به گزارش خبر گزاری صدا و سیما بهاءالدین محمد بن حسین عاملی معروف به شیخ بهایی در ۸ اسفند ۹۲۵ خورشیدی در شهر بعلبک لبنان چشم به جهان گشود. وی دوران کودکی را در جبل عامل در ناحیه شام و سوریه در روستایی به نام «جبع» یا «جباع» زیست. خاندان شیخ بهایی از خانواده‌های معروف جبل‌عامل در قرن دهم و یازدهم خورشیدی بوده‌اند.
پدر او از شاگردان برجسته شهید ثانی (از بزرگان فقه) بوده است. بهاءالدین محمد در ۱۳ سالگی با خانواده‌اش به ایران مهاجرت کرد. آنها در مهاجرت به ایران، وقتی به قزوین رسیدند و آن شهر را مرکز دانشمندان شیعه یافتند، در همین شهر ماندند. وقتی که بهاءالدین ۱۷ ساله بود (۹۷۰ ق)، پدرش به شیخ‌الاسلامی قزوین از سوی شاه طهماسب منصوب شد. ۱۴ سال بعد، در ۹۸۴ قمری، عزالدین برای زیارت خانه خدا از ایران خارج شد، اما در بحرین درگذشت. بهاءالدین محمد که نزد پدر و دیگر دانشمندان زمان خود تعلیم دیده بود کم کم به شخصیت بزرگی تبدیل شد. شخصیت علمی و ادبی و اخلاق او باعث شد تا از ۴۳ سالگی شیخ‌الاسلام اصفهان شود و هنگامی که در ۱۰۰۶ قمری پایتخت از قزوین به اصفهان منتقل شد، او از ۵۳ سالگی تا آخر عمر (۷۵ سالگی) منصب شیخ‌الاسلامی پایتخت صفوی را در دربار مقتدرترین شاه صفوی، شاه عباس اول بر عهده داشته باشد.
امروزه از او با عناوین حکیم، فقیه، عارف، منجم، ریاضیدان، شاعر، ادیب، مورخ و دانشمند نامدار قرن دهم و یازدهم هجری یاد می‌کنند که تبحر ویژه‌ای در فلسفه، منطق و ریاضیات داشت و حدود ۹۵ کتاب و رساله در زمینه سیاست، حدیث، ریاضی، اخلاق، نجوم، عرفان، فقه، مهندسی و هنر و فیزیک از خود بر جای گذاشت.
شیخ بهایی در ۸ شهریور سال ۱۰۰۰ خورشیدی در اصفهان درگذشت و بنابر وصیت خودش جنازه او را به مشهد بردند و در جوار مقبرهٔ علی ابن موسی الرضا جنب موزه آستان قدس دفن کردند. هم‌اکنون قبر وی بین مسجد گوهرشاد و صحن آزادی و رواق امام خمینی در یکی از رواق‌ها که به نام خودش معروف می‌باشد است.
حال نگاهی می‌کنیم به آثار و خدمات این عالم فرزانه:
آثار شیخ بهایی
بر اساس پژوهشی، آثار شیخ بهایی، بالغ بر ۹۵ کتاب و رساله‌است. برخی از نویسندگان نیز آثار او را ۱۲۰ عنوان ذکر کرده اند.
خدمات شیخ بهایی به مردم مهارت شیخ بهایی در ریاضی و معماری و مهندسی هنوز هم بر سر زبان هاست. معماری مسجد امام اصفهان و مهندسی حصار نجف (ارگ شیخ بهایی) در نجف آباد اصفهان را به وی نسبت می‌دهند.
او شاخصی برای تعیین اوقات شبانه روز از روی سایه آفتاب نیز ساخت که به اصطلاح فنی، ساعت آفتاب یا صفحه آفتابی و یا ساعت ظلی خوانده می‌شود. این ساعت در غرب مسجد امام در اصفهان قرار دارد.
از دیگر فعالیت‌های وی می‌توان به تقسیم آب زاینده رود به محلات اصفهان و روستا‌های مجاور رودخانه اشاره کرد که بسیار دقیق و با رعایت عدالت و دقت علمی صورت گرفت و اصل طومار آن در اصفهان موجود است.
طرح ریزی کاریز نجف آباد اصفهان از دیگر کار‌هایی است که به شیخ بهایی نسبت می‌دهند. این قنات با عنوان قنات زرین کمر شناخته می‌شود و یکی از بزرگترین کاریز‌های ایران است.
تعیین سمت قبله مسجد امام و خاتمه دادن به اختلاف نظر‌ها در این مورد نیز از خدمات شیخ بهایی بود. مفتیان (بلند مرتبه‌ترین روحانیون اهل سنت) راجع به تشخیص قبله حدود ۱.۵ قرن اختلاف داشتند.ساخت گلخن (آتشدان) حمام شیخ بهایی، طراحی منار جنبان اصفهان و باغ چهلستون نیز از دیگر کار‌هایی است که به وی نسبت داده می‌شود.
شاگردان شیخ بهایی
از نخبگان و فرزانگان دوران که جزو شاگردان شیخ‌بهایی بودند، می‌توان ملاصدرای شیرازی، ملامحسن فیض کاشانی، فیاض لاهیجی، محقق سبزواری، سیدحسن کرکی، سیدماجد بحرانی و ملامحمدتقی مجلسی را نام برد که هر کدام از آنها، خدمتی بزرگ به دنیای اسلام ارائه دادند و نقشی عظیم در هدایت جامعه بشری ایفا کردند.
در این روز برنامه‌هایی به عنوان همایش بزرگداشت شیخ بهایی و روز ملی معمار در دانشگاه‌ها و مجامع علمی و فرهنگی برگزار می‌گردد.
