به گزرش خبرگزاری صدا وسیما برنامه مجله کشاورزی رادیو اقتصاد با حضور مهدی شکوری معاون توسعه آبزی پروری سازمان شیلات به موضوع توسعه‌ی آبزی پروری در کشورپرداخت.
سوال: برویم سراغ بحث توسعه‌ی آبزی پروری در کشورمان، بخصوص توسعه‌ی مزارع هوشمند آبزی پروری. در سال گذشته طرح‌های مختلفی مدنظر سازمان شیلات قرار گرفت که نتیجه‌ی آن طرح‌ها آنچه که روی کاغذ بود توسعه‌ی مزارع هوشمند آبزی پروری و توسعه‌ی تولید و بالارفتن بهره وری بود در مورد این طرح‌ها توضیح بفرمایید اقای الویری (مدیر عامل اتحادیه شرکت‌های تعاونی تکثیر و پرورش ماهیان گرمابی کشور) که صحبت می‌کردیم می‌گفت که خیلی از این طرح‌ها اجرا نشد و عملا ثمره آن را نتوانستیم ببینیم، شنونده توضیحات شما هستیم).

شکوری: آن چیزی که جناب آقای الویری فرمودند خیلی دور از واقعیت نیست به این واسطه هست که اساسا بحث توسعه آبزی پروری هوشمند در سال ۱۴۰۱ به صورت الگویی تعریف شده است یعنی در بحث توسعه نبوده و آن چیزی که در دستور کار قرار داشته و اجرای بخشی از الگو‌ها به صورت بسیار محدود در کشور بوده است. نکته مهمی که باید به آن توجه کنیم تعریف آبزی پروری هوشمند است، یعنی شاید مفهوم واحدی را گویندگان یا شنوندگان از این کلمه در ذهن خودشان نداشته باشند، بعضا آبزی پروری هوشمند را با مکانیزاسیون ممکن است اشتباه بگیرند بواسطه نزدیکی که این دو تا مفهوم به یکدیگر دارد، اما آن چیزی که به صورت کامل اگر بخواهم راجع به آبزی پروری هوشمند صحبت کنم این موضوعی هست که ما به صورت الگویی در حال تعقیب کردن آن هستیم؛ این کار اجزای مختلفی دارد از هوش مصنوعی گرفته تا اینترنت اشیا و همچنین استفاده از کامپیوتر برای مدیریت مزرعه، که این‌ها هر کدام یک دامنه وسیعی از کار را می‌طلبد. آن چیزی که امروز دارد به عنوان الگو اتفاق می‌افتد استفاده از اینترنت اشیا است در برخی از مزارع آبزی پروری به صورت الگویی

سوال: در کشورمان دارد پیاده سازی می‌شود

شکوری: به صورت الگویی عرض کردم یعنی یک بخشی از کار، استفاده از هوش مصنوعی یک دامنه وسیعی از فعالیت‌ها را می‌تواند در بر بگیرد، اینترنت اشیا به همین ترتیب و استفاده از کامپیوتر برای مدیریت مزرعه. هدف از این کار قطعا این است که ما بتوانیم مزرعه را بهتر مدیریت کنیم، بیشتر بتوانیم آگاهی داشته باشیم از آن چیزی که در مزرعه می‌گذرد، ما قبلا در سال‌های قبل شاید به صورت جز به جز برخی از این کار‌ها را انجام داده باشیم هم در آبزی پروری و هم در کشاورزی مثل استفاده از کنترل از راه دور این مزارع یکی از کار‌هایی بوده که قبلا هم انجام می‌شده، مثلا غذا دهی بوده که می‌توانستید از راه دور با تلفن همراه این را از طریق یک اپلیکیشن این را مدیریت بکنید. این یک جزئی هست از اینترنت اشیا یک جزء بسیار کوچکی هست از آبزی پروری هوشمند.

سوال: که آن‌ها هم باز به صورت الگویی بود یعنی ما نتوانستیم به صورت کامل، نسبی می‌گویم، استفاده بکنیم از این تکنولوژی‌هایی که برخی از آن را می‌توانیم در راستای هوشمندسازی قرار بدهیم برخی از آن هم به قول شما باید ببریم در آن مکانیزاسیون مدنظر در حوزه کشاورزی، ولی در همین حد بدانیم که بحث هوشمندسازی حتی مکانیزاسیون را هم در دل خودش دارد و عملا خیلی اوقات ما وقتی می‌بینیم هوشمند سازی پیش نمی‌رود دلیلش این است که ما در بحث مکانیزاسیون خیلی خوب عمل نکردیم. اشاره کردید به آنچه که در هوشمندسازی مدنظر هست، سال گذشته طرح‌هایی که عنوان می‌شد به صورت الگویی نبود و به صورت جامع می‌آمدیم و راجع به این طرح‌ها صحبت می‌کردیم در حوزه شیلات که در واقع بیاییم توسعه بدهیم و حمایت بکنیم از نژاد‌های مختلف و ما حرکت کنیم به سمت هوشمندسازی، حالا امسال که با شما صحبت می‌کنیم عنوان می‌کنید که خیلی از این طرح‌ها به صورت الگویی پیاده سازی شد، قطعا نتایج مثبتی هم داشته، بدون شک می‌توانیم بگوییم که حضور دانش و رفتن به سمت بهره مندی از دانش و نفوذ دانش در تولید محصولات شیلاتی عملا نتایج مثبتی دارد، چرا نمی‌توانیم توسعه و گسترش بدهیم برای همه‌ی حوزه‌های شیلات، آیا مشکل واقعا در بودجه و سرمایه است؟

شکوری: آن مفهومی که از هوشمندسازی مدنظر هست اگر قرار باشد که پیاده بشود چند تا اصل را بایستی در آن به صورت ابتدایی داشته باشیم. اول این است که محیط قابل کنترل باشد یعنی نمی‌توانید شما مزرعه هوشمندی داشته باشید، اما این مزرعه هوشمند شما در معرض عوامل متغیر محیطی قرار داشته باشد. هوشمندسازی به مفهوم این است که سیستم بتواند خود به خود تصمیم بگیرد که به چه ترتیبی عمل کند در مقابل تغییراتی که در یک مزرعه اتفاق می‌افتد و هر چقدر که این متغیر‌ها بیشتر باشند توان آن دستگاه‌ها و فکری که بایستی ماشین انجام بدهد و تصمیمی که باید بگیرد پیچیده‌تر خواهد شد. این اولین رکن هوشمندسازی در مزارع هست. همانطور که شما هم فرمودید مکانیزاسیون متفاوت است مکانیزاسیون را ما به صورت جزئی در مزارع مختلف داشتیم و داریم اجرا می‌کنیم و خوشبختانه بخش خصوصی ما نسبت به این موضوع آگاه است با همه آن مشکلاتی که آقای الویری عزیز هم به بخشی از آن اشاره کردند. نکته دوم بحث سرمایه گذاری است که برای این کار مورد نیاز است. ما عموم مزارع مان در کشور عموم مزارعی هستند که سن شان نسبتا بالای ۲۰ سال است تقریبا اغلب مزارع ما به جز مزارعی که در ده سال اخیر ایجاد شدند سنی بالای ۲۰-۲۵ سال دارند یعنی مزارع پیری هستند که فعالیت خودشان را به صورت سنتی پایه گذاری کردند، ایجاد این تغییرات برای آن‌ها به صورت هوشمندسازی بسیار بسیار برای آن‌ها پرهزینه و شاید هم بعضا غیر ممکن باشد. بواسطه همان نکته‌ای که عرض کردم یعنی بایستی تغییرات زیادی در آن داده شود تا سیستم تحت مدیریت ماشین در بیاید. این نکته‌ای هست که فکر می‌کنم بیش از هر چیزی بازدارنده است برای این که مزارع هوشمند را به صورت گسترده در کشور داشته باشیم؛ اما آن چیزی که ما در سازمان شیلات ایران در پی آن هستیم و البته به صورت محدود هم در حوزه پرورش میگو دنبال می‌کنیم بر اساس مزارع نیمه بسته یا بسته پرورش میگو هست که بتوانیم با مقادیر کمی آب و به گردش در آوردن آب درون یک سیستم بسته یا تقریبا نیمه بسته آن را مدیریت کنیم. این مزارع کمابیش در سطح کشور بحمدالله برنامه ریزی شده که توسعه پیدا کند، در حال حاضر هم یکی دو تا مزرعه به صورت کوچک و محدود در کشور در حال احداث هست. سوال: به صورت هوشمند؟ وقتی می‌گوییم بسته یا نیمه بسته منظورمان چیست آیا ما هوشمند سازی را دخیل کردیم یا صرفا به تولید کمی توجه شده است؟ شکوری: نه در این سیستم‌ها بخشی از کار توسط ماشین تصمیم گیری می‌شود، ولی در واقع به مفهوم واقعی خودش هوشمند نیست. استفاده از اینترنت اشیا و استفاده از ماشین برای تنظیم برخی از اعمال مدیریت مزرعه هست که صورت می‌گیرد. آن چیزی که عرض کردم ما بخواهیم بعنوان هوشمندسازی روی آن برنامه ریزی کنیم بایستی داده‌های زیادی از محیط داشته باشیم. حتما حضرتعالی با توجه به این که در بخش کشاورزی سیر می‌کنید این موضوع را حتما با آن مواجه بودید که مثلا پهپادی بالای سر یک مزرعه گندم می‌تواند حرکت کند و با تصاویری که می‌گیرد و با برداشت‌هایی که انجام می‌دهد تشخیص بدهد که آیا این مزرعه سن گندم دارد یا ندارد، این بر مبنای داده‌هایی است که به آن مغز پردازشگری که در آن پهپاد هست داده شده، این داده‌ها را در حوزه آبزی پروری با این انسجام ما هنوز نداریم، با توجه به تنوع محیط‌های آبی که داریم و با توجه به تنوع شرایط پرورش برای انواع مختلف آبزیان این داده‌ها هنوز به مقداری نیست که بشود واقعا یک پروسسوری و میکروپروسسوری بتواند این جور پردازش کند و نتیجه بگیرد که الان بایستی مثلا اکسیژن آب افزایش پیدا کند یا کاهش پیدا کند.

سوال: یک سوال پیش می‌آید این که بهرحال در دنیا دارد این اتفاق می‌افتد ما شاهد گسترش مزارع هوشمند آبزی پروری در دنیا هستیم تمام این مواردی که شما می‌گویید می‌شود عوامل محیطی و آلاینده‌هایی که توسط هوش مصنوعی دارد کنترل می‌شود و عملا انسان‌ها خیلی دخیل نیستند و کنترل مزارع در اختیار دانش هست بگوییم همان هوش مصنوعی. ایا ما دانش آن را نداریم که نمی‌توانیم بهره‌مند بشویم که قاعدتا می‌توانیم الگوبرداری کنیم از کشور‌هایی که وجود دارد بهرحال یکسری فاکتور‌ها مدنظر هست که در همه مزارع یکسان هست بیاییم و این الگوبرداری را انجام بدهیم و از آن‌ها استفاده کنیم یا این که باز بر می‌گردد به همان نکته مهمی که شما گفتید ما مزارع آبزی پروری مان قابل کنترل نیست به دلیل آن سن بالا یا عدم وجود سرمایه گذاری مناسب در این مزارع یا موارد دیگری که مدنظر حضرتعالی هست.

شکوری: هنوز که تعداد مزارع هوشمند آبزی پروری در سطح دنیا به عددی نیست که بگوییم بسیار گسترده است، در حال گسترش هست مخصوصا در حوزه اروپا، یعنی در حوزه‌هایی که تکنولوژی در آن خلق شده و برایشان ممکن است ارزان‌تر باشد و در کنار این که استفاده از منابع برای آن‌ها بسیار گران است. ما نکته‌ای که در حوزه‌ی آبزی پروری و بخش کشاورزی به صورت عام با آن مواجه هستیم، استفاده از منابع ارزان هست، درست است ما هزینه پرداخت می‌کنیم و این هزینه برای کشاورز ما زیاد است، یعنی ما در شرایط عمومی کشور هزینه‌ای که کشاورز ما دارد پرداخت می‌کند، آبزی پرور ما پرداخت می‌کند زیاد است برای استفاده از منابعی مثل آب به نسبت درآمدش عرض می‌کنم. اما وقتی که این منابع به صورت عمومی ارزان باشد استفاده از تکنولوژی کمتر می‌شود یعنی وقتی که نیروی کار ارزان هست کسی سراغ تکنولوژی ماشین نمی‌رود، وقتی که نیروی کار گران قیمت می‌شود فرد ترجیح می‌دهد که برود از ربات استفاده کند. سوال: در واقع آن انگیزه شکل نگرفته برای تولید کنندگان ما برای بخش خصوصی ما که بروند سراغ بهره مندی از دانش و تکنولوژی که عنوان کردید.