سومین کنفرانس ملی تحول دیجیتالی به همت انجمن مدیریت ایران و با همکاری دانشگاه خاتم برگزار شد. کنفرانسی تخصصی که در تب‌وتاب انتخابات ریاست‌جمهوری بسیاری از پژوهش‌گران، چهره‌های دانشگاهی و علمی کشور را به دانشگاه خاتم کشانده بود تا درباره «تحول دیجیتالی» یعنی یکی از اصلی‌ترین مسائل امروز جهان صنعت و مدیریت گفت‌وگو کنند.

به گزارش روباط عمومی بانک پاسارگاد، محور این کنفرانس نیز «رویکرد فرهنگ انسان محور» بود که سخنرانان پیرامون آن به ارائه مطالب خود پرداختند. نخستین سخنران این مراسم دکتر مجید قاسمی مدیرعامل بانک پاسارگاد به عنوان رئیس کنفرانس بود تا مفاهیم رویکرد فرهنگ انسان‌محور در تحول دیجیتالی را تحلیل و بررسی کند. 

اهمیت ایجاد تسلط نسبت به موضوع تحول دیجیتالی

دکتر قاسمی در ابتدای این نشست ابراز امیدواری کرد که این «تعاطی افکار باعث شود در جامعه‌ ما نیز هرچه سریع‌تر نسبت به اهمیت این موضوع تسلط ایجاد شود.»  

او در ادامه با ارائه تعریفی گفت: «ابتدا یک جامعه‌ انسان‌محور را ببینیم که توسعه را چطور نگاه می‌کند و مفهوم این جامعه چیست؟ براساس مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۰ در ژاپن انجام شده، جامعه انسان‌محور به‌عنوان جامعه‌ای توصیف می‌شود که می‌تواند پیشرفت اقتصادی را با حل مشکلات اجتماعی متعادل کند تا اطمینان حاصل کند که شهروندان می‌توانند زندگی راحت و با کیفیت و سرشار از راحتی و نشاط داشته باشند. تحولات دیجیتالی عملا نیاز به سرمایه انسانی را در حوزه‌های مختلف، به حداقل می‌رساند. بنابراین جامعه‌ انسان‌محور باید خیلی دقت کند که این پیشرفت‌ها چطور می‌توانند با مشکلات اجتماعی تراز پیدا کنند که جامعه دچار تنش نشود.»

سرمایه اصلی گروه مالی پاسارگاد سرمایه انسانی آن است

مدیرعامل بانک پاسارگاد ادامه داد: «همواره گفته‌ام که در گروه مالی پاسارگاد آنچه برای ما سرمایه‌ اصلی محسوب می‌شود، سرمایه انسانی است. آنچه در ترازنامه ما به عنوان سرمایه می‌آید، ضمن احترام و تکریم سهامداران گرامی، دست‌مایه است که  البته در صورت‌های مالی سرمایه ثبت می‌شود‌. بنابراین سرمایه‌ی اصلی ما سرمایه انسانی است و به همین دلیل باید دقت کنیم که تحول در این حوزه‌ها باید منجر به شکوفایی و نشاط بیشتر سرمایه انسانی به عنوان اصل سرمایه گروه اقتصادی شود.»

 

اهمیت صنعت پنج آلمان و جامعه پنج ژاپن

قاسمی اضافه کرد: «در ادامه دو مطالعه را برای فهم بهتر این مسئله مرور می‌کنم. نخست آنچه در «صنعت پنج» آلمان تعریف شده و آنچه در ژاپن تحت عنوان «جامعه پنج» تعریف شده است. در ارتباط با مفهوم صنعت پنج آلمان بر اساس گزارشی که منتشر شده، این صنعت برای اولین بار در سال ۲۰۱۱ در کشور آلمان به‌عنوان یک پروژه شاخص و بخشی از راهبرد فناوری پیشرفته کشور مطرح شد. صنعت پنج ویژگی‌های بارز صنعت چهار را تکمیل کرده و توسعه می‌دهد. یعنی جایگزین آن نشده بلکه به مرحلۀ بالاتر کیفی و فناوری می‌رسد و به آن اضافه می‌شود. صنعت پنج بر ابعادی تأکید دارد که فقط شامل عوامل اقتصادی یا فناورانه نیستند بلکه ابعاد محیط‌زیستی و اجتماعی را هم در نظر می‌گیرند. بنابراین می‌توان گفت صنعت پنج به دنبال تمرکز بر رابطه میان انسان و فناوری به دنبال به حداکثر رساندن تعامل فناوری با انسان است، به گونه‌ای که انسان‌ها به‌طور هماهنگ با فناوری همکاری داشته باشند و استفاده‌ انسان‌محور از فناوری شکل گیرد.» 

 

اقتصاد مقاومتی به چه معناست؟

دکتر قاسمی توضیح داد: «صنعت پنج در محورهای خود سه نقطه اساسی دارد. انسان‌محور بودن آن، پایداری و مقاوم ‌بودن از جمله محورهای آن به شمار می‌رود. در اینجا بحث مقاوم ‌بودن، بسیار جدی و بااهمیت است. اینجا سیاست‌های اقتصاد مقاومتی مطرح می‌شود که ۲۲ ماده آن از جمله سیاست‌های کمکی مادر محسوب می‌شود. اگر بخواهیم در اقتصاد ملی به آن توجه کنیم و در تکمیل، تعدیل و اصلاح آن بازنگری کنیم، باید اتفاقات نوین در فناوری را به آن اضافه کنیم؛ به ویژه بند ۲ سیاست‌ها که بحث‌های اقتصاد دانش‌بنیان را مطرح می‌کند. چراکه در رویکردی انسان‌محور، انسان در قلب تولید قرار می‌گیرد و نیازهای او در قلب فرآیند تولید فراموش نشده، بلکه بیشتر به آن اهمیت داده می‌شود. در بحث پایداری به موضوع‌هایی نظیر کاهش مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه‌ای برای جلوگیری از کاهش و تخریب منابع طبیعی توجه شده که در راستای تأمین نیازهای نسل امروز بدون به خطر انداختن نیازهای نسل آینده است. در مقاوم‌پذیری نیز به استحکام بیشتر تولید صنعتی، تشخیص بهتر در برابر اختلال‌ها و حصول پشتیبانی مطلوب از زیرساخت‌های حیاتی در مواقع بحرانی اشاره دارد.»

مدیرعامل بانک پاسارگاد با تأکید بر توجه به اقتصاد مقاومتی اضافه کرد: «در کنفرانس‌هایی که در اقتصاد مقاومتی در دانشگاه خاتم برگزار کردیم، تأکید جدی بر اقتصاد مقاومتی داشتیم که امروز در دنیا به آن توجه می‌شود. ما ادبیات آن را پیش از این بحث‌ها در کشور داشتیم. بحث ما اقتصاد ایستادگی نیست که حرکت شما را متوقف می‌کند. در حالی که در اقتصاد مقاومتی باید زیرساخت‌ها طوری طراحی شوند که در مسائل مختلف مثل جنگ، زلزله یا تحریم توانایی خروج از فشار و حتی قرارگرفتن در مرحله بالاتری از پیشرفت و توان‌مندی مطرح است.»

 

رویکرد انسان‌محور نباید فراموش شود

در ادامه دکتر قاسمی به مفهوم جامعه پنج پرداخت که در ژاپن مطرح شده است. او توضیح داد: «در مفهوم جامعه پنج که ژاپنی‌ها طراحی کردند، این جامعه، جامعه‌ای مردم محور است که بر پایه‌ ادغام فضای مجازی و فضای فیزیکی ایجاد شده است. من توصیه‌ام به همه‌ی عزیزانی که به شکل متمرکز درباره تحولات فناورانه و دیجیتالی شدن اقتصاد ملی مطالعه می‌کنند این است که رویکرد انسان‌محور آن را فراموش نکنند. چراکه در غیر این صورت قطع به یقین نتیجه کار مطلوب نخواهد بود و نمی‌تواند شما را به سرمنزل مقصود برساند.» 

قاسمی ادامه داد: «ژاپن در اواسط دهه ۲۰۱۰ به دنبال راهی برای توصیف این که چگونه فناوری باید در توسعۀ یک جامعۀ مرفه، مورد استفاده قرار گیرد، مفهوم جامعه‌ پنج را ارائه کرد. جامعه پنج آینده‌ا‌ی را توصیف می‌کند که جدیدترین فناوری‌های هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و کلان‌داده برای بهره‌مندی افراد در هر سن و در هر نقطه جغرافیایی با هم ترکیب می‌شوند و به آنان برای داشتن یک زندگی کامل و جذاب کمک می‌کند. جامعه پنج جامعه‌ای است که در آن فناوری‌های پیشرفته نه فقط برای منافع اقتصادی بلکه برای منفعت هر شهروند به طور فعال در زندگی روزمره، صنعت، مراقبت‌های بهداشتی و سایر حوزه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. یکی از مشخصه‌های کلیدی جامعه پنج، توازن میان توسعه اقتصادی با حل دغدغه‌های اجتماعی است. در توسعه اقتصادی باید توجه داشت که ضریب جینی تحت تاثیر زیادی قرار نگیرد و روابط انسان‌ها در رابطه با طبقات درآمدی مغشوش نشود باید حتما تدابیری را مد نظر قرار دهید. این همان دغدغه‌های اجتماعی است که باید توازن میان این توسعه با آن‌ها برقرار شود.»

دورنمای تحول دیجیتالی در جهان چیست؟

قاسمی از هم‌گرایی سطح بالای فضای مجازی و فضای فیزیکی به عنوان دیگر محور مهم یاد کرد و گفت: «دورنمای جامعۀ پنج ارتباط میان فناوری و جامعه است، ارتباط میان فناوری و جامعه و افراد و جامعه به واسطه‌ فناوری است. کشورهای توسعه‌یافته در سراسر جهان به دنبال گسترش مفهوم توسعه انسان‌محور در اصل فناوری دیجیتالی هستند، به گونه‌ای که پیشرفت‌های فناورانه با درنظرگرفتن نیازهای انسان‌ها و در راستای بهبود زندگی آن‌ها مطرح شود. تحول دیجیتالی انسان‌محور یک رویکرد راهبردی است که بر نیازها و رفاه افراد در یک سازمان تمرکز دارد و نیازمند درک عمیق رفتار، تجربه و انگیزه‌ها و خواسته‌های انسانی است. پس می‌بینید ادبیاتی که در سطح رهبری تحولات دیجیتالی مطرح می‌شود، انسان کانون اصلی است. تحول دیجیتالی انسان‌محور بر اهمیت ایجاد یک تجربه‌ مثبت برای سرمایه انسانی‌ و پرورش فرهنگ مشتری‌محور تأکید دارد که شامل گوش‌ دادن فعالانه به ذی‌نفعان، تعامل با سرمایه انسانی و مشتریان و درنظر گرفتن بازخوردهای ایشان در فرآیند تصمیم‌گیری است.»
مدیرعامل بانک پاسارگاد تأکید کرد که «با اتخاذ رویکرد انسان‌محور سازمان‌ها می‌‌توانند تغییرات مهمی را ایجاد کنند، بهره‌وری را افزایش دهند و رشد پایدار کسب‌وکار را ایجاد کنند و درعین حال افراد را در قلب سفر تحول خود حفظ کنند. بهره‌وری اهمیت بسیاری دارد. چراکه ما همواره به دنبال افزایش و بهبود آن در جامعه خود بوده‌ایم، غافل از اینکه یک نگاه ساده اما آگاهانه و هوشمندانه به انسان می‌تواند بهره‌وری را افزایش دهد.»

تفاوت بنیادی نظریه‌های مدیریت قدیمی با جهان امروز

قاسمی در ادامه با اشاره به تفاوت بنیادی در نظریه‌های قدیمی مدیریت با جهان امروز گفت که «محل کار انسان‌محور دارای فرهنگ روابط مبتنی بر انسانی‌ترین ارزش‌ها مانند همدلی، کار گروهی، تعامل، احترام و مهربانی و قدردانی است. پیش از این نظریه مدیریت علمی تیلور را داشتیم که انسان را با ماشین مقایسه می‌کرد.» به گفته قاسمی «در آن زمان تحولات مدیریت غرب بسیار هیجان‌انگیز محسوب می‌شد اما امروز مباحثی که مطرخ می‌شود درست عکس آن‌ها است.» 

دکتر قاسمی گفت «باید اطمینان حاصل شود کسانی که تحت تاثیر تحول دیجیتالی قرار می‌گیرند با هدف مشترک آسان‌تر و بهره‌ورتر شغل‌ها همسو شده‌اند. سرمایه انسانی باید این نکته را بپذیرد.»
او در ادامه اصول تحول دیجیتال را بررسی کرد: «در اصول‌ تحول دیجیتالی انسان‌محور نیز چند نکته اهمیت بسیار دارد. نخست امنیت‌ داده‌ها و حریم خصوصی کاربران است. پاسخگویی، تعامل‌پذیری و رویکردهای چابک و ساده‌سازی از دیگر اصول مهم هستند. در بحث پاسخگویی باید از پاسخ‌گویی به نیازهای کاربر اطمینان حاصل کرد. باید ابزارها و سکوهای موجود را به قابلیت‌های جدید مجهز و امکان ثبت بازخوردها هرچه‌ بیشتر از سوی کاربران جهت بهبود و اولویت‌بندی عملکردهای مشترک را در فرآیندی مشورتی فراهم کرد. تعامل‌پذیری و چابک‌سازی و ساده‌سازی، دیگر بحث‌هایی هستند که باید در دستور کار قرار گیرد.» 

اهمیت وظیفه رهبری تحول دیجیتال انسان‌محور

قاسمی اضافه کرد: «رهبری تحول دیجیتال انسان‌محور باید میان خلق ارزش سازمانی و تاثیر انسان بر همه ذی‌نفعان فناوری دیجیتالی تعادل برقرار کند. یعنی نمی‌توان برای سازمان درآمد و رشد و توسعه ایجاد کنید، اما سرمایه‌ انسانی را نادیده بگیرید و از آن با مثلا دستمزد حداقلی عبور کنید. از آنجایی که در تحول دیجیتالی انسان و فناوری به نحو جدایی‌ناپذیری به هم مرتبط می‌شوند، رهبران تحول دیجیتالی باید به فرصت‌هایی برای شکل‌ دادن به آینده دیجیتالی برای خلق ارزش مالی و ارزش انسانی و هم‌چنین ایجاد تعادل میان خوب کارکردن و کارخوب کردن توجه کنند.»

دکتر قاسمی توضیح داد که «تحول دیجیتالی یک فرآیند نوسازی راهبردی است که از پیشرفت‌های فناوری دیجیتالی برای ایجاد قابلیت‌هایی که در کسب‌وکار ممکن است، از رویکرد مشارکتی و به‌روزرسانی فرهنگ سازمانی استفاده می‌کند. فرآیند نوسازی راهبردی به این معناست که سازمان باید دائما در حال تکامل، انطباق، تغییر و چرخش در راستای شرایط مقاومتی باشد.» 

عالمی دیگر بباید ساخت و از نو آدمی!

او گفت: «توصیه‌های کلیدی برای تحقق دیجیتالی از سوی ITU اعلام شده، هشت مورد است. اتصال جهانی و توسعه مهارت‌ها، پذیرفتن تغییر و ذهنیت، شروع با مشکل‌های موجود و استفاده از نمونه‌ها، استفاده‌ها از فرآیندهای مشورتی و مشارکتی، کاهش ریسک و فعال کردن نوآوری، ایجاد اعتماد از طریق شفافیت، ایجاد مشارکت خصوصی-عمومی انسان محور و تنظیم سیاست‌های ملی و راهبردهای منطقی است.» مدیرعامل بانک پاسارگاد با بیان اینکه «حضرت حافظ هم اهل نوآوری بوده است»  سخنان خود را با بیتی از حافظ به پایان رساند: «آدمی در عالم خاکی نمی‌آید به دست، عالمی دیگر بباید ساخت و از نو آدمی.» 

در ادامه این نشست سیدکامران باقری، مدیرعامل اسمایلینو و استاد مدعو دانشگاه تهران درباره رابطه انسان با ماشین و دکتر بابک مجیدی عضو هیات علمی دانشگاه خاتم به سخنرانی پرداختند. 
 در دومین روز این همایش نیز «دکتر شهاب جوانمردی» مدیر عامل شرکت فناپ سخنرانی خود را با موضوع «مهارت انسانی به عنوان یک سرویس رایانش ابری (زیربنای تحول دیجیتال انسان محور صنایع)» ارائه کرد. شرکت فناوری اطلاعات و ارتباطات پاسارگاد آریان (فناپ) با سرمایه‌گذاری گروه مالی پاسارگاد تاسیس شده و ماموریت اولیه آن، طراحی و تهیه راهکار نرم‌افزاری بانکی بومی ایرانی با تکیه بر تخصص و دانش روز جوانان ایرانی بوده است. 

در ادامه دکتر «مصطفی مرشدی» محقق و مشاور تحول دیجیتال کارآفرین سریالی نیز در خصوص هم‌راستایی سازمانی برای تحول دیجیتال و چگونگی دست‌یابی به آن سخنانی را مطرح کرد. از نظر او دست‌یابی به تحول دیجیتال بدون هم‌کاری نیروهای انسانی درون یک سازمان ممکن نیست. 

پس از این سخنرانی نوبت به دکتر «محمدرضا عاطفی» عضو هیات علمی دانشکده مهندسی صنایع و مشاور استراتژی و هوش مصنوعی در سازمان‌های بزرگ کشور رسید. عاطفی در خصوص تعامل انسان با ماشین در عصر دیجیتال مدل‌های موجود را ارائه کرد و به بحث و بررسی وضعیت پرداخت. 

در بخش بعدی این همایش دکتر «فواد قادری» دانشیار دانشگاه تربیت مدرس،«حسین ساسانی» نظریه پرداز حوزه فناوری دیجیتال و «مسعود زمانی» کارآفرین حوزه فناوری دیجیتال، نویسندگان سه مقاله برتر به ارائه مقالات خود پرداختند. هم‌چنین به نویسندگان سه مقاله اول نیز جوایزی اهدا شد.