به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان، بحث انجام یا حذف غربالگری جنین چند روزی است که در رسانه‌ها داغ شده است. برخی اجبار به این کار و ایجاد تشویش در همه مادران باردار را با توجه به درصد ناچیز ابتلای جنین به ناهنجاری را یک خطای آشکار دانسته و برخی دیگر این حذف اجبار را نپذیرفته و این طرح را به حاشیه می‌رانند اما ماجرا از چه قرار است؟

هفته گذشته بود که «کبری خزعلی» رئیس شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده در شورای عالی انقلاب فرهنگی، خبر از لغو اجبار به غربالگری توسط مادر و پزشکان با تجویزهای غیراستاندارد و غیرمتقن علمی(که باعث قتل جنین می‌شود)  داد و بیان کرد که دیگر هیچ پزشک و مادری مجبور به غربالگری و کشتن جنین نیست.

غربالگری سلامت جنین چیست؟

آزمایش‌های غربالگری مجموعه‌ای از تست‌های خون و سونوگرافی برای بررسی سلامت جنین از لحاظ بیماری‌های عفونی، سندروم داون و برخی دیگر از نقایص ژنتیکی است. به استناد اطلاعات یکی از آزمایشگاه‌های پاتوبیولوژی و ژنتیک کشور، غربالگری مرحله اول ترکیبی از سونوگرافی جنین و آزمایش خون مادر در سه ماه اول بارداری است. مرحله دوم غربالگری نیز در سه ماه دوم بارداری انجام می شود و درصد ریسک ابتلای جنین به ناهنجاری‌های کروموزومی و بیماری‌های مادرزادی را نشان می‌دهد.

غربالگری جنین استفاده می‌شود تا مادران بدانند فرزندی که قرار است به دنیا بیاورند سالم است یا ممکن است معلولیت داشته باشد از این رو برای مشخص شدن وجود بیماری مادرزادی و یا احتمال آن در جنین، آزمایش غربالگری انجام می‌شود. از سوی دیگر گفته می‌شود پزشکان در صورت به دنیا آوردن نوزادانی که به بیماری‌هایی از جمله سندروم داون مبتلا باشند، به پرداخت جریمه محکوم می‌شوند به همین دلیل ترجیح می‌دهند احتمال خطای بالا در غربالگری را نادیده بگیرند و اجازه سقط بدهند.

به همین دلیل گفته می‌شود کمیسیون مشترکی در مجلس قصد دارد برای به حداقل رساندن این خطاها و حمایت از پزشکان، طرح غربالگری فعلی را بازنگری کند. برای روشن شدن ابعاد این موضوع با دو نفر از متخصصان در این زمینه گفت‌وگویی انجام شده است.

اشکالات غربالگری حتماً باید اصلاح شود

زهرا علامه، متخصص زنان و زایمان در این باره می‌گوید: غربالگری ناهنجاری‌های مادرزادی، در حال حاضر، اشکالاتی دارد که حتماً باید اصلاح شود، سیستم بهداشتی، در عمل موجب ایجاد نوعی اجبار به مادران شده است.

وی با اشاره به مراجعات متعدد بهورزان شبکه بهداشت به خانه‌های مادران باردار برای تشویق مادران به تست‌های غربالگری که بر اساس دستورالعمل‌ها انجام می‌شود، گفت: مراجعه‌کننده‌های بسیاری داریم که از ما درخواست می‌کنند به شبکه بهداشت نامه بنویسیم و از بهورزهای شبکه بهداشت و درمان خواهش کنیم که پافشاری بیشتر به مادران باردار را متوقف کنند؛ بهورز، موظف است یک بار درب خانه مادران باردار برود و آن‌ها را تشویق به تست‌های غربالگری کند و اگر قبول نکردند، مجدد مراجعه می‌کند و باز اگر قبول نکرد، این روند ادامه پیدا می‌کند.

این متخصص زنان و زایمان، با اشاره به ایرادات این مراجعه و اصرار برای غربالگری گفت: سیستم بهداشتی جهت شناسایی یک جنین منگول، برای هزار مادر باردار تشویش خاطر به وجود می آورد و آسیب‌هایی بر مادران باردار تحمیل می‌کند که وی را دچار آسیب‌های روحی و روانی می‌کند و حتی ممکن است به سلامت او و جنین، لطمه وارد شود.

متخصص زنان و زایمان با بیان اینکه تستی در غربالگری نداریم که فقط یک بار مادر انجام دهد و بی‌عارضه و قطعی باشد، ادامه داد: ماهیت تست‌ها این است که چند مرحله‌ای انجام می‌شود و در مراحل اولیه، نتیجه قطعی ندارد؛ گاهی اوقات با بیان احتمالی بسیار پایین حتی کمتر از یک چند صدم واقعیت، مادر باردار، دچار ترس و نگرانی فوق‌العاده زیاد می‌شود و مدت‌ها کارش گریه است.

اجبار بر تشویق مادران به غربالگری متوقف شود

وی اعتقاد دارد که لازم است اجبار بر تشویق مادران به غربالگری متوقف شود و کاملاً اختیاری باشد. لازم است ادغام در شبکه بهداشت برداشته شود.

این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، با ابراز نگرانی از مسائل قانونی تست‌های غربالگری، می‌گوید: در تست‌های غربالگری، پزشکان حمایتی نمی‌شوند و از ترس اینکه ممکن است ابتلا به سندروم داون اتفاق بیفتد، میزان ارجاع بیماران برای انجام آزمایشات تکمیلی بیش از حد استانداردهای دنیا است و سعی می‌کنند بیمار را برای غربالگری متقاعد کنند و این، بار مالی بزرگی را به مردم تحمیل می‌کند.

متخصص زنان و زایمان با بیان اینکه تست‌های تکمیلی غربالگری، بومی‌سازی نشده و برخی از آن‌ها باید به خارج از کشور فرستاده شود، اظهار داشت: ارز زیادی در این موضوع از کشور خارج می‌شود در حالی که می‌تواند برای مصارف ضروری بیماران هزینه شود.

این پژوهشگر علوم پزشکی، از مرگ نوزادان بسیاری به دلیل نبود NICU (بخش مراقبت ویژه نوزادان) در بعضی از شهرها و یا اعزام آن‌ها به مراکز استان‌ها خبر می‌دهد و تأکید می‌کند که این هزینه بسیار بالا که برای کشف سندروم داون انجام می‌شود اگر در کشور صرف نگهداری از نوزادان نارس و یا نوزادان معلول شود، نسبت به اینکه بخواهیم برای غربالگری صرف کنیم، اولویت دارد.

تست‌های تشخیصی بی‌خطر نیست

علامه در ادامه بیان می‌دارد: تست تشخیصی که به صورت مستقیم سندروم داون را شناسایی کند، در کشور نداریم و مجبور هستیم تست‌های متعدد با ریسک‌سنجی انجام دهیم و این تست‌های تشخیصی، بی‌خطر نیست.

این متخصص زنان و زایمان از پراکندگی جمعیت در ایران و عدم دسترسی مردم به آزمایشگاه معتبری که این تست‌ها را انجام دهد، می‌گوید که بسیار وقت‌گیر و همزمان صرف وقت و هزینه برای رسیدن به آن آزمایشگاه و پیمودن مسافت است.

وی با بیان اینکه همیشه پیمودن مسافت‌ها آسان نیست و یک خانم باردار باید مسافت چند صد کیلومتر را طی کند تا بدون ضرورت درمانی، به آزمایشگاه معتبر برسد و باید مجدد این مسافت را برای گرفتن جواب و رساندن آن به یک متخصص طی کند، گفت: صرف وقت، هزینه و مسافت، خیلی وقت‌ها همراه با آسیب روحی و حوادث جاده‌ای است و بارها شاهد بودیم مریض برای رسیدن به یک آزمایشگاه معتبر، خسارت جانی دیده و وسیله نقلیه خود را به طور کامل از دست داده است.

علامه نتیجه بررسی‌های خود را چنین دانست که در شرایط فعلی، اجبار زنان باردار در تمام نقاط کشور به غربال گری جنین، نامعقول بوده و حتی سلامت مادران را به خطر می‌اندازد. وی افزود: دولت باید قبل از اینکه سیستم بهداشتی را اجبار کند، دسترسی و رسیدن به یک آزمایشگاه یک مرحله‌ای را دنبال کند چرا که آزمایش‌های ما چند مرحله‌ای است و سبب می‌شود زنان باردار، چند بار این مسیرها را طی کنند.

برای کشف یک سندروم داون، بیش از هزار مادر با فرزند سالم را باید نگران کنیم

متخصص زنان و زایمان با تأکید بر اینکه باید قبل از همگانی کردن این موضوع آن را به صورت پایلوت اجرا می‌کردند تا مشکلات آن حل شود، تأکید کرد: طرح ادغام اجبار در سیستم برای ارجاع مادران جوان، با توجه به اینکه احتمال ابتلا به سندروم داون، کمتر از یک مورد در هزار مادر حامله است، هزینه‌های ملی آن برای کشف و سقط یک جنین در هزار مادر، نامعقول است.

وی با بیان اینکه بسیاری از کشورهای که درآمد سالانه مردم‌شان از ما بیشتر است، هرگز با این وسعت، پول مردم و دولت را برای انجام این کار بی‌مورد هدر نمی‌دهند، ادامه داد: بیشتر کشورها، تأکید روی ناهنجارزایی برای مردم ندارند و در این راستا، تنها یک اطلاع‌رسانی بدون تأکید انجام می‌دهند.

علامه می‌گوید: برای کشف یک سندروم داون، بیش از هزار مادر با فرزند سالم را باید نگران کنیم و آنان را مجبور به انجام آزمایشات بی‌مورد و متعدد کنیم.

انجام غربالگری از حالت اجبار به صورت اختیار

نیما صالحی، پزشک و استاد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با بیان اینکه باید از کسانی که مخالف برداشته شدن اجبار غربالگری بارداری هستند سؤال کرد که چرا مخالف هستید، گفت: در این طرح انجام غربالگری از حالت اجبار به صورت اختیار دنبال شده است.

وی با اشاره به اینکه به دلایلی این طرح به اسم اختیار و به صورت اجبار در مراکز بهداشتی انجام می شود، ادامه داد: وقتی در سیستم بهداشتی موردی را جزو پروتکل مراکز بهداشتی می کنیم یعنی از بخش آموزش موظف هستند به صورت جدی آن را انجام دهند تا مراحل اجرایی و اگر فردی که مراجعه کننده است در آموزش قانع نشد این آموزش به سطحی می رسد که فرد قانع شود تا یک حرکت اختیاری انجام دهد، در آزمایش غربالگری نیز همین اتفاق می افتد که ظاهر حرکت اختیاری است، اما در باطن اجباری.

صالحی با بیان اینکه بهورز را آموزش می دهیم که با این روش ها مراجعه‌کننده را اقناع کند، ادامه می‌دهد که واکسیناسیون اطفال یک پروتکل است و بهورز در این راستا تلاش می‌کند، حال این موضوع تبدیل به پروتکل شده است که با مادر باردار جلسه آموزشی بگذارید و او را تشویق به غربالگری کنید، این غربالگری تشخیص ناهنجاری است و درمانی ندارد و تنها بچه را سقط باید کرد.

این پزشک و استاد دانشگاه افزود: قانون تصویب کرده اگر فردی به متخصص زنان مراجعه کرده و بچه اش بعد از تولد ناهنجاری مونگولیسم دارد، می‌تواند شکایت کند و پزشک متخصص زنان همه هزینه‌های بچه او را باید بدهد، با این قانونی که تصویب شده و مجازات قضایی برای پزشک متخصص زنان به دنبال دارد، پزشک متخصص مجبور است مادر را اجبار به آزمایش غربالگری کند.

وی با تأکید بر اینکه آزمایش غربالگری باید از پروتکل خارج شود و مانند خیلی از امکانات دیگری که مادران باردار از آن استفاده می کنند و اجباری از آن نیست، اجرایی شود، تأکید کرد: این اجبار در چند کشور وجود دارد، از نظر سیستم بهداشتی در سطحی نیستیم که تمام مسائل آن حل شده است و فقط این قضیه باقی مانده است.

غربالگری تنها برای چند درصد از زنان باردار مطرح است

صالحی با انتقاد از اینکه صحبت‌ها و برداشت‌ها نباید اشتباه در رسانه‌ها منعکس شود، ادامه داد: در کتاب‌های مشاوره ژنتیکی آمده است که نباید مادر باردار در مسائل ژنتیکی چه مستقیم و چه غیرمستقیم تحت فشار قرار دهیم و به سمت آزمایش ببریم.

این پزشک و استاد دانشگاه با بیان اینکه در جامعه اسلامی سقط جنین صرفاً به دلیل ناهنجاری حرام است، گفت: موضوع غربالگری تنها برای چند درصد از زنان باردار مطرح است، آزمایش غربالگری مرحله اول آن که تشخیص مونگولی می‌دهد بیشتر برای مادران بالای ۳۵ سال مطرح است اما آن را برای همه سنین تعمیم می‌دهیم و اجبار و هزینه تحمیل می‌کند در کشوری که خیلی از هزینه‌ها در شرایط فعلی مشکل است اصرار بر این بخش داریم.

وی ادامه داد: باید بخش‍‌های پیشگیری به معنای حقیقی دنبال و شرایط آن تسهیل شود، مسؤولان باید جاده ارائه خدمات را که پیشگیری به معنای حقیقی است را تسهیل کنند، باید زمینه مشاوره‌های ژنتیک پیش از ازدواج فراهم شود نه اینکه این مشاوره‌ها و آزمایش‌ها به دلیل هزینه‌های بالا مانده است و بخواهیم بر روی این قضیه مانور دهیم و آن را اجبار کنیم.

انتهای پیام/۶۳۱۰۱/ص۲۰/و