به گزارش خبرگزاری برنا، به گواه متون تاریخی، پوشیدن روبنده توسط زنان در صدر اسلام جنبۀ عمومی نداشته است. فضیل یسار، یکی از یاران امام صادق «ع» می‌گوید: از آن حضرت سئوال کردم: آیا ذراعین (از مچ تا آرنج دست) زن، از زینتی که خداوند فرموده است نباید آن را برای غیرشوهران‌شان آشکار کنند، محسوب می‌شود؟ حضرت فرمود: «بله و آنچه از بدن از خمار (روسری یا مقنعه) پائین‌تر است از زینت حساب می‌شود.» در اینجا توجه به دو نکته الزامی است:

1.     از نظر اسلام پیدا بودن صورت زن در صورتی خالی از اشکال است که بی‌آرایش باشد یا همراه با آرایش‌های جزئی که در عرف زینت به‌حساب نمی‎آید و مفسده‌ای نیز به‌همراه ندارد.

2.    در مواردی که گفته می‌شود پوشیدن وجه و کفین لزومی ندارد، به این معنا نیست که نگاه و نظر به آن از سوی مرد اشکالی ندارد.

برخی از دستورات دین آنگاه که به حوزۀ رفتار وارد می‌شوند، جنبۀ اجتماعی می‌یابند و از این جهت ممکن است در آن‌ها اجبار و زور مطرح شود! به‌طور مثال: اعتقاد به روزه گرفتن اجباری نیست؛ اما روزه‌خواری در ملأعام از آن جهت که به عرصۀ عمومی مربوط است، برای رعایت حقوق کسانی که روزه‌دارند، ممانعت می‌شود. حجاب نیز از آن دسته دستوراتی است که به عرصۀ عمومی مربوط است و به‌منظور ایجاد امنیت روانی و مراعات حقوق کسانی که در جامعه حضور می‌یابند وضع شده است.

حجاب تا آنجا که در حریم زندگی خصوصی افراد است، امری فردی است و کسی نمی‎تواند دخالت و تجسس کند؛ اما وقتی به یک امر اجتماعی بدل می‌شود و با حقوق دیگران مرتبط است، حکومت می‎تواند از باب صیانت از اخلاق و معنویت جامعه، برای آن مجازات تعیین کند. تعیین مجازات هم از این باب است که بی‌حجابی از محرمات الهی محسوب می‌شود و برطبق قانون، هر کار حرامی قابل تعزیر است. تعزیر نیز با نظر حاکم است؛ یعنی از دیدگاه فقهی حاکم شرع می‌تواند برای جلوگیری از گسترش محرمات الهی، به‌ویژه بی‌حجابی، مجازات وضع کند.

اگر حدیث منسوب به حضرت زهرا «س»: «برای زن بهتر این است که مردان او را نبینند و او مردان را نبیند» را در خاطر آوریم، می‌توانیم بگوییم در سنت اسلامی دو نگاه به حجاب وجود دارد:

1.    توصیه به خانه‌نشینی زن.

2.    حجاب، ناظر به این واقعیت است که اساسا زندگی انسان، اجتماعی است و زندگی اجتماعی، به‌جز با حدی از اختلاط میان زن و مرد ممکن نیست؛ لذا حجاب در اسلام مهر تأییدی بر حضور زن در جامعه است؛ اما به‌نحوی که تحت‌الشعاع امور جنسی قرار نگیرد.

شهید مطهری در نیمۀ اول کتاب «مسئلۀ حجاب» با جریان غرب‌زده که ^{حجاب را از منظر تسلط مرد بر زن تحلیل می‌کنند در نزاع است و در نیمۀ دوم با جریان طرف‌دار خانه‌نشینی زن! و هر دو در این مشترک‌اند که حجاب را به‌مثابه محدود کردن زن تلقی می‌کنند. ایشان می‌کوشد با تبیین نگاه دوم به مسئلۀ حجاب، از رویکرد حجاب به‌مثابه مصونیت دفاع کند. حقیقت} این است که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی این بیش‌ترین معنایی است که از حجاب ترویج شد.

در واقع الگوی غرب برای ورود زن به جامعه، یا الگوی فمینیستی است که زنانگی زن را نادیده می‌گیرد و او را چنان انسانی بی‌بها وارد جامعه می‌کند، یا الگوی سرمایه‌داری است که زن را به‌مثابه کالای جنسی در نظر می‌گیرد. در مقابل این دو رویکرد، اسلام به مدد حجاب می‌خواهد نشان دهد که هم زنانگی زن را جدی می‌گیرد و هم نمی‌خواهد حضور او در جامعه را در افق جنسی قرار دهد. در نگاه اسلام، حجاب نه‌تنها یک واکنش انفعالی، بلکه یک اقدام کنش‌گرانه برای ارائۀ الگویی از حضور زن در جامعه است که در عین احترام به زنانگی او، مانع تقلیل این زنانگی به دامنۀ امر جنسی می‌شود و اگر جایگاهی که حجاب در نگاه اسلامی دارد درست فهمیده نشود، انتظار دریافت تحلیل شایسته‌ای از بسیاری از جریان‌های معاصر نیز نمی‌توان داشت!

 نویسنده یادداشت: وحیده علی‌میرزائی دانشجوی دکتری حقوق زن در اسلام

 انتهای پیام/