محمدعلی ابراهیمی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، افزود: ایرانیان و بسیاری از دیگر اقوام در شب یلدا، آخرین شب پاییز که درازترین و تاریک‌ترین شب در طول سال هست، تا سپیده‌دم بیدار می‌مانند و تا پاسی از شب در دورهمی ها شرکت می‌کنند.
وی ادامه داد: در سیستان و بلوچستان با توجه به تاریخ کهن، تمدن ریشه‌دار و فرهنگ گران‌سنگ آن، در زمینه میراث معنوی از دسته آئینهای یلدا، گنجایش‌های بی‌شماری وجود دارد که باید بررسی و معرفی شوند.
پژوهشگر ستاد میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان ادامه داد: در این استان، شب چله مترادف شب یلداست از آن رو که چهل روز نخست زمستان را «چله بزرگ» و بیست روز پس‌ازآن را «چله کوچک» نامیده‌اند.
وی اظهار کرد: سیستان و بلوچستان دارای ظرفیت‌های بی‌شمار و متنوعی در زمینه میراث فرهنگی از جمله میراث معنوی و مجموعه‌ای از آئین‌ها و مراسم سنتی ارزشمندی که در طول سالیان دراز سینه به سینه و از نسلی به نسل بعد برایمان به یادگار مانده، که یکی از این مراسم، یادبود فرارسیدن طولانی‌ترین شب سال یا یلدای امروزی است.
ابراهیمی گفت: شب چله یا یلدا در سیستان به دلایل بسیاری از اهمیت به سزایی برخوردار است دراین شب، خانواده‌ها گرد هم جمع می‌شوند و افزون بر به جای آوردن آئین یلدا، به دید و بازدید و صله رحم نیز مشغول می‌شوند.
وی با تاکید بر این مطلب که شب یلدا در سیستان و بلوچستان به «شب چله» معروف و دارای پیشنیه دیرینه‌ای است، ادامه داد: افزون بر این‌ها در سیستان، نام‌های محلی دیگری نیز برای ماه‌های قمری وجود داشته که هنوز هم در میان سپیدمویان این منطقه کاربرد دارد و از ماه شوال نیز آغاز و به‌روشنی نشان می‌دهد که در این خطه، سنت‌های کهن، گاه‌شماری و در تقویم وجود داشته است.
به گفته پژوهشگر ستاد میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان، یکی از موضوعات مهم و اساسی در فرهنگی مناسک و مراسمات ملی و مذهبی تعیین زمان دقیق رسیدن ایام و وقت آن است که مردمان این استان روزی به رده‌ای از تمدن رسیده بودند که گاه شماری ویژه خود داشتند، به طوری که ابوریحان بیرونی می‌گوید که از ابوسعید احمدبن محمدبن عبدالجلیل سجستانی، شنیده که مردم سیستان، ماه‌های خورشیدی را به نام‌های دیگری می‌خواندند و از فروردین‌ماه آغاز می‌کردند.
آداب شب چله در بلوچستان
وی در ادامه به آداب شب یلدا در منطقه بلوچستان اشاره و افزود: در جنوب سیستان و بلوچستان نیز گاه‌شماری خورشیدی با نوع تولید در پیوند است، حتی اگر اینگونه تولید در رابطه با قوام طبیعت همانند رسیدن میوه گیاهی خودرو یا جفت گیری حیوانات وحشی باشد، به این شرط که حاصل هر دو از طریق گردآوری یا شکار به مردم برسد.
ابراهیمی در ادامه با بیان اینکه جشن شب یلدا امروز نیز با گرد هم آمدن و شب نشینی اعضای خانواده و اقوام در کنار یکدیگر برگزار می‌شود، اظهار کرد: آئین شب یلدا یا شب چله، خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی و میوه‌های گوناگون است که همه جنبه نمادی دارند و نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند.
به گفته وی، در منطقه سیستان از گذشته‌های دور برای پاس داشت تمام لحظات زندگی خود، رسم و رسوماتی داشته‌اند، برای استقبال نخستین روز از سردترین فصل سال تا آنجا که توان مالی دارند، در تهیه میوه‌ها شیرینی‌ها و تنقلات بویژه شب یلدا مانند هندوانه، انار و خربزه کوتاهی نمی‌کنند.
پژوهشگر ستاد میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان، ادامه داد: شامگاه آخرین روز پاییز «کِی بانوی» خانواده هیزم را در تنور می‌گذارد و آتش را روشن می‌کند تا دیواره‌های تنور آماده پخت نان شود، همچنین بزرگ خانواده و یا ملای روستا که نزد همه از جایگاه محترمی برخوردار است، «سی پاره» می‌خواند، تلاوت آیات کلام خداوند و قرائت داستان‌های قرآنی برای جوانان وکودکان از رسومات این دیار بوده است.
وی گفت: درست کردن نان روغنی، چَنگالی، بورَک، لندو و کلوچه‌های خرمایی، تفال با دیوان حافظ، آسوکه‌های محلی، سیتک «دوبیتی» و چیستان از دیگر رسومات یلدا در این خطه به شمار می‌رود.
