به گزارش خبرگزاری صدا وسیما، مقام معظم رهبری با نامگذاری سال ۱۴۰۱ به عنوان سال تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌زایی اهمیت شرکت‌های دانش‌بنیان را باری دیگر به نهادها، سازمان‌ها و عموم مردم یادآور شده است. شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور یکی از بازیگران کلیدی در زیست‌بوم فناوری و نوآوری کشور به شمار می‌روند که با بومی‌سازی و کسب دانش فنی ساخت تجهیزات و دستگاه‌های پیشرفته برای ایران افتخارآفرینی می‌کنند و از سوی دیگر نیاز‌های صنایع را رفع می‌کنند. محصولاتی که این شرکت‌ها تولید می‌کنند معمولا با قیمتی بسیار مقرون به صرفه‌تر از نمونه‌های خارجی وارد بازار می‌شوند در حالی از نظر کیفی با نمونه‌های مشابه اروپایی و آمریکایی رقابت می‌کنند. در ادامه نگاهی داریم به چند محصول دانش‌بنیان و فناورانه که هر یک نیازی را در صنعتی رفع کرده است.
تغییر ذهنیت خام‌فروشی به همت یک شرکت فناور دانشگاه آزاد اسلامی
یکی از شرکت‌های مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی مجموعه خدماتی را به شرکت‌های دانش‌بنیان و صنعتی ارائه می‌دهد تا در کنار تسهیل حضور شرکت‌ها و صنایع ایرانی در بازار‌های جهانی، ذهنیت کشور‌های دیگر در خصوص محصولات ایران را نیز تغییر دهد. این شرکت مولتی تسک یا چند پتانسیلی است و تک وجهی نیست، یعنی در چند حوزه مختلف فعالیت می‌کند که دو شاخه اصلی آن فناوری و صادرات است. در حوزه فناوری متمرکز بر چند مقوله مهم است که یکی از آن‌ها تمرکز بر فرایندی به نام «خدمات فناورانه» (Technology Services) است. این بخش به صورت کلی تمام فناوری‌های حوزه ICT را پوشش می‌دهد که شامل حوزه زیرساخت، شبکه، فناوری، اطلاعات، برنامه‌نویسی و ... می‌شود. بخش تکنولوژی‌های های‌تک این شرکت روی صنایع مولد و تولید مولد‌های برق متمرکز است و به نوعی پاسخگوی نیاز کشور در این حوزه به شمار می‌رود. تمرکز این شرکت فناور در حوزه بازرگانی بر صادرات خدمات و فناوری‌های شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی به کشور‌های شرق آفریقا، اروپای مرکزی و منطقه شمال آفریقا و خاورمیانه است.
به گفته محمد ابراهیم کنی، مدیرعامل این شرکت «در بخش خدمات مباحث فناورانه بسیار است. حوزه خدمات از چند بخش مختلف تشکیل شده که یکی از آن‌ها خدمات ساخت و تولید نام دارد. شیوع کرونا تاثیرات منفی بر اکوسیستم اقتصادی جهان داشت و باعث افزایش برخی از هزینه‌ها مانند هزینه‌های حمل و نقل در بسیاری از کشور‌ها شد. خرید و حمل و نقل کالا برای کشور‌های مشترک‌المنافع (CIS)، آفریقایی، حوزه خلیج فارس و آسیای میانه بسیار دشوار شده چراکه عمده تولیدکننده‌های قطعات در کشور‌های جنوب آسیا مثل هند یا کشور‌های شرق آسیا مثل چین قرار دارند. این امر باعث شده که توجه بیشتر به پتانسیل‌های صنعتی ایران شود.»
وی می‌گوید «حال کشور‌های بسیاری تمایل به همکاری با ایران یا دریافت خدمات از کشور شده‌اند. این حوزه‌ها پیش از این از چشم کشور‌های دیگر مغفول مانده بود یا ترجیح می‌دادند که با چین، هند یا کشور‌های دیگر همکاری کنند. یکی از حوزه‌های مورد توجه کشور‌های خارجی قطعات صنعتی است. شرکت‌ها، کارخانجات و صنایع بالادستی این کشور‌ها نیاز‌هایی در حوزه قطعات صنعتی دارند و امکان تولید آن‌ها در کشور ما وجود دارد. فیلتر‌های صنعتی یکی از مهم‌ترین قطعاتی است که در در صنایع بالادستی و صنایع مادر مانند صنایع فولاد و صنایع سیمان استفاده می‌شود. تولید این قطعه نیازمند تکنولوژی و توانمندی فنی خاصی است که در ایران وجود دارد؛ بنابراین می‌توانیم نیاز صنعتی این کشور‌ها را تهیه کنیم.»
کاهش آلایندگی خودرو‌ها با سنسور اکسیژن ایران‌ساخت
سنسور اکسیژن یکی از قطعات تک در حوزه خودرو به شمار می‌رود که یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی دو سال قبل آن را به صورت کامل بومی‌سازی کرد. در حال حاضر خط تولید و فروش آن به یکی از خودروساز‌های داخلی منتقل شده است. سنسور اکسیژن در کنترل آلایندگی و کنترل مصرف سوخت کاربرد دارد و جزئی از الزامات ساخت خودرو به شمار می‌رود. به گفته امیر اسماعیلی ابهریان، رئیس هیئت مدیره شرکت و عضو هیئت علمی واحد گرمسار دانشگاه آزاد اسلامی «۱۷ قطعه در داخل سنسور اکسیژن وجود دارد که باید مونتاژ شود. یکی از این قطعات سرامیک زیرکونیوم یا دی‌اکسید زیرکونیوم است که المان حسگر اکسیژن داخل اگزوز و فضای بیرون به شمار می‌رود. این قطعه در واقع اختلاف بین اکسیژن محیط داخلی و خارجی اگزوز را اندازه‌گیری می‌کند و برای ECU یا واحد کامپیوتر خودرو ارسال می‌کند که جرقه می‌زند و پاشش سوخت را تنظیم می‌کند.»
ابهریان بیان می‌کند «این سنسور و قطعه سرامیکی را سه یا چهار شرکت در دنیا می‌توانند تولید و استفاده کنند و در حال حاضر ایران نیز دانش ساخت آن را به طور کامل در اختیار دارد. محصول ایرانی تست‌های پایه، پیمایش و آلایندگی را طی کرده و از مرداد ماه سال جاری به صورت ۱۰۰ درصدی در ساخت خوردو‌ها استفاده می‌شود. میزان مصرف سنسور اکسیژن ۵ هزار عدد در کشور است و تولید داخلی این قطعه حدود ۱۰ درصد از این ظرفیت را پوشش می‌دهد و مابقی آن را به صورت وارداتی تامین می‌شود. درواقع سنسور اکسیژن به صورت قطعه قطعه وارد کشور شده و سپس مونتاژ می‌شود. حال نمونه سرامیکی این محصول به دست محققان شرکت ما مهندسی و بومی‌سازی شده است و با کیفیتی مشابه نمونه NTK ژاپن و قیمتی ۳۰ درصد کمتر از نمونه‌های چینی تولید شده و در اختیار خودروساز‌ها قرار می‌گیرد. در حال حاضر نیز قراردادی ۲۰۰ میلیارد تومانی برای سنسور اکسیژن با یکی از سازندگان قطعات خودرو کشور منعقد کرده‌ایم.»
ابهریان بیان می‌کند «در حوزه سنسور خودرو محصول دیگری به نام سنسور نقطه مرگ بالا یا TDC نیز داریم. این سنسور به میل‌لبنگ بسته شده و زمان جرقه را برای کامپیوتر خودرو مشخص می‌کند. این قطعه را نیز بومی‌سازی کرده‌ایم. این محصول پیش از این به دست شرکت ایرانی دیگر ساخته شده بود، اما میزان تولید آن بسیار کمتر از میزان نیاز کشور بود؛ بنابراین شرکت ما به عنوان منبع دوم توسعه‌پذیری سنسور نقطه مرگ را برای یکی از خودروسازان کشور به دست گرفته و در حال حاضر می‌توانیم نیاز تمام کشور به این قطعه را رفع کنیم، بدین ترتیب خودروسازان نیازی به واردات این سنسور از کشور‌های دیگر ندارند.»
بهینه‌سازی بدنه کشتی‌ها با پلتفرم ایرانی
وقتی محصولات صنعتی مانند هواپیما، کشتی و اتومبیل در فرایند بهینه‌سازی هندسی قرار می‌گیرند، تابع هدفی برای آن‌ها تعریف می‌شود که منجر به کاهش هزینه‌های اولیه و جاری آن‌ها می‌شود. یک محقق ایرانی به نام امین ناظمیان با انجام پژوهشی موفق به ارائه راهی برای کاهش مقاومت کشتی شده است که این امر مصرف سوخت را کاهش می‌دهد. به گفته این محقق ایرانی «اگر بخواهیم طی ۱۰ سال آینده از یک کلاس شناور مانند یک نفتکش پنج فروند بسازیم، باید فرایند بهینه‌سازی را در حد ۳ تا ۶ ماه روی آن انجام دهیم حتی اگر میزان بهبود یک تا دو درصد باشد می‌تواند هزینه‌های کشور را ۵۰ تا ۱۰۰ میلیارد تومان کاهش دهد.»
ناظمیان بیان می‌کند «وقتی مقاومت کشتی کاهش می‌یابد، به موتور کوچک‌تر و کم‌توان‌تری نیاز است، برای مثال کارفرما به جای خرید یک موتور ۶ مگاوات، موتوری ۵ مگاواتی می‌خرد. بدین ترتیب نه تنها مصرف سوخت کاهش می‌یابد بلکه هزینه‌های جاری و اولیه نیز کمتر می‌شود. از سوی دیگر کاهش مصرف سوخت کشتی باعث کاهش آلایندگی دریا‌ها می‌شود. پس از مصرف سوخت در داخل شناور‌ها گاز‌های گلخانه‌ای و مشتقات سولفورنیترات شامل NOX، NO ۲ و SOX به وجود می‌آید که برای محیط‌زیست مخرب به شمار می‌روند. این امر دستاورد دیگری است که بعد از ایجاد پلتفرم بهینه‌سازی به دست آورده‌ایم.»
وی مطرح می‌کند «در این پژوهش دو هدف اصلی داشتیم که شامل کاهش مقاومت شناور و دریامانی آن می‌شود. این اصطلاح ترجمه فارسی دقیقی ندارد. یک تریمان را به صورت نمونه وارد این پلتفرم بهینه‌سازی کردیم، پس از انجام فرایند، درنهایت عملکرد این شناور ۵ درصد و مقاومت آن ۷ درصد بهبود پیدا کرد. تریمان اصطلاحی انگلیسی برای شناور سه‌بدنه است. منظور از عملکرد، عملیات‌پذیری دینامیک شناور در حضور امواج دریاست. پس از این که فرم بهینه شناور سه بدنه با استفاده از مدل جدید استخراج شد، کاربرد آن نیز افزایش یافت. از این شناور بهینه‌سازی شده می‌توان در طراحی شناور‌های نظامی و مسافربری استفاده کرد چراکه سرعت آن بسیار بالاست، عملیات‌پذیری بالا و دینامیک کمتری دارد بنابراین قابلیت نصب تجهیزات نظامی روی آن وجود دارد. وقتی دینامیک کمتر باشد، سلاح در دریا کمتر تکان می‌خورد و دقت هدف‌زنی افزایش می‌یابد.»
تولید سیستم سرمایشی آفتابی
یکی از شرکت‌های فناور مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی با توجه به هزینه تولید انرژی‌های برق و گاز و کاهش منابع تجدیدناپذیر سیستم سرمایشی مبتنی بر انرژی خورشیدی طراحی و تولید کرده‌اند. این شرکت که فعالیت خود را از ۷ سال پیش آغاز کرده، در حوزه سیستم‌های برودتی کار می‌کند و در حال حاضر برای واحد‌های مسکونی سیستم‌های سرمایش مستقل تولید می‌کند. به گفته سید علی صدر واقفی، مدیرعامل این شرکت فعال در حوزه صنعت ساختمان دفتر شرکت در پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی و سالن تولید ما در واحد یادگار امام دانشگاه آزاد اسلامی مستقر است. فعالیت در این زمینه را زمانی شروع کردیم که شرکت‌های تولیدکننده داخلی زیادی وجود نداشت، پس از چند سال با دو شرکت صنعتی همکاری کرده و سیستم‌های داکت اسپیلیت را تولید کردیم. با توجه به مشکلات انرژی کشور از سه سال پیش فعالیت در حوزه سیستم‌های مبتنی بر انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی را شروع کرده‌ایم.
