به گزارش خبرگزاری فارس از اقلید، پیشینه اقلید با توجه به فصل اول پژوهش باستان‌شناسی و نشانه‌هایی که در دسترس است به پنج هزار سال پیش از میلاد می‌رسد. آثار تاریخی مانند حوضچه دختر گبر، کتیبه و غار تنگ براق، کوشک زر، کتیبه کوه بل، باتلاق گور بهرام، چشمه شیرین، تل باکون(بکان) و قلعه‌ها و تپه‌های باستانی و ده‌ها نشانه کوچک و بزرگ دیگر گواه بر قدمت تاریخی این قلمرو است.
شهرستان اقلید علاوه بر قدمت تاریخی دارای پیشینه مذهبی، فرهنگی و طبیعی ارزشمندی در عرصه های مختلف و مردمی خونگرم، مهربان و مهمان دوست و پایبند با آداب و رسوم است به طوری که با وجود قدمت برخی از رسوم و سنت های محلی و قدیمی، همچنان بساط برگزاری و دورهمی‌های خانوادگی در اجرا و زنده نگه داشتن این سنت ها از جمله هلیم پزان، کلوخ پزان و... همچنان پابرجا است.
یکی از این سنت ها که از قدیم در اقلید رایج بوده و همچنان هر ساله با آغاز ماه شعبان، در سطح شهرستان اقلید شاهد اجرای آن هستیم، سنت دیرینه پخت نان براتی است که زین‌العابدین محمدی، کارشناس فرهنگی این شهرستان به شیوه پخت، توزیع و حفظ این سنت به شرح زیر پرداخت.
شیوه پخت نان برات
هر نانی و غذایی برای عمل آمدن و پخته شدن نیازمند مقدماتی و مقتضیاتی است همان گونه که نان معمولی نیازبه آرد، آب، نمک و مایه خمیر و زمان تخمیر دارد و یا سایر کلوچه ها و نان ها نیازمند آرد، روغن، شکر و سایر ملزومات اند، نان برات نیز همان گونه که اشاره شد با آرد، شکر، خمیرمایه، زعفران، هل، گلاب، زرد چوبه، گشنیز و روغن آماده می شود.
وقتی این ترکیبات آماده شدند، بانوان پرتوان آنها را با آب به هم آمیخته و ورز داده یا به قول خانم ها، آن را سرشیده، سپس آن را در پارچه ای ضخیم پیچیده و یک ساعت و نیم صبر می کنند که خمیر به اصطلاح بر آید یا چشمه بزند و آمادگی پخت پیدا کند و گرم گرفتن خمیر موجب زودتر تخمیرشدن و چشمه زدن می شود.
زنان خبره، موقع برآمدن خمیر را می دانند. قدیم که نفت و گاز نبود با چوب و هیزم زیر تابه‌های مخصوص برات پزی را می افروختند و امروزه با اجاق گاز، کار انجام می شود. تابه ها و یا ظروف مدور بزرگ را روی شعله می گذارند و به مقدار کافی روغن جامد نباتی در آن ها می ریزند و زنان به چونه کردن خمیر می پردازند.
سپس زنان و یا مردانی دیگر، آن ها را به اندازه کافی مانند نان کپل پهن می کنند و درون روغن می اندازند و یک طرف نان که پخته شد با وسیله ای چوبی یا فلزی که مانند کفگیر باشد، نان را برمی گردانند تا طرف دیگر پخته شود.
زمانی که نان به رنگ طلایی در آمد، نشانه پخته شدن است و دست اندکاران پخت مواظبند که نان نسوزد. بعد هم سفره ای پلاستیکی پهن می کنند و روی آن سفره ای پارچه ای می کشند و نان ها را روی آن می ریزند تا هم خنک شود و هم روغن اضافی جذب پارچه گردد.
پخت نان برات، مهارت و تجربه می‌خواهد و کار هر کسی نیست
زنان باتجربه و مردان کارآزموده مبادرت به پخت می کنند و پخت نان برات نیازمند مشارکت چند نفره است، مخصوصا اگر میزان خمیر زیاد باشد.
تقسیم و توزیع نان برات در محلات؛ پس از آن که نان ها پخته و خنک شد و روغن گیری اضافی صورت گرفت، متناسب با نفرات هر خانواده، از ایتام و فقرا و مساکین گرفته تا فامیل و همسایه، کار بسته بندی آغاز می شود و بسته ها باید سه عددی یا پنج و هفت و نه و یازده عددی و به صورت فرد باشد نه زوج، چون زوج بودن را خوش‌یمن نمی دانند. پس از بسته بندی، کوچک ترهای حاضر، بسته بندی ها را متناسب با تعداد، به خانه افراد می برند.
رسیدگی به پزندگان نان برات؛ چون محل طبخ نان به سبب اجاق گازها بسیار گرم است برای رفع خستگی آنان ابتدا چای آماده می کنند و سپس با دوغ و بستنی، خنکی را برایشان رقم می زنند و اگر شعبان در تابستان باشد، هندوانه نقش اول را در تعدیل گرمای بدنِ برات پزان دارد.
پخت آش رشته پایانی
رسم است که پس از پخت نان برات و جمع کردن ابزار و بساط جای آن یک دیگ آش رشته، بار بگذارند که از قبل یا با خمیر تازه خودشان رشته محلی می برند یا از رشته های آماده بازاری استفاده می کنند، البته عدس و نخود و لوبیا و سبزی آن را از شب قبل از پخت نان برات، آماده می کنند که هم وقت کافی داشته باشند و هم در حال خستگی دنبال وسایل آش رشته نباشند.
ضرورت حفظ این سنت
اگرچه می توان پول این نان را هم به ایتام و فقرا داد و ثوابش را هدیه اموات نمود، که بسیاری از افراد نیز این کار را انجام می دهند و فعل پسندیده ای است، اما به طور کلی نباید این سنت های فرهنگی و کهن زاد مادری را از یاد برد و به دست فراموشی سپرد. همان گونه که در شهرستان اقلید سنت های جاوید مانند کلوخ پزان و هلیم پزان و بلاله گندم زنده و رایج است و با اقبال و استقبال عمومی مجدد مواجه شده، باید برات پزان هم شاکله اصلی خود را حفظ کند و جایگاه سنتی آن در فرهنگ عامه محفوظ بماند.
انتهای پیام/س
