خبرگزاری فارس- مریم آقانوری؛ تا به حال به این فکر کردهای اگر پایی برای رفتن، یا چشمی برای دیدن نداشتی و یا نقصی داشتی که تو را از افراد سالم متمایز میکرد، نیازهایت در جامعه چه بود؟ چطور میخواستی به کارهای شخصیات برسی؟ مدرسه، دانشگاه، سرکار، دکتر و درمانگاه ....؟نه اصلا ...خودت را به نانوایی برسانی تا یک نان برای سفره خانهات بگیری، پولی از خودپرداز برداری یا مثلا اشتباه محاسباتی قبض برق را در اداره مربوطه رفع و رجوع کنی؟ اصلا جایی برای تفریح داشتی، جایی به دور از نگاههای ترحم آمیز و همراه با افراد همدرد؟ یا میتوانستی همراه با اردوی مدرسه در کنار دیگر دوستانت به پارک، سینما، یا بازدید از موزه و ... بروی؟
من اما امسال در روز جانباز به جای اینکه به دنبال سوژه معرفی یک جانباز و بیان فداکاریهایش، دردهایش و خواستههایش باشم، نشستم و به این فکر کردم؛ برای سربازی که روزی جان شیرینش را در طبق اخلاصِ دفاع از خاک میهن گذاشت، برای فرزند این وطن که سر از پا نشناخته در مقابل دشمن سینهسپر کرد و عضوی از پیکرش را همراه با همرزمان شهیدش به دست فرشتهها سپرد، چهکردیم؟! برای رفت و آمدش در شهر، برای اوکه از ۷ روز هفته ۶ روزش را در هوای آلوده این روزها، روی ویلچر و با کپسول اکسیژن باید در درمانگاه بگذراند و از مطب این دکتر به آن یکی برود، چه کردیم؟
نه اصلا چرا فقط جانبازان، پس معلولان چه؟ آنها که با نقص عضوی پا به این دنیا گذاشتند یا در تندباد حوادث گرفتارش شدند، چقدر در این جامعه سهم دارند؟ کفه عدالت اجتماعی و امکانات شهری که در قانون اساسی برای همه افراد جامعه پیشبینی شده، چقدر به سمتشان سنگینی میکند؟
سوالاتم تمامی ندارد، در ذهنم مرور می کنم زمانی را که شاید هفتهای چند بار سینما میرفتم؛ یادم نمیآید هیچ وقت یک فرد ویلچری را در سینما دیده باشم. یعنی جایگاه ویژهای برای معلولان در سینماها نیست؟ در سالهای اخیر هم هر کجا مراسمی ویژه جانبازان یا معلولان بود، حضور در سالنهای اجتماعات برای ویلچریهابه سختی و با کمک چند نفر انجام میشد، رفتن به روی سکوی مراسم که دیگر هیچ....
مصاحبهها با معلولان و جانبازان یکییکی از صفحه ذهنم میگذرد؛ تقریبا همه از اینکه نمیتوانند تنهایی ۴ قدم با ویلچر بیرون از خانه حرکت کنند، از اینطرف خیابان به آن طرف بروند، از پیاده روهای پله پله،از چاله چولههای خیابان، از ریفوژهای غیرهمسطح وسط خیابان و ... گلایه داشتند، از اینکه همیشه باید یکی باشد تا همراهیشان کند ... از اینکه هیچ سهمی در شهر ندارند....گلایه داشتند
مصاحبه با میرجمال موسوی معاون اطلاعات عملیات لشگر ۳۱ عاشورا و همرزم شهیدباکری در ایام دفاع از میهن و جانباز ۷۰ درصد فردیسی و گفتههای همسرش از سختیهای تردد وبیمارستان بردن حاجی در برف و سرما به خاطرم میآید؛ یا مصاحبه سالهای دورتر با آرش رزقی هنرمند نقاش که به خاطر موانع بسیار در خیابان نمیتوانست با ویلچر برقیاش به کارهای خودش برسد و یا چند قدم در هوای آزاد همراه همسرش باشد....بچه های معلول و سختی های خانوادههایشان در تردد، تفریحاتی که ندارند و خیلی چیزهای دیگر...
پس وظیفه مسوولان و دستگاهها در مورد این افراد چیست؟ آیا همسطح بودن خیابان، استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی کوچکترین حق این افراد از عدالت اجتماعی و جامعه شهری نیست؟ آیا نمیتوان پارک یا فضای تفریحی اختصاصی برای افراد معلول و کم توان ایجاد کرد؟
قانون چه می گوید؟
طبق ماده ۲ قانون حمایت از حقوق معلولان و جانبازان مصوب سال ۹۶ 《کلیه وزارتخانه ها، سازمان ها، مؤسسات و شرکتهای دولتی و نهادهای عمومی و انقلابی موظفند در طراحی، تولید و احداث ساختمان ها و اماکن عمومی و معابر و وسایل خدماتی به نحوی عمل نمایند که امکان دسترسی و بهره مندی از آنها برای افراد دارای معلولیت همچون سایر افراد فراهم گردد.》و همین قانون در ماده ۴ شهرداریها را مکلف به صدور پروانه احداث و بازسازی و پایان کار برای تمامی ساختمانها و اماکن با کاربری عمومی از جمله مجتمعهای مسکونی، تجاری، اداری، درمانی و آموزشی به رعایت ضوابط و استانداردهای مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران و اصلاحات پس از آن در مورد دسترسپذیری افراد دارای معلولیت توسط مجری، مشروط کرده است.
باید دید این قانون چقدر در البرز اجرایی می شود؟
معلولان را از جامعه جدا نکنیم/موانع فرهنگی را رفع کنیم
با معاون توانبخشی اداره کل بهزیستی استان البرز در خصوص جمعیت معلولان استان، نیازهای آنها و اجرای قوانین مناسب سازی در استان گفتگو کردیم.
عبدالله فلاح نژاد معاون توانبخشی اداره کل بهزیستی البرز میگوید: طبق سرشماری سال ۹۵ ،۶۵ هزارو ۹۷ نفر معلول شدید و خیلی شدید در البرز وجود دارد واز این تعداد ۴۴ هزار نفر تحت پوشش بهزیستی هستند.
اولین نیاز افراد دارای معلولیت، مناسب سازی معابر و اماکن عمومی از جمله پارکها، سینماها، بانکها، ادارات، فروشگاهها، وجود آسانسور و سرویس بهداشتی ویژه معلولان در اماکن عمومی، امکان دسترسی به امکانات شهری از جمله سرویس حمل و نقل عمومی،خودپردازها و ... است.
از ۵ سال گذشته برنامهای برای مناسبسازی ابلاغ شد که هر سال بخشی از معابر و اماکن مناسبسازی شود و در این مدت اقدامات خوبی له ویژه در سطح معابر توسط شهرداریهای سطح استان انجام شدهاست.
فلاحنژاد در مورد پارک ویژه معلولان میگوید: جز پارک روشندلان کرج، پارک ویژه معلولان در البرز نداریم. ضمن اینکه معتقدیم نباید معلولان را از جامعه جدا کرد، بلکه باید تلاش کنیم افراد دارای معلولیت بتوانند مانند یک شهروند عادی زندگی کنند یعنی پارکها سینماها و سایر اماکن عمومی برای حضور بی دغدغه معلولان، بدون نیاز به کمک دیگران فراهم شود.
پیش از همه اینها فرهنگسازی در جامعه ضرورت دارد. باید بدانیم معلولان و جانبازان افراد توانمندی هستند که به ترحم نیاز ندارند و پیش از رفع موانع فیزیکی به رفع موانع فرهنگی در جامعه نیازمندیم.
رد پای ساخت و ساز غیرمجاز در عدم مناسب سازی معابرکرج
اگرچه دستگاهها در خصوص مناسب سازی اماکن مرتبط و اختصاص بودجه به آن تکلیف دارند، اما بیشترین بار مناسبسازی بر عهده شهرداریهاست. این موضوع را از شهرداری کلانشهر کرج در مرکز استان پیگیری کردیم. به گفته مسوول حوزه معابر در معاونت عمران شهرداری کرج، مناسب سازی در ۳ حوزه عمران، حمل و نقل عمومی و شهرسازی پیگیری میشود.
رضا امانی، رئیس اداره نظارت بر اجرای جدول گذاری و پیاده رو سازی در معاونت فنی و عمرانی شهرداری کرج، میگوید: در زمینه مناسب سازی توسط مناطق شهرداری کرج و سیاست گذاریها و نظارت در مرکز انجام میشود. اولویت مناسبسازی در مکانهای پرتردد از جمله مدارس، شهرکهای اداری و غیره است و شناسایی معابر اولویتدار از طریق تماسهای مردمی در سامانه ۱۳۷ و بازدیدهای منطقهای صورت میگیرد. بودجه مناسب سازی هر ساله در مناطق شهرداری پیش بینی و بر اساس اولویتها اجرا میشود.
جلسات مناسبسازی و ارائه گزارش از سوی مناطق به صورت ماهانه و فصلی برگزار می شود و از ابتدای سال تا کنون ۲۰ هزار متر مربع پیاده روهای شهر مناسبت سازی شده است و این روند تا پایان فصل بودجه ۱۴۰۱ ادامه دارد.
برای شناسایی معابر و تشخیص اولویتها در حال تدوین برنامه جامعی هستیم. با راهاندازی سامانه جی ای اس سنتر، هرگونه اطلاعات و اقدامات در معابر در این سامانه ثبت میشود. بنابراین بررسی وضعیت معابر و برنامه ریزی در خصوص اقدامات عمرانی از جمله مناسب سازی تسهیل میشود.
طبق قانون کلیه معابر و همخ ساختمانهای جدیدالاحداث باید الزامات منلسبسازی را رعایت کنند، در غیر اینصورت در هر مرحلهای از ساخت که باشند، مجوز و پایان کار برای آنها صادر نمی شود. ساختمانهای مشکلداری که قبلا ساخته شده هم در جلسات مناسبسازی بررسی و راهکارهایی برای رفع مشکل آنها ارائه میشود.
پراکندگی معابر مناسب سازی نشده، بیشتر در مناطق کم برخوردار و نقاطیاست که ساخت و سازهای غیرمجاز، ساختمانهای بدون مجوز، بدون سند و بدون پرداخت عوارض شهرداری احداث شدهاست.
آغاز طراحی همگانی در کرج
و اما بر فرض اینکه معابر مناسبسازی شده، وسایل حمل و نقل عمومی ویژه جابجایی معلولان در مرکز استان وجود دارد تا بتوانند به راحتی در شهر تردد کنند؟
احمدرضا جوادی کارشناس مسوول تقاطعات همسطح در معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری کرج در حوزه حمل و نقل عمومی از چند سال گذشته تلاش کردیم با شناسایی نیازهای معلولان،در خصوص آموزش مهندسان و ناظران بهزیستی اقدام کنیم. در این راستا با توجه به اینکه ژاپن در خصوص طراحی همگانی پیشرو است،از همکاری مهندسان ژاپنی هرساله برای آموزش مهندسان و بررسی مشکلات ک رفع موانع موجود ک برنامه ریزی برای حرکت به سمت طراحی همگانی استفاده میکنیم.
طراحی همگانی مناسبسازی همه جانبه در تمامی معابر، اماکن شهری، ایستگاه تاکسی، درمانگاه، ورزشگاه و غیره است به طوریکه یک معلول بدون داشتن همراه و به تنهایی بتواند تردد کند. البته این فرآیند زمانبر است اما باید به سمتش حرکت کنیم.
ما در سال اول هیچ اتوبوسی که مناسب برای ورود ویلچر باشد، نداشتیم. اما انسانهای خیرخواهی کمک کردند و حالا حدود ۵۰ تا ۶۰ دستگاه اتوبوس مناسب سازی شده برای حمل ایمن ویلچر داریم. در این اتوبوس ها کف متحرک است و برای ورود ویلچر تا کف آسفالت پایین میآید. البته ایستگاهها هم می تواند برای این امر طراحی شود.
امسال تلاش کردیم در خیابان بهشتی از میدان شهدا به سمت میدان کرج و بر اساس اصول طراحی همگانی حدود ۵۰۰ متر مسیر ایمن برای عبور ویلچر و نابینا ایجاد کنیم و سایر موارد طراحی همگانی را هم به صو ت ابتدایی انجام دادیم مثلا در ژاپن شبکه جمعآوری آبهای سطحی و کانال های تاسیسات وجود داردو ما چون این زیرساختها را نداشتیم آب باران را به سمت چاهها هدایت کردیم.
در طراحی همگانی حذف تمامی عوامل خطرزا در معابر برای تمام عابران به ویژه معلولان، مناسب سازی معابر فروشگاه ها رستورانها، مراکز درمانی ادارات دولتی و ... در اولویت قرار دارد.
ایجاد پارکهای موضوعی منسوخ شده است
باید ببینیم برای ایجاد اماکن تفریحی اختصاصی معلولان چه اقدامی از سوی شهرداری انجام شده است و آیا برنامهای در این خصوص دارد؟
حسن روستایی، رییس اداره فنی و طراحی سازمان پارکهای سیما و منظر شهرداری کرج در این خصوص میگوید:ایجاد پارک های موضوعی در دنیا منسوخ شده است. دوسال پیش پارک روشندلان را در حصارک احداث کردیم؛ اما باید دید چند درصد از این افراد از این پارک استفاده میکنند؟ چطور یک معلول از مرکز شهر باید خود را به این پارک برساند؟ طبق بررسیها استفاده افراد نابینا از این پارک بسیار کم است و تجربه موفقی نبوده است.
احداث پارک های موضوعی به ویژه برای افراد کمتوان منسوخ شده است و کاربرد چندانی ندارد. اینها حرکتهای شعاری است؛ روش بهتر این است که همه پارکها برای استفاده معلولان مناسبسازی شود و علاوه بر معابر و سرویسهای بهداشتی، مثلا از ۱۲ ست تندرستی که در پارک قرارداده میشود، ۳ ست تندرستی ویژه افراد کم توان باشد. بودجه مبلمان پارکها وجود دارد و این امر به رویکرد مدیر مجموعه مربوط میشود.
فرد کمتوان فقط شامل معلولان و جانباران نیست، خانمهای باردار، سالمندان و کودکان را هم شامل میشود. پارکها باید برای استفاده همه افراد جامعه مناسب باشد. ضمن اینکه جدا کردن افراد کم توان از دیگر افراد جامعه، ممکن است عامل آسیب روحی به این افراد باشد.
در حال حاضرمناسبسازی در پارکهای جدیدالاحداث انجام و مواردی مثل ایجاد رمپ ورودی، کف پوش ویژه نابینایان و سرویس بهداشتی ویژه افراد معلول، رعایت میشود. حتی سرویسهای ۴ چشمه هم که در سطح شهر احداث میکنیم، دو سرویس ویژه معلولان است و این الزام را برای خودمان ایجاد کردیم. اصول مناسب سازی در حد توان در پارکها رعایت میشود اگرچه نواقصی هم دارد.
اما مشکل اصلی معلولان، معابر منتهی به پارک است. هر فرد کم توان، معلول یا جانباز برای رسیدن به پارک باید از معابر شهری عبور کند که نه تنها مناسبسازی نشده، بلکه تردد از آنها شاید برای افراد معمولی هم سخت باشد.
آنچه در حوزه مناسب سازی پارکها به آن توجه نمیشود، عدم ایجاد دسترسی ویژه نابینایان در تمامی معابر پارک است؛ چرا که برخی قسمت ها برای نابینایان خطرناک است و نباید برای آنها دسترسی ایجاد کرد؛ یا اینکه دربرخی نقاط نباید وسایل ویژه معلولان قرار داده شود چرا که برای آنها خطرآفرین است.
مسؤولان محترم!خانه نشینی معلولان و جانبازان تا کِی؟
طبق آنچه تا کنون گفته شد، اگرچه دغدغههایی برای مناسبسازی در شهرداریها و دستگاههای دولتی وجود دارد، اما بسیار کمرنگ است. علاوه بر معلولان تحت پوشش بهزیستی، ۱۲ هزار و ۳۰۴ جانباز در البرز وجود دارد که نیازمند حمایت از حقوقشان در جامعه هستند. ضمن اینکه با توجه به آمارها، جمعیت کشور به سمت سالمندی پیش میرود؛ بنابراین روند پیشرفت مناسب سازی و حرکت لاکپشتی آن، نمی تواند دردی از اقشار کم توان جامعه یا توانیابان دوا کند.
اگرچه معلولان همچون سایر افراد جامعه حقوق مشابه دارند و نباید هیچ استثنایی بر این امر حاکم باشد وحقوق انسانیشان را تهدید کند، اما عملا وزن کفه عدالت اجتماعی و حقوق برابر با افراد سالم، در سمت معلولان به سمت صفر میل میکند.
عدم امکان بهرهمندی معلولان و عدم ایجاد تسهیلات و فضاهای شهری برای این قشر، نشان از عدم توانایی قانون و متولیان امر در مقابل تامین نیازهای و حمایت از حقوق معلولان است.
شاید بتوان گفت؛ قانون حمایت از معلولان از ضمانت اجرای لازم برخوردار نبوده که تا کنون پس از گذشت چندسال هنوزهم خروج از منزل برای معلولان به راحتی نیست و اقدامات انجام شده به چشم نمیآید. به موجب ماده ۱۲ قانون حمایت از معلولان وظیفۀ قانونی صداوسیما در اختصاص دو ساعت از برنامههای خود در هفته به معلولان اجرایی میشود؟
حتی اگر بر اساس آنچه گفته شد، احداث پارک یا فضاهای تفریحی ویژه معلولان منسوخ شده باشد، ایجاد امکاناتی همچون آبخوری، سرویس بهداشتی، وسایل تندرستی و سرگرمیهای ویژه معلولان در سطح شهر که منسوخ نیست؟ جانبازان و یادگاران دفاع مقدس که احتمالا حالا موسپید کردههایی در دوران میانسالی و سالمندی هستند، عمرشان کفاف معطلیها در اجرای قانون را میدهد؟
یادمان نرود معلولان خانهنشین تعللها در اجرای قوانین و نبود ضمانت اجرای کافی در قوانین هستند. شاید لازم باشد مجلس نشینان یک تکانی به قوانین حمایتی معلولان بدهند تا شاید تحولی برای برقراری عدالت اجتماعی در جامعه به نفع معلولان ایجاد شود.
آب خوری و دستشویی مناسب سازی شده برای معلولان در پارک ها و بوستانهای شهری وجود ندارد؛ فقط یک دسترسی عبوری را برداشته اند تا معلولان با ویلچر رفت و آمد کنند. توالت فرنگی و شیرآلات ویژه معلولان بسیار محدود بوده و زیر۳ درصد است و این در حالی است که در تمام دنیا، شهرداری ها به رفع نیازهای اولیه معلولان توجه ویژه می کنند و دسترسی آسان به تجهیزات بهداشتی را برای آنان فراهم میسازند.
پایان پیام/
