.
خاتون‌آبادی ادامه داد: پروژه‌های آبخیزداری سازه‌ای که مانع حرکت و جریان طبیعی آب در رودخانه می‌شوند باید متوقف شوند و در مناطق مستعد برای پخش سیلاب و کشاورزی که دارای شیب مناسب و دارای پایین‌دست مستعد آبخوان‌داری و پخش سیلاب هستند اقدامات حمایتی و فنی مناسب انجام گیرد.
وی افزود: لازم است از کود کمپوست به‌جای کود شیمیایی در کشاورزی استفاده شود زیرا زمینه تولید این کود در هر مقیاسی از خانه تا کارخانه و مزرعه در استان وجود دارد.
استاد دانشگاه ادامه داد: باید از خاک زراعی که هر سانتیمتر آن حدود ۷۰۰ سال زمان میخواهد تا ایجاد و خاک سازی شود حفاظت کامل به عمل آید.
به گفته وی لازم است با کوره‌های آجرپزی که این خاک حاصلخیز را به آجر تبدیل و از مزارع دور می‌کنند بر اساس معیارهای قانونی و محیط زیستی برخورد جدی صورت گیرد.
وی افزود: کشاورزان اصفهان باید از حقآبه تاریخی و مصوب خود بهره‌مند گردند و این کشاورزان استان از کمبود آب و خشکی زاینده‌رود در رنج بسر می‌برند و به مشاغل دیگر روی آورده‌اند.
وی تصریح کرد: نسل کشاورزان ماهر به دنبال نبود حمایت‌های لازم در حال فراموشی و ترک مهارت اجدادی‌اند که این مساله باید موردتوجه قرار گیرد.
به گفته وی،کشاورزی ارگانیک رابطه‌ای جدایی‌ناپذیر با مساله امنیت خوراکی یا غذایی دارد و این امر مهم سرلوحه برنامه‌های فائو (سازمان خواروبار و کشاورزی جهانی وابسته به سازمان ملل متحد) است.
