هواپیماهای آواکس نوعی هواگرد با قابلیت دیده‌وری راداریِ است که به عنوان یک ایستگاه رادار نیرومند و متحرک برای انجام عملیات فرماندهی و کنترل و مدیریت جنگ طراحی شده‌است. وظیفه این سامانه‌ها شناسایی هواگردها، کشتی‌ها، و وسایل نقلیه دیگر از مسافت‌های بسیار دور و همچنین نظارت و فرماندهی جنگ‌های هوایی از طریق راهنمایی و هدایت هواپیماهای جنگنده و حمله به زمین است.
وظیفه سامانه‌های آواکس می‌تواند مشابه به مراقبت پرواز در شرایط جنگی باشد و با هواپیماهای خودی ارتباط برقرار کنند، محدوده شناسایی آن‌ها را افزایش دهند و آن‌ها را از دید دشمن مخفی کنند چرا که هواپیماهای خودی قادر هستند از سامانه رادار آواکس استفاده کرده و نیازی به استفاده از سامانه رادار خود ندارد.
هواپیماهای آواکس متعددی در کشور‌های مختلف ساخته شده‌اند و در سال‌های اخیر هلیکوپتر‌های آواکس هم ساخته شده‌اند.
هواپیماهای آواکس در ایران پیش تر حضور داشتند اما با یک پرواز نا فرجام سقوط کرد لذا ایران به فکر ساخت آواکس جدیدش افتاد. ایران در خرداد ۱۴۰۱ پس از مدت‌ها بی خبر گذاشتن دنیا از پروژه ساخت هواپیمای داخلی، هواپیمای ترابری "سیمرغ" توسط صنایع هوایی وزارت دفاع و پشتیانی نیرو‌های مسلح رونمایی شد که نشان دهنده یک پرنده ترابری تاکتیکی سبک بر اساس باز طراحی مفهوم کلی از هواپیمای مسافربری آنتونوف ۱۴۰ و پروژه ایرانی آن یعنی ایران ۱۴۰ است. در کنار بحث حمل مسافر و کاربری غیر نظامی، پتانسیل‌های بالایی در این طراحی‌ها برای بحث‌های نظامی از ترابری گرفته تا اموری مثل گشت دریایی، هشدار زودهنگام هوابرد (آواکس) و حتی نمونه‌های مسلح شده برای پشتیانی نزدیک هوایی وجود دارد که سری سیمرغ می‌تواند در ادامه، همین نقش‌ها را برای نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران ایفا کند.
هندی‌ها برای داشتن هواپیماهای آواکس ساخت کشورشان تلاش‌های زیادی کردند. نخستین طرح هندی‌ها برای ساخت آواکس شامل نصب رادار انگیسی روی هواپیمای تجاری قدیمی انگلیسی HS-۷۴۸ میشد که درسال ۱۹۹۹ در زمان آزمایش سقوط و همگی یاران به گاندی پیوستند.. بعد از این حادثه برنامه آواکس بومی هند لغو شد و ترکیبی از ایلیوشن ۷۶ روسی و رادار اسرائیلی که برای چین توسعه پیدا کرد، ولی در نهایت تحویل نشد و هند توانست مشابه آن را سفارش دهند
