یارانه نقدی و غیرنقدی کمیسیون تلفیق

ده سال از پرداخت یارانه های نقدی می گذرد و قرار است که در یازدهمین سال گویا با تصمیمات کمیته مصارف تبصره 14 کمیسیون تلفیق بودجه سال 1400 مجلس، به نوعی پرداخت یارانه ها به شیوه گذشته تغییراتی را داشته باشد. به عنوان مثال، 20 میلیون نفر از مردمی که صرفا در سال جاری یارانه نقدی 45500 تومانی دریافت می کردند قرار است میزان یارانه دریافتیشان سال آینده 2 برابر شود و به 91 هزار تومان در ماه برسد.

ده سال از پرداخت یارانه های نقدی می گذرد و سال آینده قرار است که این یارانه گویا با تصمیمات کمیسیون تلفیق بودجه تغییراتی را داشته باشد.

به گزارش تابناک اقتصادی، طرحی که از آن به عنوان بزرگترین طرح اقتصادی ایران یاد می شد و قرار بود تحولی عظیم در اقتصاد ایران ایجاد کند و در پنجمین سال اجرای خود به پایان برسد اما همچنان اجرای آن ادامه یافته است و در پاره ای از زمان به زعم مسئولین از آن به قصه پرغصه جمهوری اسلامی و یا از شب پرداخت یارانه ها به شب مصیبت عظمای دولت یاد شده است.

چرا طرح هدفمندی یارانه ها کلید خورد؟

در سال 1387 طبق بررسی های صورت گرفته، مشخص شد که تقریباً 70 درصد از جمعیت کشور تنها حدود 30 درصد از یارانه های پرداختی در کالاهای مختلف را مصرف می کردند و 30 درصد باقیمانده جمعیت هم 70 درصد از این یارانه ها را مصرف می کردند. به همین منظور در دی ماه سال 1387 محمود احمدی نژاد رئیس دولت نهم لایحه هدفمندی یارانه ها را به مجلس برد. پس از ماه ها چالش بر سر این لایحه، سرانجام یک سال بعد یعنی در دی ماه 1388 مجلس آن را به تصویب رساند و در اردیبهشت 1389 طرح هدفمندی یارانه ها در سه استان ایلام، گیلان و خراسان شمالی به صورت آزمایشی به اجرا درآمد. درست 7 ماه بعد از اجرای آزمایشی، در 28 آذر ماه 1389 این طرح به صورت جامع در کل کشور آغاز شد. 

قرار بود یارانه 16 قلم کالا حذف شود

مطابق با قانون هدفمندی یارانه ها، باید یارانه 16 قلم کالا شامل بنزین، گازوئیل، گاز مایع، گاز طبیعی، نفت کوره، نفت سفید، برنج، روغن، قند و شکر، شیر، گندم، آب، برق، خدمات پستی، خدمات هوایی و خدمات زمینی طی 5 سال (با آغاز از سال 1389) به تدریج حذف و به قیمت های جهانی عرضه می شد. مقرر شد که 50 درصد از درآمدهای حاصل از هدفمندی یارانه ها به صورت نقدی (45500 تومان هر نفر) و غیرنقدی (سبد کالا) به مردم، 20 درصد به دولت و 30 درصد به تولید پرداخت شود.

طبق قانون در سال 1394 مهلت اجرای پنجساله طرح هدفمندی یارانه ها به پایان رسید اما هیچگاه دولت نتوانست این طرح را متوقف کند.

از حذف یارانه ثروتمندان و نوزادان تا اضافه شدن یارانه معیشتی

نکته حائز اهمیت یارانه های نقدی این بود که هرگز سهم تولید از این یارانه ها آن گونه که باید پرداخت نشد و بیشتر منابع حاصل از هدفمندی یارانه ها به پرداخت های نقدی به مشمولین اختصاص یافت.

از سال 1394 به بعد بارها مجلس در قوانین بودجه تصویب کرد که دولت اقدام به حذف یارانه ثروتمندان کند اما در این سال ها دولت به بهانه های مختلف از جمله نبود پایگاه های داده برای شناسایی ثروتمندان از این کار سرباز زد و از صف یارانه بگیران فقط تعداد اندکی کم شدند.

در عوض در سال 1397 بود که حذف یارانه نوزادان تازه متولد شده سر و صدای بسیاری را به پا کرد و دولت سعی کرد از این طریق اندکی از حجم صف یارانه بگیران کم کند که آن هم با فشارهای بسیار این موضوع به روال عادی خود بازگشت و نوزادان هر چند با تاخیر در فهرست یارانه بگیران قرار گرفتند.

در آبان ماه سال گذشته و با توجه به افزایش نرخ بنزین اصطلاح جدیدی با عنوان یارانه معیشتی وارد ادبیات اقتصادی ایران شد و برخی خانوارهای ایرانی مشمول دریافت این یارانه شدند.

پس از آن و با شیوع ویروس کرونا یارانه های کرونایی یا کمک معیشتی هم به داستان یارانه های نقدی افزوده شد و حالا برخی خانوارهای ایرانی مشمول دریافت چند نوع یارانه شده اند.

تعدد یارانه ها گویا کمیسیون تلفیق بودجه را بر آن داشته تا برای سال آینده همه این یارانه ها را در یک کاسه قرار دهد.

یارانه سال آینده چه تغییراتی کرد؟

در روز گذشته مورخه 4 بهمن 99 کمیته مصارف تبصره 14 کمیسیون تلفیق بودجه سال 1400 مجلس، مدل پرداخت یارانه نقدی و غیرنقدی برای سال آینده را مشخص کرد. براین اساس قرار شد مجلس یارانه نقدی و معیشتی را ادغام و با اضافه کردن برخی منابع دیگر، یارانه جدیدی به مردم بدهد.

منابع پیش بینی شده برای اجرای این کار، 140 هزار میلیارد تومان عنوان شد که بخشی از آن از طریق حذف ارز 4200 تومانی تامین خواهد شد که طبق مصوبه تلفیق بودجه قرار است با نرخ 17500 تومان تسعیر و محاسبه شود.

گفتنی است که دولت در لایحه بودجه سال آینده کل رقم اختصاص یارانه به مردم را 73.8 هزار میلیارد تومان پیش بینی کرده بود. هرچند رحیم زارع سخنگوی کمیسیون تلفیق لایحه بودجه سال 1400 مجلس در نشست خبری امروز (یکشنبه، 5 بهمن ماه) با بیان اینکه دولت مبلغ 73 هزار و 800 میلیارد تومان را در لایحه بودجه برای پرداخت یارانه در سال آینده در نظر گرفته بود، اظهار کرد: کمیسیون تلفیق با افزایش این عدد، 147 هزار میلیارد تومان برای پرداخت یارانه نقدی در سال 1400 مصوب کرد که جزئیات آن متعاقبا اعلام خواهد شد. وی همچنین امروز اعلام کرد:  به هر شخصی که در حال حاضر یارانه 45 هزار پانصد تومانی دریافت براساس مصوبه تلفیق در سال آینده  91 هزار تومان یارانه پرداخت می شود

براساس مصوبه کمیته مذکور، 20 میلیون نفر از مردمی که صرفا یارانه نقدی 45500 تومانی دریافت می کنند میزان یارانه دریافتیشان سال آینده 2 برابر خواهد شد و به 91 هزار تومان در ماه خواهد رسید. این 20 میلیون نفر افرادی هستند که در حال حاضر یارانه معیشتی بنزین دریافت نمی‌کنند.

همچنین 58 میلیون نفری که یارانه نقدی و معیشتی بنزین دریافت می‌کنند سال آینده، با ادغام این دو یارانه‌ در مجموع هر نفر 136 هزار تومان در ماه یارانه دریافت خواهد کرد.

حدود 10 هزار میلیارد تومان از منابع ناشی از هدفمندی یارانه‌ها که قرار است به مردم اختصاص یابد، بین 10 میلیون نفری که تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی و بهزیستی هستند، توزیع خواهد شد که البته شیوه نقدی یا غیرنقدی بودن آن هنوز مشخص نیست. در صورتی که دولت تصمیم بگیرد این رقم را به یارانه نقدی این افراد اضافه کند، رقم یارانه دریافتی آنها از 136 هزار تومان به 220 هزار تومان در ماه افزایش خواهد یافت.

همان گونه که عنوان شد کل منابع هدفمندی برای پرداخت یارانه به مردم 140 هزار میلیارد تومان پیش بینی شده است که کل آنچه قرار است به مردم پرداخت شود 126.5 هزار میلیارد تومان می باشد و مابقی آن قرار است در اختیار دولت قرار گیرد تا به روش نقدی یا کالایی بین مردم توزیع کند.

جدول دریافت یارانه هر نفر در سال 1400

چند نکته

به نظر می رسد که مجلس در این طرح سعی داشته است تا اولاً از تعدد پرداخت یارانه های مختلف بکاهد و همه یارانه ها در قالب یک پرداختی به مردم پرداخت شود و ثانیا به نوعی میزان یارانه نقدی که از سال 1389 تاکنون تغییرات نداشته است را افزایش دهد.

اما نکته مهم تر این است که اولاً باید به هر طریقی شده است سهم تولید از یارانه ها پرداخت شود و ثانیاً باید مراقب بود که داستان یارانه های نقدی و ایجاد تورم دوباره با پول پاشی تکرار نشود. حتما باید میزان هزینه و منابع به صورت دقیق مشخص باشد چرا که هر گونه کسری موجب استقراض خواهد شد که این خود می تواند به چاپ پول و تورم منجر شود.