اما این روزها دیگر از صبح‌های فرح‌بخش و نسیم نشاط‌انگیز دشت نیشابور خبری نیست و به جای آن زنگ خطر آلودگی هوا به صدا درآمده و بی‌صدا همراه با شیوع کرونا جان قربانیان را می‌گیرد.
طی سال‌های گذشته رشد جمعیت، افزایش تعداد خودروهای سواری، افزایش مرتفع سازی و ایجاد شهرک‌ها و نواحی صنعتی باعث تغییرات جدی در آب ‌و هوای نیشابور شده است تا دیگر نسیم دلکش صبحگاهی نیشابور نتواند دل مسافران و رهگذران دیار خیام و عطار را به وجد آورد.

جانمایی نامناسب شهرک صنعتی 
در این رابطه رییس اداره هواشناسی نیشابور به خبرنگار ایرنا گفت:جانمایی شهرک‌های صنعتی در مناطق جنوبی نیشابور به دلیل تراکم‌ جمعیت کمتر و باد بیشتر که موجب جا به جایی دودها و گازها می‌شود بسیار بهتر است اما شهرک صنعتی خیام، نیروگاه سیکل ترکیبی و فولاد خراسان در قسمت شمالی و کنار کوه احداث شده‌اند.
مهدی بلوکی افزود: برای جانمایی صنایع و شهرک‌های صنعتی از اداره هواشناسی استعلام نمی‌شود و این طرحها پیوست هواشناسی ندارد البته در سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ هم به بخش تغییرات اقلیمی توجهی نشده و این مشکل در بیشتر سندهای بالادستی هم وجود دارد و در قانون هم تکلیفی در این زمینه برای دستگاه‌ها مشخص نشده است.
وی درباره تاثیر نیروگاه سیکل ترکیبی و فولاد خراسان بر آلودگی هوای نیشابور اظهار داشت: تاکنون با وجود درخواست‌های مکرر هنوز تحقیقاتی درباره این که چه نوع و چه میزان گازی توسط این ۲ واحد تولید می‌شود انجام نشده است و البته در حال حاضر افزون بر ۱۸۰هزار دستگاه خودرو در سطح نیشابور تردد دارند که حجم آلودگی این میزان خودرو از نیروگاه سیکل ترکیبی و فولاد خراسان هم بیشتر است.
رییس اداره هواشناسی نیشابور گفت: انجام تحقیقات درباره نوع و میزان گاز تولیدی نیروگاه سیکل ترکیبی و فولاد خراسان و استقرار ایستگاه تحقیقات بیش از ۱۰۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد و حدود سه سال طول می‌کشد.
بلوکی با اشاره به بروز پدیده وارونگی دما طی ۲۰ روز گذشته در نیشابور افزود: روزهایی که یک سامانه پرفشار وارد منطقه می‌شود پدیده وارونگی هوا رخ می‌دهد که در این روزها آلودگی هوا تشدید می‌شود و بر همین اساس طبق پیش‌بینی‌های انجام شده برای روزهای آتی و طی هماهنگی که با شهرداری نیشابور انجام گردیده یک دستگاه سنجش آلودگی هوا از مشهد آورده شده تا میزان آلودگی هوا در سطح شهر نیشابور طی چند روز اندازه‌گیری شود.
وی اضافه کرد: وارونگی هوا یک پدیده هواشناسی است و زمانی اتفاق می‌افتد که برخلاف روال همیشگی، دمای هوا در نزدیکی سطح زمین سردتر از لایه‌های بالای جوی شود که سبب می‌شود مکش هوای سطح زمین به لایه‌های بالاتر انجام نشده و جا به جایی هوا به وسیله باد اتفاق نیفتد.
رییس اداره هواشناسی نیشابور گفت: در این وضعیت در ارتفاع ۱۰۰ تا ۵۰۰متری سطح زمین یک لایه تشکیل می‌شود که مانع از خروج و جا به جایی گازها شده و موجب سکون  و افزایش آلودگی هوا در آن منطقه می‌گردد.
بلوکی با اشاره به این که پدیده وارونگی هوا ارتباطی با آلودگی هوا ندارد تصریح کرد: با افزایش میزان دود و گاز تولیدی از کارخانه‌ها و خودروها در هنگام بروز پدیده وارونگی هوا دودها در این لایه گیر می‌کند که در  حالت عادی مانند روستاها تاثیر چندانی ندارد ولی در مناطق شهری هر چه قدر تعداد خودروها و کارخانه‌های تولید کننده دود و گاز بیشتر باشد این پدیده مشکل‌سازتر می‌گردد.
وی با اشاره به رواج مرتفع‌سازی در سطح شهر نیشابور افزود: به دلیل وضعیت جغرافیایی نیشابور در بخش ساخت‌وسازها باید توجه داشت که مسیر باد از سمت کوه به دشت مسدود نشود و در حاشیه بلوارهای شرقی- غربی با ایجاد ساختمان‌های بیشتر از چهارطبقه و به هم‌ چسبیده در بخش شمالی یا جنوبی آن بلوار یک دیواره ایجاد نشود که مانع از عبور باد گردد در غیر این صورت در زمان‌هایی که پدیده وارونگی هوا بروز می‌کند شاهد تشدید و انباشت آلودگی در مرکز شهر خواهیم بود.
او با اشاره به تغییر اقلیم‌ها یادآور شد: آلودگی هوا از طریق خودروها و کارخانه‌ها در کاهش میزان بارندگی‌ها حدود ۱۵ درصد تاثیرگذار است و بیشترین علت آن پدیده گرمایش جهانی است که در شکل‌گیری توده‌های بارش‌زایی که از سمت دریای مدیترانه، خلیج فارس و دریای سرخ به سمت نیشابور می‌آیند موثر است. 

ضرورت نصب دستگاه‌های‌ کنترل کیفیت هوا در نیشابور
معاون استاندار و فرماندار ویژه نیشابور هم گفت: در سند توسعه نیشابور هواشناسی در پیوست محیط زیست قرار دارد و با توجه به این که صنایع فولادی و نیروگاهی بر کیفیت هوا تاثیر می‌گذارد نصب دستگاه‌های‌ کنترل کیفیت هوا در این شهرستان ضروری است.
علیرضا قامتی افزود: در نیشابور طی سه سال اخیر به میانگین بارش بلند مدت رسیده‌ایم اما نوع پراکنش آن و جنس بارش‌ها متفاوت بوده است‌ که این موضوع نشان‌دهنده تغییرات آب و هوایی است.
وی با اشاره به این‌که تغییرات سبک زندگی و صنعتی شدن تاثیرات زیست محیطی بر جامعه تحمیل خواهد کرد یادآور شد: آن‌چه باید به آن عمل کنیم بحث سازگاری نشات گرفته از استانداردهای ابلاغی است که باید رعایت شود.
فرماندار نیشابور در خصوص ‌مسائل مطرح شده درباره سوخت نیروگاه سیکل ترکیبی نیشابور گفت: ۲ برج‌ نیروگاه نیشابور، سیکل ترکیبی است و چهار برج دیگر آن سوخت مایع و گازوئیل می‌سوزاند و اصلا سوخت مازوت در نیروگاه نیشابور مصرف نمی شود.
قامتی با اشاره به وجود ذخیره  ۱۳۰ میلیون لیتری سوخت در این نیروگاه افزود: برخی می‌گویند گازوئیل مصرفی در این نیروگاه متفاوت است که از نظر منطقی صحیح نیست چرا که ما از همان‌گازوئیل شهرستان استفاده می‌کنیم و اصلا چنین امکانی فراهم نیست.
وی ادامه داد: در حال حاضر برخی شاخص‌ها در مرکز کنترل ترافیک نیشابور رصد می‌شود که مطابق آن خیابان‌ امام خمینی و ۱۷ شهریور از نقاطی هستند که بیشترین آلودگی را دارند.
شهردار  نیشابور هم گفت: پارسال طی بررسی‌های اولیه با توجه به این‌که نیشابور را همه به هوای صبحگاهی مطبوع و باطراوت می‌شناسند متوجه شدیم متاسفانه واقعیت امروز برخلاف این موضوع است و این مساله نگرانی‌هایی را در خصوص آلودگی هوای نیشابور ایجاد کرد.
علی نجفی افزود: در پالایش هوایی که از نیشابور انجام شد داده‌های نگران‌کننده‌ای به دست آمد و نشان داد تصورات ما درخصوص وضعیت هوای نیشابور متاسفانه درست است و برای این‌که داده‌ها دقیق شود امسال هم مجدد موضوع سنجش هوا را در دستور کار قرار دادیم. 
وی اظهار داشت: طی مکاتبه‌ای که با هواشناسی انجام شد روزهایی که وارونگی هوا اتفاق می‌افتد شناسایی شد و اکیپی با تجهیزات لازم به شکل پیمانکار بخش خصوصی به نیشابور آمد تا کار سنجش آلودگی هوا را در شهر نیشابور انجام دهد البته ممکن است یک‌سری منابع آلوده‌کننده در خارج شهر نیشابور نیز وجود داشته باشد که این‌منابع می‌توانند واحدهای صنعتی پیرامون شهر باشند.
شهردار نیشابور با بیان‌این‌که به دنبال ایجاد دستگاه‌های ثابت سنجش آلودگی هوا هستیم اما قیمت آنها بالا و بیش از ۱۰ میلیارد تومان است افزود: باید چهره آلوده هوای نیشابور به مسوولان استان و کشور نشان داده شود و ثابت کنیم نیشابور نیازمند و مستلزم توجه در این حوزه است.
نجفی ادامه داد: یک‌سری اعتبارات در حوزه دولتی مربوط به بحث آلودگی هوا، پایش‌ها و دستگاه‌های سنجش وجود دارد که متاسفانه چون اطلاع‌رسانی نشده و ایجاد حساسیت صورت نگرفته است به طور طبیعی نتوانسته‌ایم‌ از اعتبارات و تجهیزات دولتی در این موضوع بهره‌مند شویم.
وی اضافه کرد: یکی‌از مواردی که ما به دنبال آن هستیم‌ نشان دادن واقعیت‌هاست، نمی‌خواهیم مردم و فعالان حوزه صنعت را نگران کنیم بلکه باید واقعیت‌ها را بدانیم و همان‌طور که نباید نابجا نگران باشیم، نباید نابجا نیز خوش‌بین باشیم. ما در یک شرایط نزدیک به هشدار قرار داریم و باید مراقب باشیم به نحوی نشود که در شرایط بحران قرار بگیریم ‌و بعد بخواهیم چاره‌اندیشی کنیم که آن موقع دیگر دیر شده است.
او با بیان این‌که شهرداری مراکز معاینه فنی را تحت‌نظارت دارد تا خودروهای آلاینده جدا شوند و به سمت تعمیرات بروند ادامه داد: یکی از طرح‌هایی که در کشور انجام می‌شود بحث پایش روزانه خودروها به شکل هوشمند در طرح LEZ است. در این طرح خودروهایی که فاقد معاینه فنی هستند از طریق دوربین ها شناسایی و قانون در مورد آنها اعمال می‌شود که به دنبال این هستیم‌ این طرح را در نیشابور نیز اجرا کنیم. 

آلایندگی خودروها علت عمده آلودگی هوای نیشابور است 
رییس اداره حفاظت محیط‌زیست نیشابور در این زمینه گفت: عمده مشکلی که ما در حوزه آلایندگی شهر نیشابور داریم آلایندگی خودروهاست چون در روزهای تعطیل وضعیت بهتری داریم.
محمدمهدی نوربخش افزود: متاسفانه ما در زمینه نوع سوخت مصرفی این خودروها مشکل داریم و از نمایندگان‌ مجلس درخواست کرده‌ایم که پیگیر موضوع بنزین استاندارد در جایگاه‌های سوخت نیشابور باشند.
وی اضافه کرد: نوع ترافیک شهر، نوع سوخت مصرفی خودروها، مصرف خانگی، نظارت‌ها بر واحدهای صنعتی، ساختمان‌سازی، فضای سبز، موضوع ورود ریزگردها از شهرهای مجاور و فرهنگ مصرف مردم، همه باید در کنار هم مدنظر قرار بگیرد تا کیفیت هوای نیشابور مطلوب بماند.
رییس اداره حفاظت محیط‌زیست نیشابور گفت: سال گذشته با همکاری شهرداری نیشابور در مواقعی که مساله وارونگی هوا رخ داد از آزمایشگاه معتمد درخواست کردیم در نقاطی که تاثیرگذاری بیشتری در بخش آلایندگی‌های صنعتی و  ترافیکی دارند موارد را رصد کنند و بر اساس نتایج آن درخواستی را به فرمانداری دادیم و اعلام کردیم بر مبنای این نتایج و آزمایش‌ها در وضعیتی هستیم که به ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا نیاز داریم و یکی از دغدغه‌های اصلی ما این است که بتوانیم از آلودگی هوا پیشگیری کنیم تا مانند کلان‌شهرها نشویم.
نوربخش افزود: تا زمانی که ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا در نیشابور مستقر نشود نمی‌توانیم به صورت قطعی و با اعداد و ارقام دقیق اعلام کنیم که وضعیت آلودگی هوای نیشابور چگونه است و ایستگاه‌های سنجش کیفیت هم باید در قسمت‌های مناسب نصب شوند تا بر اساس آن بتوانیم در طول سال وضعیت هوا را رصد کنیم و ببینیم شاخص هوای ما در چه وضعیتی است و در این راستا هم‌اکنون به حداقل چهار ایستگاه سنجش کیفیت هوا در این شهرستان نیاز داریم.
مرکز شهرستان ۴۰۰ هزار نفری نیشابور در ۱۲۷کیلومتری غرب مشهد قرار دارد.