گروه جامعه خبرگزاری فارس، مهدی حقی،کارشناس گروه تدوین برنامه های راهبردی مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران، در یادداشتی که در اختیار فارس گذاشته است، نوشت: «تامین منابع مالی برای اجرای پروژه های شهری و تامین خدمات عمومی، همواره یکی از چالش‌های عمده مدیریت‌های شهری ( شهرداری و شورا) بوده است.
با افزایش جمعیت شهرها، وظایف شهرداری‌ها نیز به تدریج توسعه یافته و برای پاسخگویی به وظایف جدید و تامین کیفیت خدمات، نظام دریافت عوارض و مالیات‌های شهری نیز توسعه یافته است.
یکی از مهمترین چالش‌های پیش روی مدیریت شهری در ایران، سهم بالای عوارض ناپایدار در منابع درآمدی نسبت به منابع پایدار است که در بلند مدت آسیب‌ها و مشکلاتی را در سیستم اداره شهر به همراه داشته است. نمونه‌های موفق جهانی و همچنین فرهنگ غنی اسلامی ـ ایرانی ظرفیت‌ها و فرصت‌هایی را به منظور تامین مالی خلاقانه و مشارکتی پروژههای شهری پیش روی مدیران شهری قرار می‌دهد.
تجربه موفق داخلی که در این گزارش به آن پرداخته شده نیز این ایده را قوت می‌بخشد که از طریق روش «تامین مالی جمعی[1]» می‌توان به تامین مالی پایدار پروژههای تامین خدمات محلهای پرداخت و عواید مالی،اجتماعی و فرهنگی بیشتری نیز برای شهر و شهروندان به ارمغان خواهد آورد.
پس از اینکه از سال 1363 کمک‌های مالی دولت در قالب بودجه به شهرداری‌ها بخصوص کلان شهرها حذف یا محدود شد، تحقق منابع درآمدی شهرداری‌ها با چالش مواجه و عدم پرداخت سهم دولت به شهرداری‌ها نیز باعث شد تا شهرداری‌ها برای پاسخگویی به نیازهای شهر و تامین نیازها و خواست شهروندان، به طرف منابع مالی ناپایدار مانند فروش اضافه تراکم و پارکینگ، تغییر کاربری و واگذاری دارایی‌ها روی بیاورند.
شهرداری تهران نیز از این امر مسثنی نبوده و غالباً از طریق روال‌های قانونی و غیرقانونی توانسته پرده ساتری بر ناپایداری مالی خود بکشد. بررسی منابع درآمدی شهرداری در سال های 1387-1397 موید این نکته است که منابع ناپایدار تامین مالی از جمله فروش مازاد تراکم، تغییر کاربری و ... بیش از 60 درصد سهم درآمدهای شهری را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که در همین بازه زمانی سهم منابع مالی پایداری همچون عوارض نوسازی کمتر از 2 درصد بوده است. ( زنوز، 1400).
نمودار شماره 1: سهم منابع مختلف در درآمد شهرداری (1387- 1398) (زنوز، 1400)
این در حالی است که در کنار اخذ انواع عوارض برای اداره امور شهر، مدل ها و روش‌های مختلفی برای کسب درآمدهای پایدار شهری وجود دارد. از جمله می‌توان به فروش متری مسکن، مشارکت با بخش خصوصی، سهام پروژه، فروش دارایی، تسهیلات وجوه اداره شده، انتشار اوراق مشارکت ، صکوک و ... اشاره کرد. استفاده از مشارکت شهروندان در قالب خرید اوراق قرضه و صکوک یکی از مدل‌هایی است که در کشورهای مختلف از جمله در مالزی، قطر و اردن اجرایی شده و نتایج موفقی را در بر داشته است (سلیمیفر،1390).
این اوراق میتواند بازدهی مالی قابل قبولی را به همراه داشته باشد یا حتی به مانند برخی از تجارب خارجی از جمله پارک مرکزی نیویورک، خیابان ادینبورگو شهر آمستردام اتفاق افتاده بدون عایدی مالی باشد (جیکوبز، 1995). استفاده از روش‌های تامین مالی مشارکتی جهت پیشبرد پروژههای محلهای یکی از سیاست‌هایی است که علاوه بر کاهش هزینه‌های جاری شهر، میتواند اثرات اجتماعی، کالبدی و اقتصادی دیگری نیز داشته باشد که عبارتند از:
استفاده از ظرفیت نهادهای محله ای برای جلب مشارکت مردم در پروژه های توسعه ای بسیار موثر است. به عنوان در یکی از موفق‌ترین نمونه‌های داخلی که در سال‌های 1397-1399 انجام شده، دفتر توسعه محله ای منطقه 13 توانسته است تماماً از ظرفیت مشارکت اهالی و شهروندان تهرانی، 2 پاتوق محلهای را در محله صفا در کوچه حلیمی و عابدینی پس از نظرسنجی از اهالی و احصاء نیازها و خواست آنان تجهیز کند.
در این تجربه‌ها بعد از یک فرآیند تسهیلگری چند ماهه، نیازها و خواسته‌های اهالی احصاء شده و در گام بعدی، برآورد مالی این اقدامات انجام و به تعدادی برگه‌های سهام تقسیم شده و سپس به منظور فروش هر برگه سهام با اطلاع رسانی در فضای مجازی و همچنین اطلاع رسانی حضوری در سطح منطقه، نسبت به فروش هر برگه سهام و انجام پروژههای مد نظر اهالی با بهره‌گیری از هنرمندان بومی و محلی اقدام شده است. در تمام گام‌های این فرآیند اهالی به عنوان ناظر و مجری حضور داشته و پس از اتمام پروژه نیز در نگهداشت فضا تاکنون فعال هستند.
تصویر1- جلسات مشارکتی، به منظور احصاء نیازها و جلب مشارکت
تصویر2- نصب پلاک برای سهامداران پروژه در کوچه عابدینی
تصویر3- یکی از دیوارهای کوچه قبل از اقدامات مشارکتی
تصویر4- یکی از دیوارهای کوچه عابدینی پس از اقدامات مشارکتی
با توجه به تدوین اسناد توسعه محله ای که با رویکرد شناسایی مشکلات و ظرفیت محلات و تعریف پروژههای منتج از فرآیند کاملا مشارکتی ( مشارکت حداکثر شهروندان اعم از شورایاری ها، گروههای صنفی، گروه های مردم نهاد فعال در محله، معتمدین و نخبگان محلی) انجام شده اند، می توان گام بعدی تحقق این اسناد و پروژههای منتج از آن را با راه اندازی سامانه تامین مالی جمعی با تمرکز بر پروژههای کوچک مقیاس و محلهای انجام داد. همچنین تشکیل کارگروه تامین مالی پایدار در سطح محلی و با حضور دفاتر توسعه محله ای به منظور عملیاتی نمودن پروژههای مستخرج از اسناد توسعه محلهای به شیوهی مشارکتی و با بهره گیری از روش سهامدار پروژه در کنار این سامانه میتواند به تسهیلگری و پیشبرد اهداف این سامانه کمک کند و در نقش بازوی اجرایی آن عمل کند.»
[1] Crowdfunding
انتهای پیام/
