حداکثر استفاده از ظرفیت‌های طبیعی برای تامین برودت پایدار مورد نیاز از طریق سازه‌هایی مانند بادگیر و زیرزمین در معماری بناها در استان یزد که زمینه ساز هدایت جریان باد و خنک کردن فضای درون سازه امکان پذیر می سازد در زمان خود از ابتکارات جالب توجه معماران یزدی برای تامین آسایش ساکنان ساختمان‌ها بوده است.
در دهه‌های اخیر معماری ساختمان‌ها در شهر یزد متاثر از تحولات معماری در نیم قرن اخیر به سمت ایجاد سازه‌هایی رفته که کمتر با اقلیم گرم و خشک این استان سازگار بوده و همین عامل باعث تحمیل هزینه زیاد برای تامین سرمایش پایدار واحدهای مسکونی به ساکنان این بناها شده است، لذا بازگشت به شیوه های معماری منطبق با شرایط اقلیمی این استان با توجه به هزینه های فزاینده تامین انرژی اجتناب ناپذیر به نظر می رسد.
افزایش قیمت زمین و هزینه های ساخت و ساز در سال‌های اخیر باعث تغییر رویکرد از ساخت خانه های ویلایی به سمت آپارتمان سازی شده است لذا یکی از موضوعات مهمی که باید مورد توجه معماران و سازندگان ساختمان ها قرار گیرد ، انطباق این شیوه ساخت و ساز با روش های منطبق با شرایط اقلیمی گرم و خشک استان است که در گذشته مورد توجه معماران و شهرسازان قرار گرفته و باعث ایجاد سبکی منحصر به فرد در معماری مناطق کویری مرکز ایران شده است.
طراحی مجتمع مسکونی پایدار با بهره گیری از سامانه‌های سرمایشی ایستا
در معماری پایدار که یکی از سبک‌های مهم در معماری است، به حداقل رساندن تأثیرات منفی محیط زیست بر روی ساختمان‌ها، صرفه جویی در مصرف سوخت های فسیلی و توسعه پایدار و کمک به حفظ محیط زیست و سلامت انسان هاست.
صنعت ساختمان یکی از اصلی ترین مصرف کنندگان سوخت های فسیلی در جهان به شمار می آید که مصرف بیش از حد منابع انرژی و افزایش آلودگی‌های زیست محیطی، از مشکلات متعددی است مه این صنعت به همراه داشته است. از این رو تلاش در جهت استفاده صحیح از منابع انرژی تجدیدپذیر طبیعی از جمله باد و خورشید به منظور تامین آسایش حرارتی و به کارگیری این عناصر بر اساس تکنولوژی های نو در جهت ایجاد سرمایش ایستا در ساختمان‌های اقلیم گرم و خشک و تلاش برای کاهش اثرات مخرب معماری بر محیط زیست ضرورتی است که معماران باید به آن توجه ویژه داشته باشند.
بر اساس بررسی‌های انجام شده سهم مصرف انرژی در بخش خانگی و تجاری از ۳۰ درصد در سال ۱۳۶۹ به ۴۱.۴ درصد در سال ۱۳۸۸ افزایش یافته و این روند در یک دهه گذشته نیز افزایشی بوده است ، از سوی دیگر افزایش قیمت حامل‌های انرژی نیز سبب شده تا توجه بیشتری به صرفه جویی مصرف انرژی در معماری ساختمان ها صورت گیرد، بخشی از مشکلات مصرف انرژی خارج از کنترل معماری و سازه است که با توجه به فراوانی روزهای آفتابی استان یزد در طول سال، می توان با استفاده از پانل های خورشیدی در مجموعه های مسکونی هزینه مصرف برق را تا حدی بسیار زیادی کاهش داد و همچنین استفاده از تراس های سبز و پنجره های متحرک نیز سرمایش پایدار طبیعی و کاهش آلودگی هوا را برای این گونه واحدها تامین می کند.
طراحی مجتمع های مسکونی پایدار در اقلیم گرم و خشک کویر مرکزی ایران باید به گونه‌ای انجام شود که بیشترین میزان سایه اندازی و کمترین میزان دریافت تابش مستقیم خورشیدی را داشته باشه همچنین در این سازه ها استفاده از تراس‌های سبز به منظور ایجاد حیاط اختصاصی برای هر واحد پیش بینی و در آن از گیاهان سازگار با شرایط اقلیمی با ویژگی مقاومت در برابر کم آبی و گرما مانند ختمی و سنجد استفاده می شود که این گیاهان با ایجاد نیم سایه بخشی از گرمای محیط را کاهش می دهند.
استفاده از پانل های متحرک در مقابل پنجره ها که قابلیت باز و بسته شدن دارد نیز از راهکارهایی است که زمینه ساز مدیریت بهتر انرژی در سازه ها می شود، این جداره ها درطول روز با بسته شدن و سایه اندازی، هوای داخل ساختمان را خنک می کند و در طول شب نیز بازشدن آنها به روش سرمایش تابشی به خنک شدن ساختمان کمک می‌کند.
یکی از مواردی که برای تامین سرمایش در ساختمان های جدید خیلی مورد توجه قرار گرفته استفاده از کولرهای گازی است که این وسایل سرمایشی با اقلیم خشک و کویری یزد سازگار نیست و در مقابل آن استفاده از کولرهای آبی که رطوبت مورد نیاز را نیاز سازه را نیز تامین می کند ، ارجحیت دارد و همین طور طراحی آبنماهایی در محوطه و تراس ها علاوه بر ایجاد فضای مناسب و ایجاد سرمایش تبخیری، باعث افزایش رطوبت شده و به نشست گرد و خاک در اقلیم گرم و خشک یزد کمک می کند.
استفاده از مصالح بوم آورد که در گذشته نیز مورد توجه معماران یزدی قرار گرفته و به کارگیری مصالح با رنگ روشن برای کاهش میزان جذب حرارت تابش آفتاب و نصب پنل های خورشیدی برای تامین برق ساختمان ها با توجه به حدود ۳۰۰ روز آفتابی در طول سال در استان یزد از دیگر مواردی است که در معماری پایدار با شرایط اقلیمی مناطق مرکزی ایران سازگاری بالایی دارد.
رعایت اصول معماری پایدار و توسعه شهرهای پایدار علاوه بر ایجاد یک فضای راحت و همراه با آسایش برای زندگی، از مشکلاتی نظیر کاهش منابع فسیلی و خطراتی چون گرم شدن زمین، کاهش منابع آب آشامیدنی، کاهش منابع محیطی و آلودگی محیط زیست، که حال و آینده کره زمین و سلامت انسان ها را به مخاطره انداخته، جلوگیری می کند.
* معمار و محقق در زمینه معماری پایدار
