به گزارش خبرگزاری صداوسیما‏, مهمانان این برنامه, رئیس کنفدراسیون صادرات ایران‏, معاون دیپلماسی اقتصادی وزیرخارجه و رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و سوریه بودند.

مجری: براساس آمار گمرک صادرات کشورمان به سوریه در بهار امسال با کاهش 17 درصدی به بیش از 48 میلیون دلار و واردات از سوریه نیز در این بازه زمانی با کاهش 29 درصدی به حدود 6 و نیم میلیون دلار رسید این در حالی است که تجارت خارجی غیرنفتی کشور در سه ماهه نخست امسال با رشد 19 و نیم درصدی به 25 میلیارد و 500 میلیون دلار رسید اینکه علل کاهش مبادلات تجاری کشورمان با سوریه که روابط سیاسی راهبردی مان با آن داریم چیست و چگونه باید این شرایط را تغییر داد و به توسعه روابط تجاری با این شریک استراتژیک بازگشت ؟

مبادلات تجاری ایران و سوریه در سال 1399 صد و بیست و دو میلیون دلار صادرات در مقابل 17 میلیون و 500 هزار دلار وارداتمان از سوریه بوده است. مبادلات تجاری ایران و سوریه در سال 1400 باز هم همانطور رنگ نارنجی که 30 میلیون دلار است واردات ما از کشور سوریه را در سال 1400 نشان می دهد و 218 و نیم میلیون دلار هم صادرات ما به این کشور در سال 1400 بوده و در مقایسه مبادلات تجاری بین کشورمان با سوریه در فصل بهار 1400 ما 9 میلیون دلار واردات داشتیم اما بهار 1401 شش و نیم میلیون دلار اما در حوزه صادرات ما فصل بهار 1400 پنجاه و هشت میلیون دلار صادرات به سوریه داشتیم که در فصل بهار 1401 با کاهش روبرو شده و به 48 میلیون دلار رسیده است.

-  علی رغم اینکه رشد مجموعه تجارت خارجی کشورمان را آمارها به ما نشان می دهد چرا مبادلات تجاری ایران و سوریه با کاهش روبرو شده است؟ در ابتدا مهمترین دلایل را تیتروار بگویید.

محمد لاهوتی (رئیس کنفدراسیون صادرات ایران) : موضوع حمل و نقل و عدم ایجاد ارسال بار از طریق زمینی است، مشکلات نقل و انتقال پول است، تضامین بانکی و ضمانت نامه های بانکی در بحث خدمات است و...  این را بگویم که ما کاهش را داریم در سه ماهه اول سال تجربه می کنیم که تقریبا می شود گفت در فروردین ما همیشه با کاهش در بحث صادرات مواجه هستیم.

- مجری: چرا؟

- لاهوتی: به دلیل تعطیلاتی که معمولا در کشور وجود دارد و تعطیلی واحدهای تولیدی در اوایل سال به دلیل نوروز لذا خیلی ما روی آمار سه ماهه نباید اتکا داشته باشیم که واقعا این روند منفی ادامه پیدا می کند گرچه می تواند هشداری باشد که به ما داده می شود و زودتر باید جلوی این کاهش گرفته بشود

بازار سوریه برای ما یک بازار مهم است. سوریه کشوری است که بعد از حدود هشت سال جنگ الان نیاز به بازسازی و نوسازی دارد بنابراین محصولات ایرانی می توانند باتوجه به روابط خوب سیاسی در بازسازی این کشور نقش آفرینی بکنند و ارزش صادراتی ایران را بالا ببرند.

 در بحث خدمات فنی و مهندسی در بازسازی ها شرکت بزرگ ایرانی که صاحب نام در دنیا هستند می توانند در بازار سوریه نقش آفرینی بکنند و در بحث خدمات فنی و مهندسی فعالیت داشته باشند ولی این مشروط به این است که ضمانت نامه ها به موقع صادر بشود‏ و تضامین لازم داده بشود. اگر این اتفاق نیفتد قطعا از این فرصت محروم خواهیم شد.

نکته بعدی که به نظر من در درازمدنت ما باید یا بلندمدت ما باید بهش توجه داشته باشیم بحث سرمایه گذاری مشترک است. کشور سوریه کشوری بوده که در قبل از جنگ هم از نظر صنعتی و هم از نظر کشاورزی کشوری است که در منطقه حداقل نام بوده کشور صنعتی و کشاورزی بوده و به همین جهت هم در قبل از جنگ تعرفه های بسیار بالایی برای واردات محصول داشته و بیشتر به دنبال جذب سرمایه گذاری خارجی و سرمایه گذاری مشترک بوده در حال حاضر در بعد از جنگ منطقه ویژه و مناطق آزادی را دارد تعریف می کند با شرایط جدید گمرکی که این نشان می دهد کماکان سیاست جذب سرمایه گذاری خارجی و تولید محصول در کشور خودش یکی از اهداف مهمش است لذا ما در بلندمدت باید نگاهمان به سمت سرمایه گذاری مشترک واحدهای تولیدی خودمان و واحدهای تولیدی سوری باشد و سرمایه گذاری را در آنجا انجام بدهیم تا با دیوار بلند تعرفه مواجه نشویم و بتوانیم در آن بازار ماندگاری خودمان را حفظ بکنیم که این هم بازمی گردد به ایجاد بسترهای لازم و شرایط مناسب برای سرمایه گذار ایرانی در این کشور.

-  مجری: آمار تجارت خارجی کشورمان که مرور می کنیم می بینیم با بسیاری از کشورها که سهمی در آن تبادلات تجارت خارجی ما نداشتند مثل سنگاپور، آلبانی، اردن یک پیشرفت قابل توجهی شکل گرفته اما از آن طرف با شریک های سنتی خودمان مثل سوریه و حتی روسیه ما شاهد کاهش مبادلات تجاری هستیم، چرا؟

-  مهدی صفری (معاون دیپلماسی اقتصادی وزیرخارجه): روسیه در ماه سوم خرداد رشد کرده است تعرفه های داخلی برای کالاهای صادراتی ایجاد کردند که آن تعرفه ها باعث این شد که توقف در صادرات ما باشد به خصوص در زمینه فولاد.

در بخش معدن و کشت فراسرزمینی ما در آنجا زمین های خیلی خوبی داریم در بخش انرژی در توسعه میدان ها در توسعه معادن، ما فضای بسیار خوبی را آنجا داریم و باید تلاش بیشتری بکنیم رئیس کمیسیون مشترک مربوطه باید تلاش بیشتری بکند. بخش خصوصی مان در سوریه فعال بشود. لزومی ندارد حتی ما مواداولیه آنجا ببریم. می توانیم خودمان دامپروری داشته باشیم چون مراتع قوی دارند و کالای مواداولیه را همان جا(سوریه) برای کارخانجات خودمان تامین کنیم. اخیرا بنیاد مستضعفان در بخش لبنیات این کار را در آنجا شروع کرده که بتواند این محصولات را در ابتدا تولید کند. در مورد صدور خدمات فنی مهندسی و قطعات نیز می توانیم مونتاز کنیم.

- مجری: ما در سوریه ظرفیت های خوبی داریم کشور ما هم پتانسیل های خوبی دارد برای اینکه این مبادلات تجاری بتواند تقویت بشود اما برخی موارد برخی اتفاقات ساده الان با تجار که صحبت می کنیم حتی برخی مواقع برای تهیه بلیت و پرواز به سوریه مشکل دارند اینگونه اقدامات برخی از مواقع همین اقدامات کوچک دست به دست هم میده و باعث می شود این کاهش مبادلات اتفاق بیفتد.

-  صفری: البته این مطلب را ما تایید می کنیم خب یک مقدار موانع از طریق سوریه هم وجود دارد یعنی ما اگر تعداد پروازهایمان را بیشتر کنیم شرایط سوریه شرایط به صورت کاملا عادی نیست که حملاتی که به فرودگاه هایشان می شود مشکلاتی که ایجاد است و در مقابل موانع خود دولت سوریه برای این پروازهای پیوسته ای که باید شکل بگیرد به هر صورت باید کار بیشتری کرد به نظر من کمیسیون مشترک باید فعالیت بیشتری داشته باشد حضور بخش خصوصی را در آنجا تقویت کند.

-  مجری: آقای کاشفی شما عمده دلایل کاهش مبادلات تجارت خارجی میان کشورمان و سوریه را چه مواردی می دانید؟

-  کیوان کاشفی (رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و سوریه): ما خیلی شاخص خوبی سه ماهه اول برای پیش بینی تا پایان سال نیست چون می دانید ما در این سه ماه بخشیش ماه مبارک رمضان بود که در هر دو کشور یک مقدار مبادلات کمتر است و هم نوروز ما بود و هم کمااینکه می بینید ما در دو ماهه حدود 60 درصد نزول صادرات داشتیم اما در ماه سوم این تلافی شد. الان حدود 16 درصد است لذا انتظار ما این است که تا پایان سال قطعا ما آمار سال قبل و حتی بیشتر هم داشته باشیم.

در باب سوریه باید دو بخش را از هم جدا کنیم یکی وظایف بخش خصوصی است و یک بخش وظایفی است که بایستی دستگاه ها و نهادهای مختلف فراهم کنند برای فعالیت بخش خصوصی. در اتاق مشترک در بخش خصوصی ما اگر می خواهیم تبادلات اقتصادی مان با سوریه یک حالت پیوسته و کاملی را پیدا کند باید بخش خصوصی دو کشور پای کار باشند و وظیفه خودمان هم می دانیم که حتما بخش خصوصی دو کشور را بیشتر پای کار بیاوریم ضمن اینکه شما می توانید در سوریه هم تجار رشیدی داریم هم تولیدکنندگان بسیار خوب داریم که اینها فوق العاده به لحاظ اخلاقی و به لحاظ روحیات هم با ساز و کار ما در ایران هماهنگند و می توانند خیلی خوب باهم فعالیت کنند. لذا این بخش حضور بخش خصوصی را می طلبد که همین 20 روز پیش هیاتی 40 نفره را داشتیم برنامه ریزی کامل داریم اتاق مشترک که ما پیوست های اقتصادی بین استان های مختلف سوریه را با استان های مختلف خودمان انجام بدهیم که فوق العاده می تواند ما را کمک کند.

اما بخش دوم نیازهایی است که همین بخش خصوصی برای ایجاد تعاملات اقتصادی اش دارد بعد از این اشاره کردند که دیگر به آن نمی پردازم مثل مشکلات حمل و نقل اما یک مورد را که به نظرم یک شتاب دهنده خواهد بود در باب توسعه اقتصادی بین ایران و سوریه بحث تعرفه هاست. ما سالهاست در رابطه با اینکه تعرفه ترجیحی بین دو کشور داشته باشیم و هر دو کشور به این قضیه علاقه مندند صحبت هایی را کردی که هیچ وقت این را به نتیجه نرساندیم و خیلی از تفاهم نامه ها امضا شده و باید جنبه اجرایی پیدا کند اما همچنان ما نتوانستیم توفیقی در این بخش حاصل بشود.

 - مجری: البته بحث حضور بخش خصوصی را که شما گفتید ما همین نمایشگاه های حلب و دیگر شهرهای سوریه را که وقتی نگاه می کردیم حضور بخش خصوصی آنچنان که باید قابل توجه نبود یعنی نسبت به گذشته این نمایشگاه برگزار شده بود تعداد شرکت های ایرانی آنچنان حضورشان قابل توجه نبود و می توانیم بگوییم تا حد زیادی کاهش پیدا کرده بود.

مجری: حالا این اتفاق ها افتاده و ما نمی توانیم فصل بهار را ملاک قرار بدهیم اما می تواند هشدار خوبی باشد برای اینکه حواسمان جمع باشد که از این فضا عقب نمانیم به نظر شما مهمترین اقداماتی که الان باید در دستورکار مسئولین و بخش خصوصی فعال در این حوزه قرار بگیرد چه مواردی است؟

-  لاهوتی: در شروع بحث به این موضوع اشاره کردم که موضوع روابط بانکی که شاید خیلی انتظار سریعی یعنی در اسرع وقت اتفاق نیفتد ما این انتظار را هم نداریم ولی به هر حال ایجاد کانال های مالی بین دو کشور یکی از موضوعات مهم است و صادرکننده ای که کالایش را به سوریه صادر می کند چگونه وجوه صادراتی اش را دریافت کند که اینجا رفع تعهد ارزی بکند یکی از مشکلات جدی در بحث صادرات است نکته بعدی که به نظر من بسیار حائز اهمیت است عدم امکان استفاده از ارسال کالا به صورت زمینی چراکه ما با سوریه مرز خاکی نداریم و مجبور هستیم که از کشورهای همسایه خصوصا عراق استفاده کنیم که این مجوز تاکنون از طرف دولت عراق صادر نشده شاید به این جهت باشد که خیلی از کالاها به صورت صادرات به عراق و از عراق به سوریه اتفاق می افتد و ری اکسپورتی دارد عمل می شود و اتفاق می افتد که برای کشور عراق ممکن است این جذابیت داشته باشد لذا این نکته دوم است و امروز کالاهای صادراتی ایران از طریق دریا و مدت زمان خوشبینانه اش حدود سی تا سی و پنج روز است بنابراین زمان خواب ارسال کالا یکی از موضوعات بسیار مهم است نکته دیگری که بهش اشاره شد به هر حال تاجر این انتظار را دارد که بتواند به راحتی ورود بکند به کشوری که دارد سرمایه اش را می فرستد منابع مالی اش را بتواند تامین کند در آن کشور و نشست با طرف های تجاری اش داشته باشد که بحث ورود به پروازها که به آن اشاره شد یک موضوع مهمی است یعنی به سادگی از کنارش نمی توانیم بگذریم و نکته بعدی که باز می توانم به این مساله اشاره کنم بحث تعرفه های ترجیحی را دوباره تاکید کنم کشور سوریه چون با کشورهای عربی در گذشته توافق نامه داشته تقریبا وارداتش از این کشورها صفر است حتی کشورهایی که در جنگ با این کشور بودند امروز دارند کالا صادر می کنند ولی ما کماکان این مشکل را داریم.

-  مجری: یکی از راه های توسعه مبادلات تجاری بین کشورها آشناشدن تجار با همدیگر است و یکی از ابزارها هم برگزاری همین نمایشگاه هاست ما چندی قبل نمایشگاه بین المللی صنعت ساختمان را داشتیم که در دمشق برگزار شد برای سومین سال بعد از جنگ بود که برگزار شد تعدادی از شرکت های ایرانی هم آنجا حضور داشتند.

یکی از مشکلات تجار ایرانی شاید ابتدایی ترین چیزی است که برای آن تجارت نیاز دارند آن هم مجوزهای حضور، بلیت پرواز برای اینکه بتوانند در این نمایشگاه ها حضور داشته باشند آمار تعداد شرکت های ایرانی را هم نسبت به سال های گذشته مقایسه می کنید تعداد شرکت کنندگان ایرانی بسیار کمتر است این یک نکته که سوالم این است که آیا شما این را پیگیری کردید یا خیر، دوم اینکه ما قرارداد تجارت آزاد بین ایران و سوریه سال 2011 با تعرفه گمرکی صفر تا چهار درصد امضا شده اما همچنان اجرایی نشده روی بعضی از حوزه ها هم خواسته اجرا بشود بحث تعرفه ها به دلایل مختلف مثل امنیت و شرایط جنگی تا 20 درصد افزایش پیدا کرده شما به عنوان رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و سوریه آیا این موارد را پیگیری کردید؟

-  کیوان کاشفی: بله، ما این را پیگیری کردیم به صورت مستمر در مورد نمایشگاه توضیح بدهم ما تقویم کل نمایشگاه هایی که در سوریه انجام میشود دریافت کردیم و به سازمان توسعه تجارت هم دادیم و همیشه درخواست ما این بوده که باتوجه به شرایط خاصی که سوریه دارد باید مجوزهای نمایشگاهی حداقل چهار تا پنج ماه قبل صادر شده باشد چون باید در بحث رفت و آمدها مشکل داریم در بحث حمل کالاهای نمایشگاهی طولانی است مسیر لذا نمایشگاهی که یک ماه قبل مجوزش صادر بشود یا دو هفته قبل عملا امکان حضوری وجود نخواهد داشت کما اینکه در نمایشگاه حلب که مجوزش صادر نشد کلا این نمایشگاه اخیر صنایع ساختمانی هم خیلی با تاخیر شد و خیلی ها نتوانستند کالاهایشان را حمل کنند در همین نمایشگاه که دو هفته قبل بود دقیقا خورد به زمانی که فرودگاه دمشق بسته بود و ما مجبور شدیم دوستانی که شرکت کرده بودند را از طریق فرودگاه بیروت با یک مسیر خیلی طولانی است حمل کنیم و به داخل نمایشگاه ببریم. بنابراین این یک برنامه ریزی کامل یکساله می خواهد برای نمایشگاه که بتواند به صورت موفق حضور پیدا کنند.

در رابطه با تعرفه ها الان سوریه با سایر کشورهای عربی نرخ صفر را دارد یعنی قطعا آنها از ما جلوترند. یکی از مواردی است که هم ایران و هم سوریه بایستی به یک تعاملی برسند تعرفه ترجیحی است و باید از بعضی خط قرمزهایی که در حوزه تجارت الان کشیده شده استثنا قایل شویم.