یک معدن نمک در زنجان، مردانی را با کوله‌بار سفری بی‌سرانجام به دنیای ما وارد کرد و ما را به دنیای گذشته برد. مردان نمکی زنجان که انواع آلات و ابزار و وسایل را با خود به همراه داشتند، از گذشته‌ای نزدیک به ۱۷۰۰ تا ۲۸۰۰ سال پیش به دنیای ما آمدند تا ما را با بخشی از زندگی خود آشنا کنند و از این رهگذر با سبک پوشاک و لباس‌های آن دوره و پارچه‌ها، ابزار دفاعی و چیزهای دیگر دوره آنان آشنا شویم.
مردان نمکی، نامی است که به شش مومیایی کشف شده در زمستان سال ۱۳۷۲ (۱۹۹۳ میلادی) در معدن نمک چهرآباد استان زنجان داده شده است. در میان آن‌ها جسد یک زن و یک پسر نوجوان نیز وجود دارد. تعدادی از مردان نمکی بر اثر ادامه کار معدن با بولدوزر به شدت آسیب دیده‌اند. در سال ۲۰۰۸ بهره‌برداری از معدن متوقف شد و جسد ششمین مرد نمکی به دلیل کمبود امکانات لازم برای نگه‌داری از آن، دست نخورده در معدن باقی ماند و این مرد نمکی به دور از هیاهوی شهری در آرامگاه خود خوابیده است.
مرد چکمه‌پوش؛ مومیایی نمکی اول
مومیایی شماره یک که به او لقب مرد چکمه‌پوش را داده‌اند، ظاهرا از ثروتمندان و اشراف دوران خود بوده است. چراکه همراه با خودش لباس‌ها و اجناسی مزین به طلا، نقره و سایر زیورآلات را داشته است.
مرد میانسال و مرد تکه‌تکه؛ مومیایی‌های دوم و سوم
مومیایی بعدی، با نام مرد میانسال است که گفته می‌شود به خاطر ریزش سقف تونل از دنیا رفته، مقداری پارچه، میخ، طناب و سبد در دست داشته است مومیایی سوم، به خاطر جسدش که تکه تکه شده است، لقب مرد چند تکه را دارد.
پسر ۱۶ ساله؛ مومیایی مرد مرد کامل
برخلاف مومیایی سوم، مومیایی چهارم، نامش مرد کامل است. پسری ۱۶ ساله با قدی ۱۷۰ سانتی متری که کامل‌ترین جسد کشف شده است. از شواهد به دست آمده به نظر می‌رسد که این جوان با موهای خرمایی رنگ را می‌توان خوش‌چهره‌ترین مرد نمکی این معدن عنوان کرد.
از میان مردان نمکی یافت شده، سه مرد نمکی مربوط به زمان هخامنشیان (حدود ۴۰۰ سال پیش از میلاد) و دو مرد نمکی دیگر نیز مربوط به اواخر دوران ساسانی (حدود ۴۰۰ تا ۶۰۰ سال بعد از میلاد) هستند. این مردان پس از غار، حال در خانه ذوالفقاری‌های زنجان که قریب صد سال از احداث آن می‌گذرد، خواب ابدی خود را ادامه می‌دهند، این بنا یکی از آثار ارزشمند شهر زنجان است که در یاد و خاطره مردمان این شهر همواره جایگاه مهمی داشته و خاندان ذوالفقاری از قدیمی‌ترین و سرشناس‌ترین خانواده‌های زنجان هستند که در گذشته از قدرت و نفوذ زیادی برخوردار بوده‌اند.
این بنا در یکی از محلات قدیمی شهر زنجان موسوم به محله «دالان‌آلتی» در ضلع شمالی سبزه‌میدان و مسجد جامع قرار دارد. این بنا ساختمان مسکونی و اداری حکمران زنجان بوده و از مجموعه بناهای اندرونی و بیرونی و بخش‌های مختلفی تشکیل یافته بود. از این مجموعه در حال حاضر فقط عمارت بیرونی باقی مانده که به نام عمارت محمودخان ذوالفقاری معروف است.
این بنای ارزشمند با سبکی متاثر از الگوهای معماری غربی و با حفظ سنت های معماری ایران قدیم به مساحت ۱۱۷۶ متر مربع، در ۲ طبقه ساخته شده و در گذشته شامل حصار، سر در ورودی، حیاط و بخش مسکونی و اداری بوده است ودر یکی از محلات قدیمی شهر زنجان موسوم به محله دالان آلتی در ضلع شمالی سبزه میدان و مسجد جامع قرار دارد.
پلان این بنا ایرانی و سبک ساختمانی آن از بناهای گوتیک اروپایی تقلید شده است. این عمارت از ساختمان های بیرونی،اندرونی و اداری تشکیل یافته و نمای آن با آجرهای قالبی و پیش بر تزیین شده است. در بالای هسته مرکزی بنای ذوالفقاری، نورگیر زیبایی وجود دارد که به کلاه فرنگی معروف است. این خانه به سبک بناهای اواخر دورهٔ قاجار ساخته و سبک ساختمانی آن از بناهای گوتیک اروپایی گرفته شده است.
طبقه همکف بخش اداری و دفتری عمارت محسوب می شد و طبقه اول به بخش مسکونی اختصاص داشته است. مصالح به کار رفته در بنا خشت، آجر و سنگ و پوشش سقف خانه از نوع شیروانی است. این نوع پوشش در دوران پهلوی در خانه های زنجان بسیار رایج بوده و پوشش سقف عمارت ذوالفقاری یکی از اولین نمونه های پوشش شیروانی در زنجان است.
برای دیدن مومیایی نیازی نیست که از ایران خارج شوید، به زنجان بیایید و مومیایی‌های نمکی را در زنجان ببینید، در عین‌حال می‌توانید از عمارت کلاه‌فرنگی و زیبایی‌های معماری سبک قاجاری لذت ببرید.
انتهای پیام
