به گزارش ایرنا، بنابر تعریف کنوانسیون بین‌المللی رامسر تالاب شامل مناطق مردابی، آب مانده، نمزارهای سیاه و باتلاقی، برکه‌های مصنوعی یا طبیعی است که به طور دایم یا موقت دارای آب ساکن یا روان، شیرین و شور یا نیمه‌شور هستند؛ یا مناطقی از سواحل دریا که هنگام جذر ارتفاع آب در آنها بیشتر از ۶ متر باشد.
بر اساس اصل ۵۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران حفاظت از محیط زیست که نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی شده است.
از این رو هر گونه اقدام از جمله فعالیت‌های اقتصادی که با آلودگی محیط زیست یا تخیرب غیرقابل جبران آن ملازمه پیدا کند، ممنوع است و یکی از مهمترین بخش‌ها تالاب‌ها به شمار می‌روند.
تالاب‌ها مهمترین و حساس‌ترین اکوسیستم‌های موجود در جهان هستند که البته در گذشته چنین تصوری وجود نداشت اما در چند دهه گذشته با توجه به بررسی‌های علمی در مورد اجزای این اکوسیستم‌های منحصر به فرد، ارزش‌های زیستی و طبیعی این عرصه‌ها مورد توجه محققان و حتی سیاست‌گذاران قرار گرفته است.
ارزش و اهمیت تالاب‌ها
چنانکه نگارنده در مقدمه کتاب نیز تاکید کرده است، تالاب‌ها دارای ارزش‌های متفاوتی هستند و خدمات طبیعی شایان توجهی را ارایه می‌دهند، به همین دلیل همواره از سرمایه‌های گران‌قدر کشور به شمار می‌روند.
۴۴ عرصه تالابی در استان اردبیل شناسایی و از نظر وضعیت اکولوژیکی بررسی شدند و در بین این عرصه‌های آبی هشت مورد دارای منشا طبیعی است، مقدار محدودی نیز از نظر فعالیت‌های شیلاتی دارای قابلیت هستند و تعدادی هم دارای ظرفیت‌های با ارزشی در حوزه‌های گردشگری طبیعی یا پژوهش می‌باشند.
این منابع آبی زیستگاه گونه‌های متعدد جانوری و گیاهی هستند که نقش کنترل کنندگی سیلاب‌ها، بادها و رسوبات را بر عهده دارند و از منظر زیبایی‌شناختی، گردشگری و تفریحی نیز ارزش زیادی دارند.
امروزه عوامل بسیاری حیات و بقای تالاب‌ها را تهدید می‌کنند؛ مواردی مانند کاهش بستر تالاب‌ها، منابع آلاینده شهری، کشاورزی و صنعتی، برداشت‌های بیرویه منابع گیاهی و جانوری و تالابی، تغییر کاربری تالاب‌ها و سایر موارد مشابه دلایل عمده تخریب تالاب‌ها از جمله در استان اردبیل است که همگی به دلیل شناخت نادرست و غیرعلمی از تالاب‌ها و نبود وجود مدیریت مناسب برای بهره‌برداری، احیا و حفاظت از این عرصه‌های زیستی با ارزش می‌باشد.
حفاظت و مدیریت درست تالاب‌ها، زیستگاه‌ها و تنوع زیستی این مرز و بوم حجزو وظایف ذاتی سازمان حفاظت محیط زیست به شمار می‌رود که البته این امر با همکاری و مشارکت فعال جوامع محلی به‌ویژه علاقه‌متنان و طبیعت دوستان است.
قوانین مرتبط با حفاظت از تالاب‌ها
کنوانسیون حفاظت از تالاب‌های جهان در بهمن ۱۳۴۹ به میزبانی دولت وقت ایران و در شهر رامسر منعقد شد و تا کنون ۱۶۹ کشور جهان به این کنوانسیون بین‌المللی ملحق شدند.
در حال حاضر ۲ هزار و ۲۱۲ تالاب با مساحت ۲۱۰ میلیون و ۹۵۵ هزار و ۲۱۷ هکتار در سایت رامسر به عنوان تالاب‌های بین‌المللی به ثبت رسیده است که از این تعداد، ۲۲ تالاب بین‌المللی به مساحت یک میلیون و ۳۲۷ هزار و ۹۲۰ هکتار در محدوده جغرافیایی ایران واقع شدند.
همچنین بر اساس ماده ۱۶ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست، تالاب‌ها نیز مانند مناطق چهارگانه (اثرطبیعی، پارک کلی، پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شده) به استثنای تالاب انزلی در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست است و این سازمان در بهره‌برداری از تالاب‌ها قائم مقام قانونی موسسه‌ها و سازمان‌های مربوطه می‌باشد ولی حق واگذاری عین آنها را ندارد.
کتاب حاضر با توجه به قوانین و استانداردهای موجود بحث توپوگرافی، زمین‌شناسی و خاک‌شناسی، اقلیم، پوشش گیاهی، حیات وحش، ارزش‌ها و کارکردها تالاب‌های استان اردبیل از جمله تالاب رودخانه ارس، سد میل مغان، شهرک کشت و صنعت مغان، سد گیلارلو، سد ملا احمد، سد سبلان، سد یامچی و پته خور را مورد بررسی قرار داده است.
ارزش‌ها و تهدیدها
نگارنده در بخشی از کتاب به نئور به عنوان یکی از تالاب‌های مهم استان اشاره کرده و آورده است: تالاب حفاظت شده نئور با مساحت ۴۲۰ هکتار که یک دریاچه آب شیرین دایمی به شمار می‌رود، در ۴۸ کیلومتری جنوب شرقی شهر اردبیل قرار دارد و از سال ۸۴ در داخل محدوده منطقه حفاظت شده لیسار ثبت شده است.
این تالاب که دارای زمستان‌های به نسبت طولانی می‌باشد، به شکل ناودیسی در ارتفاعات باغرو یا طالش، حد فاصل استان‌های گیلان و اردبیل شگرفته است و منبع تامین آب آن بیش از ۳۰ چشمه موجود در اطراف و داخل تالاب و نزولات جوی حوضه است.
در کنار گیاهان استپی، کشتزارهای گندم، جو، عدس و نخود ۷۰ گونه گیاهی در این حوضه شناسایی شده است که استفاده دارویی، خوراکی و صنعتی دارند اما بارهنگ آبی گونه غالب است و علاوه بر آن گونه‌های آبزی مانند عدسک آبی، تیرکمان آبی، جگن، مرغ و نی نیز وجود دارد.
۴۸ گونه پرنده، ۳۲ گونه پستاندار، ۱۰ گونه خزنده، هفت گونه آبزی و ۲ گونه دوزیست فون ان ناحیه را تشکیل می‌دهد که از جمله می‌توان به سمور آبی (شنگ)، زالو، صدف‌های دو کفه‌ای و گاماروس نیز اشاره کرد.
اهمیت اکولوژیکی نئور به عنوان بزرگترین دریاچه آب شیرین استان با گونه بومی و نادر میگوی آب شرین و تنوع گیاهی و جانوری آن را به مهمترین مرکز تولید قزل‌آلای طبیعی در جهان تبدیل کرده است و در کنار این مسائل، استفاده از آب دریاچه در پایین دست به منظور آبیاری اراضی کشاورزی، در کنار ظرفیت‌های پژوهشی، اقتصادی، تفریحی و اکوتوریسم بر ارزش آن افزوده است.
ورود فضولات دام‌های عشایری حاشیه تالاب، افزایش تعداد ماهی هرز کاراس به عنوان تهدیدی برای میگوی نادر آب شیرین گاماروس که موجب نابودی نسل قزل‌آلای رنگین کمانی نئور شد و همچنین نبود امکانات گردشگری به عنوان عوامل تهدید نئور به شمار می‌روند که مشکلاتی برای گردشگری و مدیریت منطقه ایجاد کرده است.
تالاب شورابیل با مساحت ۲۳۴ هکتار که جزو نقاط شکار ممنوع است و در داخل محدوده شهری اردبیل قرار دارد نیز از دیگر نقاط مورد اشاره نگارنده این کتاب است.
شورابیل که تالاب طبیعی لب شور است و از نزولات جوی و رودخانه بالیخلو آب خود را تامین می‌کند، در واقع در محل اتصال دشت اردبیل با ارتفاعات پایکوه سبلان قرار دارد.
پوشش گیاهی و جانوری این تالاب با اقلیم نیمه خشک بیشتر شامل نی و جگن، ماهی سیاه، سس ماهی و کاراس است اما گونه‌های مهاجر آبزی و کنار آبزی مانند غاز خاکستری، اردک سرحنایی، اردک سر سبز، چنگر، آنقوت، حواصیل، اگرت، فلامینگو، بوتیمار، چوب پا و انواع کشیم و سلیم در محدوده آن شناسایی شده است.
شورابیل دومین دریاچه طبیعی استان اردبیل از نظر مساحت به شمار می‌آید و توسعه گردشگری و پرنده‌نگری یا استفاده کشاورزی از آب تالاب و پرورش ماهی از کارکردهای مهم آن می‌باشد اما ساخت و ساز و ایجاد تاسیسات گردشگری در حریم تالاب، ورود فاضلاب‌های شهری مناطق مسکونی و تفریحی و ورود پساب‌های کشاورزی و صنعتی از جمله عوامل تهدید آن است.
کتاب شناسنامه تالاب‌های استان اردبیل در ۴۸ صفحه از سوی اداره‌کل حفاظت محیط زیست این استان روانه بازار شده است.
