در “نظرسنجی ایمان و دینداری در ترکیه” (The Turkish Faith and Religiosity Survey) باورها، نگرش‌ها و رفتار‌های مذهبی رایج و وضعیت دینداری در ترکیه مورد مطالعه قرار گرفت.

به نقل از عصر ایران؛ گزارش این نظرسنجی توسط دکتر زبیر نشانچی، استاد دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، گروه جامعه شناسی در دانشگاه مرمره نوشته شده و در ۲۰۲۳ منتشر شد که عصر ترکیه گزیده‌ای از مهم‌ترین بخش‌های آن را منتشر می‌کند.

این نظرسنجی شامل تقریبا ۲۰۰ پرسش بود که ابعاد مختلف اعتقادات، نگرش‌ها و اعمال مذهبی را در بر گرفته و نتایج آن از طریق نمودارها، جداول و نقشه‌ها در گزارش ارائه شده است.

این گزارش بینش‌هایی را درباره توزیع باور‌ها و اعمال مذهبی بر اساس جنسیت، گروه سنی، سطح تحصیلات، محل سکونت روستایی-شهری و منطقه جغرافیایی ارائه می‌کند.

در ادامه چند نمونه از نتایج این نظرسنجی ارائه شده است.

باور به خدا

در یکی از اساسی‌ترین پرسش‌های این تحقیق از مردم ترکیه درباره باورشان به خداوند پرسیده شده است که بیش از ۹۴ درصد از خداباوری خود گفته اند و خداناباوران در اقلیت اند.

مذاهب و فرق اسلامی در ترکیه

از آنجا که اکثریت مردم ترکیه مسلمان هستند، توزیع مذاهب و فرق اسلامی نیز مورد تحقیق قرار گرفته است. اکثر مردم ترکیه حنفی هستند و شیعیان جعفری با ۲ دهم درصد، در اقلیت قرار دارند.
نکته قابل توجه اینجاست که احتمالا بسیاری از کسانی که به این سوال که “چه مذهبی دارید؟ ” پاسخ نداده اند، از اقلیت‌های مذهبی بوده اند و به دلایلی نخواسته اند مذهب خود را اعلام کنند.


مذهبی بودن افراد

از مردم ترکیه پرسیده اند که آیا شخصاً فردی مذهبی هستند که اکثریت با مذهبی‌ها بوده است. بعد از آن، افرادی که نه مذهبی اند و نه غیرمذهبی قرار دارند و افراد بسیار مذهبی و غیرمذهبی، در اقلیت اند.

 
نماز

در این تحقیق مشخص شد که حدود دو پنجم مردم ترکیه همیشه یا اکثراً نماز می‌خوانند، تقریباً دو پنجم اصلاً نمی‌خوانند یا به ندرت می‌خوانند و یک پنجم نیز گاهی نماز می‌خوانند و گاهی نه.
بدین ترتیب، در نگاه کلی، تقریباً نیمی از مردم ترکیه اهل نماز هستند.

گفتنی است در شبانه روز، ۵ نوبت اذان از مساجد ترکیه پخش می‌شود.


روزه

روز از فرائض دینی پرطرفدار در ترکیه است به گونه‌ای که اکثر مردم این کشور در ماه رمضان روزه می‌گیرند. این را می‌توان از خلوت بودن رستوران‌ها در وعده ناهار و پر بودن آن‌ها در زمان افطار به خوبی متوجه شد. در ترکیه اکثر رستوران‌ها در طول روز‌های ماه رمضان باز هستند.



حجاب

در بررسی‌های این پژوهش مشخص شد که تعداد زنان مقید به حجاب زنان غیرمقید و بی حجاب، تقریباً برابر است و البته تعداد محجبه‌ها اندکی بیشتر از بی حجاب هاست.



از آنجا که اغلب ایرانی‌هایی که به ترکیه سفر می‌کنند، مناطق توریستی را می‌بینند، این حجم از دینداری در جامعه ترکیه را چندان مشاهده نمی‌کنند، ولی واقعیت این است که در عمده مناطق ترکیه مظاهر دینداری بسیار مشهود است و نمونه آن را می‌توان در نماز‌های جمعه دید که برغم آن که این روز در ترکیه تعطیل نیست، اکثر مساجدشان مملو از نمازگزار است وجالب اینجاست که بسیاری از نمازگزاران جمعه در ترکیه را جوانان تشکیل می‌دهند.

نکته مهم دیگر این است که، چون در ترکیه دین درگیر ملاک‌های حکومتی نیست و مثلاً انتصاب فردی به یک سمت منوط به نماز، ظاهر، یا حجاب وی نیست، تقیدات دینی عمدتاً واقعی و قلبی است.