«احد وظیفه»، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی، اعلام کرده است همانند ماه تیر، انتظار میرود که دما در مرداد نیز ۱ تا ۲ درجه سلسیوس بالاتر از دمای معمول کشور ثبت شود. به این ترتیب، باید در نیمه اول مرداد انتظار اوج گرمای تابستان را داشت.
طبق گفته او در روزهای آینده، دمای تهران به ۴۰ درجه سلسیوس و حتی بالاتر خواهد رسید. در باقی نقاط کشور نیز با ناهنجاری مثبت دمایی روبهرو خواهیم بود. انتظار نمیرود که در هیچ کدام از نقاط کشور شاهد دمای نرمال تابستانی باشیم.
در ماه گذشته نیز در سطح کشور، بهویژه در مناطق شرقی، شاهد ناهنجاری مثبت دما بودیم. وظیفه میگوید استانهای کرمان، سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و یزد با دمای میانگین ۱٫۵ تا ۲ درجه بالاتر از دمای نرمال، کانونهای گرمایی کشور بودند. همچنین در استانهای خراسان شمالی و اصفهان نیز شاهد دمای ۱ درجه بالاتر از دمای نرمال بودیم.
درکل، در سطح کشور میانگین دما در ماه تیر ۱ تا ۲ درجه بالاتر از حد نرمال اندازهگیری شد.
این افزایش دما در ایران بیسابقه نیست. بااینحال در تیرماه امسال رکورد گرما در برخی از نقاط ایران شکسته شد. همچنین میانگین دمای جهانی در ۱۲ تیر به ۱۷٫۰۱ درجه سلسیوس و در ۱۳ تیر به ۱۷٫۱۸ درجه سلسیوس رسید. به این ترتیب رکورد گرمترین میانگین دمای زمین (حداقل از سال ۱۹۷۹)، که پیشتر متعلق به آگوست ۲۰۱۶ بود، شکسته شد.
موجهای گرمایی در ماه گذشته بخشهایی را از چین گرفته، تا خاورمیانه و شمال آفریقا درنوردیدند. حتی در پایگاه تحقیقاتی ورنادسکی در جنوبگان، رکورد دما با ۸٫۷ درجه سلسیوس شکسته شد.
طبق گفته وظیفه، میتوان انتظار داشت که این رکوردشکنیها در هفتههای آینده نیز ادامه داشته باشند. طبق برآوردهای هواشناسی، اوج گرمای تابستان امسال را هنوز پشت سر نگذاشتهایم.
بهطور کلی، رکودهای دما در ماههای خرداد، تیر و مرداد ثبت میشوند. با گرمتر شدن هوا میتوان انتظار داشت که موجهای گرمایی و آتشسوزیهای گسترده در جنگلهای اروپا و آمریکای شمالی افزایش یابد. این یکی از عواقب مستقیم تغییر اقلیم و گرمایش جهانی در زندگیهای ما است.
پژوهشگران پیشتر دریافته بودند که موجهای گرمایی و افزایش آتشسوزی در تابستان میتوانند زنجیره وقایعی را در اقلیم زمین ایجاد کنند که به گرمای گرمتر در پاییز و زمستان در برخی نواحی نیمکره شمالی منجر گردد.
در تیر امسال نیز با بارشهای بیش از حد معمول در سطح کشور مواجه بودیم. اما به گفته وظیفه، با افزایش حتی ۱ درجه دما نسبت به وضعیت نرمال، میزان تبخیر آبهای سطحی تا ۶ درصد افزایش مییابد. بارشهای تیر ماه نیز از این لحاظ کمک زیادی به وضعیت منابع آبهای کشور نکردند، زیرا بسیاری از آنها بهسرعت تبخیر شدند. تنها در مناطق شمالی کشور این شرایط وجود نداشت، چرا که در حال حاضر در این نواحی دما عادیتر است.
با افزایش تبخیر، آبهای پشت دریاچهها، سدها، تالابها، رودخانهها و آبهای سطحی زودتر تبخیر میشوند و با خشکی بستر بسیاری از تالابهای کشور در استانهای مرکزی شرقی، و همچنین خشک شدن دریاچههای نمک قم، هامون و ارومیه، انتظار میرود که در ادامه سال با غبار زیادی روبرو شویم.
با این حال وظیفه میگوید با عبور از اوج گرمای تابستان، میتوانیم به افزایش بارشها در فصل پاییز امیدوار باشیم. طبق پیشبینیها، برای پاییز امسال انتظار بارشهای نرمال یا پیش از نرمال را خواهیم داشت.
پیشتر نیز پیشبینی میشد که با وقوع پدیده النینیو در نیمه دوم سال جاری در اقیانوس آرام، بارشها در ایران افزایش یابند. در حال حاضر، با ادامه پدیده لانینیا، مطابق با پیشبینیها دوره خشکسالی را در ایران میگذرانیم.
با این حال باید توجه کرد که برخی آثار خشکسالی، مانند افزایش استفاده از آبهای زیرزمینی و از بین رفتن پوشش گیاهی، میتوانند ظرفیت زیرساختها و بسترها را برای مدیریت روانابهای ناشی از بارشهای بیش از حدِ معمول کاهش دهند. این بهنوبه خود باعث بروز چالشهایی نظیر سیلابها و از دست رفتن آب روانابها میگردد.