به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ، رادیو گفت و گو در برنامه گفتگوی اجتماعی با حضور مهران زند مدیر گروه خشکسالی و تغییر اقلیم پژوهشکده خاک و آبخیز داری و امین فضل کاظمی از مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی به موضوع تغییرات اقلیمی پرداخت.
مجری :تغییرات اقلیمی که باید در هزاران و یا میلیون‌ها سال رخ می‌داد در فاصله کمتراز سه دهه وضعیت اقلیمی ایران را کاملا دگرگون کرده و آثار این دگرگونی سبک زندگی اجتماعی ایرانیان را هم تحت تاثیر قرا رمی دهد تغییرات الگوی بارندگی از برف به باران یا برف به همراه یخ بندان شدید هر چند در تقویت منابع آبی ایران تاثیر گذار است، اما این تغییرات شایدبیش از آن که جنبه مثبتی در زندگی داشته باشد بیشتر زنگ خطر وهشداری جدی برای کلیت آب وهوای خاورمیانه و به ویژه ایران است، اما فرضیه‌های ما در این برنامه یک گرمایش زمین ناشی از تغییرات اقلیمی باعث بی نظمی در بارندگی‌ها میشود، برداشت بی رویه از آب‌های زیرسطحی باعث افزایش فرسایش خاک و پدیده گرد و غبار خواهد شد تغییرات اقلیمی در سال‌های آتی باعث فرونشست بیشتر زمین در مناطق مختلف کشور خواهد شد واحد‌های صف و ستاد در مواجه نظام‌مند و مدیریت شده با این پدیده ابر طبیعی راهبرد مشخص و مدونی ندارد.
سوال:وقتی میگوییم تغییرات اقلیم منظور چه هست و چه خطراتی دارد چه آسیب‌هایی دارد یک مقداری شنوندگان عزیز بیشتر آشنا شوند با این موضوعات ما اشکالی که بعضا در رسانه هایمان وجود دارد این است که یک موضوع مهم را بیشتر آن جنبه‌های علمی و آکادمیک شان را مطرح می‌کنیم و آن چیزی که باید باهاش ارتباط بگیرند و بفهمند مشکل چی هست را متاسفانه در رسانه‌ها کمتر مطرح می‌کنیم
زند:همان طور که جنابعالی فرمودید به هر علم وحوزه‌ای وارد می‌شویم خوب آن مبانی نظری آن حوزه و آن علم خیلی مهم است در مورد تغییرات اقلیمی خوب سال‌های اخیر ما مباحث بسیار زیادی شنیدیم مقدمه اش شاید همان بحث گرمایش جهانی باشد وقتی ما از گرمایش جهانی صحبت می‌کنیم به نظرم باید این قضیه تبیین شود برای شنوندگان وهمه دوستان عزیز که اصلا منظور از گرمایش جهانی چی هست منظور از تغییر اقلیم چی هست چرا که در خیلی از مباحث علمی هست که دوستانی که در حوزه‌های مختلف کار می‌کنند شاید به اشتباه در ارتباط با تغییر اقلیم بحث میشود و یا یک برداشت دقیق و علمی از بحث تغییر اقلیم ما نداریم در خیلی از مجامع حتی مجامع علمی وقتی که ما از گرمایش جهانی صحبت می‌کنیم می‌دانیم که مهم‌ترین منبع در سطح کره زمین انرژی خورشیدی است گرچه منابع حرارتی دیگر هم داریم، ولی انرژی خورشیدی در یک طیف وسیعی به زمین می‌رسد حالا از حد نانومترداریم تا کیلومتر این انرژی وقتی از اتمسفر زمین عبور می‌کند بخش قابل توجهی از آن جذب نمی‌شود در واقع انعکاس و جذب ما در اتمسفر ناچیز است وقتی که به کره زمین برخورد می‌کند زمین با توجه به خصوصیات فیزیکی سطوح مختلف گرم میشود بازتابش زمین عمدتا در طول موج‌های بالا صورت میگیرد یعنی این اختلاف بین تابش و باز تابش خیلی نقش مهمی در بیلان انرژی کره زمین دارد خوب این امواج بلند که دارند از زمین خارج می‌شوند برعکس موج کوتاه خورشید که بدون مانع عبور می‌کرد و به زمین می‌رسید اتمسفر زمین که عمدتا متشکل از گاز‌های گلخانه‌ای است نسبت به این طول موج بلند حساس است و بخش مهمی از این طول موج بلند را جذب می‌کند گاز‌های گلخانه‌ای که همه شنوندگان عزیز قطعا باهاشون آشنایی دارند مهم‌ترین شان متان، بخار آب، سی او دو، اکسید نیتروژن هستند این‌ها نقش بسیار مهمی در جذب این انرژی خورشیدی دارند خوب بحث تغییر اقلیم از کجا شروع میشود از بعد از انقلاب صنعتی که فعالیت‌های بشر عمدتا منجر به افزایش حجم این گاز‌های گلخانه‌ای شد و باعث شد که این بیلان بهم بخورد و در نتیجه افزایش این گاز‌های گلخانه‌ای و بالا رفتن تراکم شان ما افزایش دما را داشته باشیم و روند تغییرات به صورتی برود که این تراز به نفع افزایش دما و در نتیجه ناپایداری در شرایط اقلیمی کره زمین باشد حالا نکته اساسی این است که ما وقتی از تغییر اقلیم صحبت می‌کنیم باید آن را از نوسانات اقلیمی جدا کنیم، چون اقلیم جزو لاینفکش تغییر و نوسان هست وقتی از تغییر اقلیم صحبت می‌کنیم منظور یک تغییر معنادار در یک بازه زمانی بلند مدت است که همه این اصطلاحات بار معنایی دارند یعنی این که ما وقتی که مثلا الان دمای امروز ۳۱ اردیبهشت ماه تهران را بخواهیم مقایسه کنیم با سال گذشته قطعا تغییری دارد خوب این نوسان است تغییر اقلیم نیست نوسانات اقلیمی ما در بازه‌های روزانه، هفته، ماه و سال ما نوسانات اقلیمی را داریم که این‌ها با تغییر اقلیم خیلی متفاوت است ما وقتی که بیاییم یک سری زمانی طولانی مدت از فاکتور‌های متغییر اقلیمی را مثل دما یا بارش مثلا در طول ۵۰ سال بیاییم داده بارش مثلا میانگین بارش ایران را بررسی کنیم اگر روندی درش دیدیم که آن روند معنا دار بود می‌توانیم بگوییم که تغییر اقلیمی در ارتباط با بارش رخ داده اگر داده‌های بلند مدت دما را در طی ۵۰ سال که این اتفاق رخ داده مثلا ما در طی ۵۰ سال گذشته هر ده سال چیزی حدود ۴۸ صدم درجه سلسیوس حدود نیم درجه به دمای ایران افزوده شده یعنی در سال ۱۳۵۱ دمای متوسط ما چیزی حدود ۱۶.۳ درجه بوده الان به چی رسیده در سال ۱۳۹۹ رسیده به ۱۸ و نیم درجه و سال ۱۴۰۰ ما دمای ۱۹ و نیم درجه را ثبت کردیم دقت کنید یعنی ظرف این بازه زمانی ۵۰ ساله چیزی حدود ۳ درجه درحالی که نگاه کنید میانگین دمای جهانی خیلی از این پایین‌تر است واین باعث شده که ما وضعیت بسیار حساس‌تر و شکننده تری نسبت به کشور‌های دیگر جهان ومنطقه داشته باشیم
سوال: آقای کاظمی صحبت‌های شما را هم بشنویم
کاظمی:من از شما این اجازه را می‌خواهم قبل از اینکه بحث تغییر اقلیم را بررسی کنیم یک توضیح مختصری در مورد خود اقلیم و قبل‌تر از آن خود کره زمین بدهیم ما کره زمین از دید ما یک کره‌ای است که دو سومش را آب‌ها پوشش دادند که در کل نیم کره است یعنی در نیم کره شمالی خیلی بیشتر است خشکی‌های ما خیلی بیشتر است این یک عدم تقارنی که ما داریم، ولی خوب یک تفکیلی بین دو تانیم کره هست که تا حد زیادی تاثیری روی هم نمی‌گذارند نکته دیگری که هست به خاطر آن زاویه میل صفحه خورشیدی و تابش‌ها ما دو تا قطب داریم که این دو تا قطب پوشیده از یخ هستند خوب بعضی ازکرات دیگر مثل مریخ هم چنین چیز‌های دارد این با تغییر زوایا و فصول ما وارد کم و زیاد شدن این مقدار یعنی ترکیب بین یخ و دریا می‌شویم از طرف دیگر ما یک جوی داریم که با ارتفاع چگالی ما کم میشود مثلا تا ۵ کیلومتر اول ۵۰ درصد جرم جو را دارد به صورت نمایی این کم میشود و ما یک تفکیکی را داریم در جو که آن نیمه پایینی و نیمه بالایی، خوب این اتفاقی که الان افتاده ما با همان چیزی که آقای دکتر زند فرمودند این گرمایی که به دام افتاده به جهت افزایش گاز‌های گلخانه‌ای باعث انعکاس‌های مجدد و متوالی شده و بیشترین تاثیرش را روی مناطق قطبی گذاشته به خصوص قطب شمال که ما با سرعت بسیار وحشتناکی ما آنجا یخ‌های آنجا را ازدست میدهیم واین اختلاف دمای بین این استوا و قطب شمال و همچنین قطب جنوب این خودش علت اصلی این طوفان‌هایی که می‌رود و این انتقال انرژی از استوا به سمت قطب یعنی ماحصل تمام این طوفان‌ها و تمام این سامانه‌های هواشناسی و این‌ها این است الان استوا همان دما رادارد، ولی قطب شمال نه، الان ممکن است سوال پیش آید چرا رفتم سراغ قطب شمال، چون علت اصلی تغییراتی که داریم شدید اتفاق می‌بینیم یک بازخوردی است که از آنجا می‌گیریم این تابش خورشیدی به قطب شمال می‌خورده است ۹۰ درصدش در اثر وجود برف و یخ که منعکس می‌شده الان دقیقا برعکس شده ۹۰ درصدش جذب می‌شودو ۱۰ درصدش منعکس میشود می‌گویند بازخورد منفی پیدا کرده
سوال: چرا این اتفاق می‌افتد و ۹۰ درصدش جذب میشود
کاظمی: به خاطر سپیدایی برف خاصیت برف این است، به قولی آب شدن بیشتر و این یک روند است که تاحدی خیلی جالب است که شنوندگان بدانند که عنوان شده تا چند سال اینده ما نسبت برف به باران مان هم در قطب شمال عوض شود و در قطب شمال بیشتر از این برف ببارد باران بیاید یعنی تغییرات شدید به نسبت آن در چرخش‌های کلی جو اثر گذاشته حالا مرحله بعد می‌آییم این که در منطقه ما چه تغییری گذاشته
سوال: آقای دکتر زند در مورد آثار وتبعات این تغییر اقلیم بیشتر صحبت کنیم
زند:می شود گفت که بخشی از زندگی بشر نیست که از اقلیم و تغییرات اقلیمی متاثر نشود، ولی اگر بخواهیم خیلی کلی دسته بندی کنیم یک سری ما آثار زیست محیطی داریم و یک سری اثار اجتماعی و اقتصادی آثار زیست محیطی خوب بر میگردد به افزایش تعداد خشکسالی‌ها و بیابان زایی
سوال: آیا این تغییرات اقلیم باعث کاهش بارندگی میشود یا بی نظمی بارندگی
زند: سوال خیلی خوبی است تغییرات اقلیمی در نواحی مختلف دنیا و در نواحی مختلف ایران نتایج متفاوتی دارد یعنی این که ما جابه جایی نواحی اقلیمی را داریم یعنی یکی از مهم‌ترین نتایج تغییرات اقلیمی ما جابه جایی پهنه‌های اقلیمی را داریم یک پهنه یک استان یک منطقه‌ای که تاده سال پیش مثلا اقلیمش نیمه خشک بوده می‌رود به سمت خشک شدن و .... آثار و تبعات این تغییر اقلیم یک جایی ممکن است افزایش بارندگی باشد یک جا کاهش بارندگی باشد واین که ما گفتیم طی ۵۰ سال گذشته روند بارندگی نزولی بوده در کشور، ولی در نقاط مختلف کشور این یکسان نبوده، ولی در بعضی جا‌ها مثل نواحی غربی کشور بارندگی‌ها کاهش پیداکرده و بعضی نواحی حتی ممکن است بارندگی افزایش پیدا کرده است
سوال: آقای دکتر زند در مورد آثار وتبعات این تغییر اقلیم بیشتر صحبت کنیم
زند:می شود گفت که بخشی از زندگی بشر نیست که از اقلیم و تغییرات اقلیمی متاثر نشود، ولی اگر بخواهیم خیلی کلی دسته بندی کنیم یک سری ما آثار زیست محیطی داریم و یک سری اثار اجتماعی و اقتصادی آثار زیست محیطی خوب بر میگردد به افزایش تعداد خشکسالی‌ها و بیابان زایی
سوال: آیا این تغییرات اقلیم باعث کاهش بارندگی میشود یا بی نظمی بارندگی
زند: سوال خیلی خوبی است تغییرات اقلیمی در نواحی مختلف دنیا و در نواحی مختلف ایران نتایج متفاوتی دارد یعنی این که ما جابه جایی نواحی اقلیمی را داریم یعنی یکی از مهم‌ترین نتایج تغییرات اقلیمی ما جابه جایی پهنه‌های اقلیمی را داریم یک پهنه یک استان یک منطقه‌ای که تاده سال پیش مثلا اقلیمش نیمه خشک بوده می‌رود به سمت خشک شدن و .... آثار و تبعات این تغییر اقلیم یک جایی ممکن است افزایش بارندگی باشد یک جا کاهش بارندگی باشد واین که ما گفتیم طی ۵۰ سال گذشته روند بارندگی نزولی بوده در کشور، ولی در نقاط مختلف کشور این یکسان نبوده، ولی در بعضی جا‌ها مثل نواحی غربی کشور بارندگی‌ها کاهش پیداکرده و بعضی نواحی حتی ممکن است بارندگی افزایش پیدا کرده است
سوال: از آثار بفرمایید آقای دکتر کاظمی
کاظمی:از آثار تغییر اقلیم ما در اصل آن تغییر اقلیم را اگر بخواهیم به زبان ساده بگوییم آنچیزی است که مردم به آن خو گرفتند این جا منطقه سردسیر است اینجا منطقه ییلاق و قشلاق است این دو وضعیت که بهم میریزد من می‌خواهم آن مرحله آخرش را بولد کنم اصطلاحا خشکسالی را بهش میگوییم اقتصادی و اجتماعی است تبعات اقتصادی و اجتماعی خشک سالی و تغییر اقلیم که این مسیر زندگی مردم باید عوض شود تا بتوانند با یک منطقه جدیدی روبه رو شوند نمی‌دانم مثلا محصول کشاورزی که اینجا خوب عمل می‌آید الان بازده اش آمده پایین زمان کشتی که می‌کاشتند الان باید متناسب با آن تغییر کند و همه این‌ها به یک پژوهش احتیاح دارد و کار سختی است بعضا باید یک محصولی در یک منطقه دیگر به درد نمی‌خورد و ریسک دارد، ولی کنار زدن این‌ها خودش خیلی سخت است یعنی اگر بخواهد آموزشی داد شود و سرمایه گذاری مجدد و این تبعات اقتصادی اش است که مردم بیشتر لمسش می‌کنند، اما بعضا وقتی که این خشک سالی شدید میشود یعنی مثلا یک بازه طولانی کم بارشی را داریم ما شاهد این هستیم که روان آب هایمان و روخانه هایمان با مشکل برخوردمی کند و تامین آب شرب هم به قولی با مشکل بر می‌خورد و این که آقای دکتر زند فرمودند بله ما رژیم فصلی بارش‌های ما به می‌خورد بعضا بارش‌هایی که فقط زمستانه بوده تفکیک میشود
