عصر ایران؛ مهرداد خدیر- پس از مدتی کشاکش و تأیید و تکذیب، سرانجام دیروز هیأت رییسۀ مجلس شورای اسلامی طرح استیضاح عبدالناصر همتی وزیر امور اقتصادی و دارایی را اعلام وصول کرد. بلافاصله بعد از انتشار این خبر رییس جمهور پزشکیان بدون اطلاع قبلی و سرزده به وزارت اقتصاد رفت تا هم حمایت خود را از وزیر کلیدی کابینه اعلام کند و هم به صراحت بگوید معرفی کردن یک نفر به عنوان مقصر و تلاش برای حذف او بی انصافی است.
پزشکیان صریح است و بنا را بر وفاق و تفاهم گذاشته اما در این فقره احساس کرد باید صریح‌تر باشد و چون روز یک‌شنبه به اتفاق وزیر اقتصاد به مجلس رفته در نشست غیر علنی توضیح داده بودند داستان افزایش قیمت ارز فراتر از وزارت اقتصاد و بانک مرکزی است و حالا دیده نتیجه نبخشیده زبان به انتقاد گشوده است.
همین که رهبری اجازه برداشت یک میلیارد دلار از صندوق ذخیره ارزی را برای تأمین کالابرگ صادر کردند و در دیدار با امیر قطر هم گفتند انتظار داریم مطالبه ایران از کره جنوبی را که در قطر بلوکه شده به ایران بازگردانید نشان می‌دهد قضیه فراتر از وزارت اقتصاد است چون اگر مثلا همین امروز ۶ یا ۷ میلیارد دلار پول ما در قطر آزاد شود و یک میلیارد دلار آن را بانک مرکزی به بازار تزریق کند آیا دلار پایین نمی‌آید؟
دیگر همه می دانند کار از دست بانک مرکزی و وزارت اقتصاد خارج شده و افزایش قیمت ارز دلیل کاملا روشنی دارد و آن هم برهم خوردن معادله عرضه و تقاضاست (اگرچه تماما تابه آن نیست و عوامل دیگر هم دخیل‌اند) ولی از یک طرف دست دولت خالی است و نمی تواند دلار لازم را تزریق کند چون یا پول‌های ما بلوکه شده (مثل ۶ تا ۷ میلیارد دلار در قطر) یا درآمد نفت کم شده یا سیاست ترامپ برای کاهش صادرات که همه باعث می‌شود توان دولت در عرضه کمتر شود و تقاضا هم از تاجر و مسافر فراتر رفته و کثیری برای حفظ قدرت خرید به دنبال تبدیل ریال به دلارند و وزیر اقتصاد و رییس کل بانک مرکزی در وضعیت کنونی نه می توانند عرضه را زیاد کنند نه تقاضا را کم کنند و گیر کار جای دیگر است.
با این مقدمه در این نوشته می‌خواهم بگویم نتیجه استیضاح ۱۲ اسفند هر چه باشد مجلسیان برنده نیستند! چرا؟ چون از سه حالت خارج نیست:
اول: بعید نیست پیامی برسد یا هشداری دهند تا در آستانه سال جدید دولت را بی‌وزیر اقتصاد نکنند. زیرا به فرض که استیضاح همتی رای بیاورد بلافاصله وزیر جدید معرفی نمی‌شود و دست‌کم دو ماه وزیر اقتصاد و دارایی نخواهیم داشت. وزارتخانه ای که اگر هم متولی کلان اقتصاد نباشد ( به خاطر دخالت نهادهای دیگر) اما متصدی وصول مالیات است که منبع مهم درآمدی است.
ضمن این که رییس جمهوری همتی را در هر حال در کنار خود نگاه خواهد داشت. پس احتمال اول این است که طرح استیضاح به صحن نرسد و منتفی شود. در این حالت بازنده‌اند چون این حربه را تا ماه‌ها برای وزیران آینده از دست می‌دهند و وزیری که می‌خواستند او را براندازند به عکس به حاشیه امنیت می‌رود و دست نمایندگان از سوال و تهدید به استیضاح کوتاه می‌شود. نمایندگان می دانند شمشیر استیضاح از خود آن براتر است. با ترساندن از استیضاح امتیاز می گیرند ولی انجام دهند تا مدت ها نمی توانند از جانشین او امتیاز بگیرند.
دوم: در این حالت استیضاح به جریان می‌افتد و چون بر خلاف رای اعتماد آرای ممتنع به سود وزیر و علیه استیضاح است استیضاح رای نمی‌آورد و همنی ابقا می‌شود. استیضاح شکست خورده و وزیر با اعتماد به نفس بیشتر به کار خود بازمی‌گردد.
سوم: در حالت سوم استیضاح وزیر رای می آورد و همتی را از قطار وزیران خارج می کنند. چه اتفاقی می افتد؟ تا وزیر اقتصاد برود دلار پایین می آید؟ با کدام تزریق یا کاهش تقاضا؟ وزیر بعدی قطعا رییس کل بانک مرکزی را از دوران رییسی باقی مانده تغییر خواهد داد و دست نمایندگان از بانک مرکزی کوتاه تر خواهد شد.
اگر اعدام سلطان سکه قیمت سکه را پایین آورد و اعدام سلطان رشوه آن را از بین برد استیضاح و برکناری وزیر اقتصاد هم مشکلات ارزی و اقتصادی را حل می کند.
پزشکیان خود در دولت دوم خاتمی (۸۰ تا ۸۴) وزیر (بهداشت) بوده و یه یاد دارد مجلس هفتم با وزیر راه ( احمد خرم) چه کرد و با استیضاح او مسیر را تغییر داد. بنا بر این شیوه دیگری در پیش می گیرد. چرا که یا قالیباف با استیضاحیون همراهی کرده که در رابطه خود با او تجدید نظر می‌کند. یا همراهی نکرده که نشان می‌دهد زور او نمی‌رسد و از جانب مجلس نمی‌تواند صحبت کند و در نشست سران قول دهد.
با این اوصاف فارغ از نتیجه، استتیضاح همتی برای مجلسی که عنوان مجلس اقلیت برای آن برازنده است (چون برآمده از آرای اکثریت واجدان شرایط نیست) نتیجه ای در برندارد چون از سه حال خارج نیست: یا به هر دلیل منصرف می شوند. یا ابقا می شود یا اگر او را براندازند رییس جمهور پزشکیان را از خوش خیالی در قبال رقیبان بیرون می آورد و سراغ وفاق با دیگران می رود و نطق های پیشنهادی را از جیب خود درمی آورد و رفتار خود را تغییر می دهد چون اگر کوتاه بیاید فردا روز سراغ دیگر وزیران کلیدی می روند.
با این همه شاید برای مخاطبان این شایبه پدید آید که از وضعیت کنونی راضی هستیم و وجهی برای توضیح خواستن نبینیم!
حاشا و کلا. نکته در این است که مادام که تقاضای غیر متعارف دلار بیش از حد و توان عرضه کم است این وضع قابل اصلاح نیست و کار باید در سطحی کلان تر حل شود و نمایندگان نمی توانند با مقصر جلوه دادن همتی اصل مساله را کتمان کنند.
در وضعیت فعلی به نظر می رسد گروهی به جای حل اساسی موضوع به دنبال معرفی مقصری می گردند تا توجه ها را از خود دور کنند که یادآور حکایت »بز طلیعه« در عهد عتیق است.
بلاتشبیه بز طلیعه (Scapegoat) حیوانی است که بار گناهان دیگران بر او تحمیل شده و رانده می‌شود. این مفهوم اولین بار در سِفر لاویان عهد عتیق آمده است. جایی که بزی انتخاب شده و در بیابان رها می‌شود تا گناهان جامعه را از آنها دور کند.
با قاطعیت می توان گفت استیضاح ۱۲ اسفند فارغ از هر نتیجه متضمن بردی برای مجلس اقلیت نیست. اگر استیضاح منتفی شود یا رای نیاورد که مشخص است چرا. اما اگر هم رای بیاورد تغییر لحن و رفتار رییس جمهور پزشکیان را شاهد خواهیم بود و مشخصا با صراحت بیشتری پیوستن به اف‌ای‌تی‌اف را دنبال خواهد کرد.
