مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی به عنوان یکی از نهادهای تحت امر قوه مقننه به جهت شرح وظایف تعیین شده و جهت دهی نظرات کارشناسی برای قانون نویسی و مشورت به نمایندگان مجلس از اهمیت بسزایی برخوردار است.انتقاد اخیر رهبر انقلاب در جمع نمایندگان مجلس یازدهم از برخی گزارش ها و عملکردهای این مرکز موجب شد تا نگاه فعالان عرصه سیاست دوباره به این مرکز معطوف شود.
رهبر انقلاب در دیدار با نمایندگان مجلس گفتند: «یک مسئله این است که بنیه‌ی کارشناسی مجلس را تقویت کنید. من راجع به مرکز پژوهشها یکی دو سال، دو سه سال پیش از این یک صحبتی کردم و از آن تمجید کردم؛ مرکز پژوهشها بسیار مهم است. هر چه می توانید مرکز پژوهشها را تقویت کنید؛ یعنی بایستی هم در مرکز پژوهشهای مجلس، هم در کمیسیون‌های تخصّصی، کارِ کارشناسی به طور قوی انجام بگیرد؛ یعنی بنیه‌ی کارشناسی مجلس باید افزایش پیدا کند. این یکی از مسائل بسیار مهم است. من البتّه حالا خیلی خاطرم جمع نیست امّا گزارشهایی که از مرکز پژوهشها اخیراً به دست ما میرسد، خیلی گزارشهای دلگرم‌کننده‌ای نیست.»
اهمیت مرکز پژوهش های مجلس
مجلس شورای اسلامی از نخستین دوره، برای کارشناسی طرح ها و لوایح، از مشورت موردی کارشناسان استفاده می کرد و در عین حال ، اساس کار بر فهم شخصی و توان علمی خود نمایندگان متکی بود؛ اما از اواخر سال 1371 به دستور هیأت رئیسه مجلس، نهادی مستقل ، دائمی و سازمان یافته به نام «مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی» برای ارائه خدمات مستمر کارشناسی و مطالعاتی در کنار مجلس قرار گرفت و مراحل قانونی تأسیس این مرکز در پاییز سال 1374 به انجام رسید.
بر اساس قانون «شرح وظایف مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی»، هدف از تأسیس مرکز، انجام دادن طرح های مطالعاتی و تحقیقاتی به منظور ارائه نظرهای کارشناسی و مشورتی به نمایندگان، کمیسیون ها و هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی است.
وظایف این نهاد بر اساس ماده (2) قانون پیش گفته به شرح زیر است:
الف) مطالعه، بررسی و ارائه نظرهای کارشناسی بر روی تمام طرح ها و لوایح
ب) گردآوری، نقد و تنظیم نظرهای محققان و پژوهشگران مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی، دستگاه های اجرایی، نهادها، گروه ها و احزاب سیاسی و افکار عمومی در مورد نیازهای جامعه
ج) مطالعه، بررسی و تحقیق نسبت به حسن اجرای قوانین و سایر ابعاد نظارتی مجلس و ارائه پیشنهادهای کارشناسانه برای رفع موانع و مشکلات اجرایی
د) تأمین نیازهای اطلاعاتی کمیسیون ها و نمایندگان مجلس از طریق تدارک و برقراری نظام اطلاع رسانی
هـ) انجام پژوهش های موردی حسب درخواست هیأت رئیسه، کمیسیون ها و نمایندگان مجلس
و) انجام مأموریت های محوله در رابطه با کتابخانه های مجلس که این گونه موارد زیرنظر مستقیم رئیس مجلس قرار می گیرند؛ ز) اشاعه نتایج مطالعات پژوهشی از طریق نشر کتب و نشریات
ح) انعکاس نظرات به واحدها و دستگاه های ذیربط با نظر هیأت رئیسه مجلس.
در مجلس یازدهم ریاست مرکز پژوهش های مجلس به علیرضا زاکانی رسید و پس از رفتن او از بهارستان به خیابان بهشت و تصدی سمت شهرداری تهران بابک نگهداری به ریاست این مرکز منصوب شد.از زمان حضور وی در این سمت برخی از جریانات اصولگرای داخل مجلس نسبت به برخی تصمیمات و گزارش ها و اطلاعیه های این مرکز افزایش یافت.
«طرح صیانت از فضای مجازی» و حواشی مرتبط با آن یکی از مهمترین و داغ ترین موضوعاتی بود که تبدیل به محل تقابل حامیان این طرح با مرکز پژوهش های مجلس شد به طوری که برخی از نمایندگان مجلس که عمدتا در پیوند عملی و فکری با جبهه پایداری بودند انتقادات تندی را علیه مرکز پژوهش های مجلس مطرح کردند.
جلالی: مرکز پژوهشهای مجلس نباید به باشگاه سیاسی احزاب تبدیل شود
در یکی از جلسات هفته گذشته نماینده مردم رفسنجان در مجلس شورای اسلامیبا انتقاد از عملکرد دفاتر مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در تهران و قم تاکید کرد: مرکز پژوهشهای مجلس نباید تبدیل به باشگاه سیاسی احزاب و بنگاه سیاسی شود و علیه این و آن بیانیه دهد بلکه باید بنشیند و طرح‌ها و لوایح را بررسی و به مجلس کمک کند.
حسین جلالی در تذکری با بیان اینکه «مرکز پژوهشهای مجلس قوه متفکر و عقل منفصل مجلس است»، اظهار کرد: مرکز پژوهشهای مجلس در زمان ریاست آقای زاکانی خیلی فعال، پرنشاط و پر کار بود اما متاسفانه بعد از رفتن او، این مرکز روز به روز ضعیف‌تر شده است و طرح‌ها و لوایح از سوی این مجموعه کارشناسی نمی‌شود.
وی افزود: متأسفانه دفتر قم مرکز پژوهشهای مجلس نیز که یک پشتوانه خیلی قوی برای مجلس بود روز به روز ضعیف‌تر شد و با تغییر ساختار، به سرنوشت مرکز پژوهشهای تهران مبتلا شده و الان مجلس از این دو مرکز که واقعاً حامی قوی، علمی، منطقی، فکری و کارشناسی بودند، محروم شده است.این نماینده مجلس با تاکید بر اینکه باید کمک کنیم تا این مراکز فعال شود، گفت: از رئیس مجلس می خواهم تا این دو مرکز را تقویت نماید.
افزایش احتمال تغییر در مرکز پژوهش های مجلس
بر اساس ماده 6 قانون تشکیل مرکز پژوهش های مجلس نصب و عزل رییس مرکز بر عهده هیأت امنای این مرکز خواهد بود . ترکیب این هیات هم بر اساس ماده 4 تعیین شده که عبارت است از رییس مجلس به عنوان رییس هیأت امنا و اعضاء هیأت رییسه مجلس و رییس مرکز . حال با توجه به تغییر ترکیب هیات رییسه مجلس شورای اسلامی و همچنین انتقادهای مطرح شده در دیدار نمایندگان با رهبر انقلاب و انتقادات دنباله دار برخی از نمایندگان در مجلس از عملکرد این مرکز پیش بینی می شود در سال فعالیت هیئت رییسه سوم مجلس یازدهم این مرکز هم دچار تغییراتی مدیریتی و کارشناسی شود.
