خبرگزاری مهر، گروه استانها - مطهره میرزایی: چالش کمبود آب چالشی است که در پس کمبود بارش در سال‌های متوالی گلوگاه استان قزوین را فشرده و امروز به‌عنوان ابر بحران از آن یاد می‌شود.
در شرایطی که بحران کمبود و نبود آب به‌کرات مطرح می‌شد و درحالی‌که قزوین مهد باغستان و کشاورزی تلقی می‌شود این بحران بی‌شک صدمات چشمگیری به همراه خواهد داشت؛ چراکه بیش از ۸۰ درصد مصرف آب استان در حوزه کشاورزی است و هنوز کشاورزی از سبک سنتی خود تبعیت دارد.
ابر بحران خشکیدگی در قزوین
محمدعلی اینانلو، کارشناس حوزه محیط‌زیست در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در خصوص وضعیت خشکسالی در قزوین اظهار کرد: آنچه که ما اکنون در استان یا به عبارتی در کل کشور تجربه می‌کنیم خشکسالی نیست، بلکه خشکیدگی است؛ خشکسالی به این معناست که یک یا چند سال بارندگی از حالت نرمال کم شود و دوباره پس از یک الی چند سال به حالت عادی باز گردد در این حالت کلمه خشکسالی به کار گرفته می‌شود که در طول تاریخ در ایران مشاهده شده و به‌مراتب تبعات آن نیز وجود داشته است.
وی افزود: زمانی که خشکیدگی در مرحله هواشناختی بود کسی به آن نپرداخت و در حین سپری‌شدن دوره هیدرولوژیکی نیز عبور کرد و اکنون در مرحله اقتصادی و چالش‌های کشاورزی و باغداری قرار دارد.
وی با تأکید بر اینکه ایران با آمار دو درجه و جهان با آمار بیش از یک درجه گرمای بیشتری را تجربه می‌کند و این معضل در خصوص بارندگی نیز صادق است، عنوان کرد: بحران خشکیدگی با توجه به چالش‌های پیش رو نه به‌عنوان بحران بلکه به‌عنوان ابر بحران شناخته می‌شود و لازم است نسبت این مسئله با جدیت بیشتری برنامه‌ریزی شود.
این کارشناس انباشت جمعیت را یکی از عوامل کاهش بارندگی دانست و بیان کرد: اگر شاخص خشکیدگی بیش از ۱۰ باشد نیمه‌خشک نام می‌گیرد و طی ۱۰ سال اخیر قزوین به شاخص ۱۰/۶ رسیده و اگر به ۱۰ برسد ما دیگر نمی‌توانیم عنوان نیمه‌خشک را برای آن به کار ببریم و وارد مرحله خشکسالی و اقلیم بیابانی می‌شویم که علت این امر به کاهش بارندگی و افزایش دما باز می‌گردد.
وی ضمن اشاره به کاهش ۲۷ درصدی آب رودخانه باراجین تصریح کرد: قزوین در حال تغییر بوم است و ما با بحران‌های متعدد این حوزه از جمله از بین رفتن آبخوان‌ها مواجه هستیم.
تغییر پارادایم در اقتصاد کشاورزی و توسعه
فاطمه صدری کارشناس محیط‌زیست در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: دشت قزوین که به‌عنوان یکی از قطب‌های تاریخی کشاورزی در ایران به شمار می‌رود تحت‌تأثیر تغییرات اقلیمی و خشکسالی بهره‌وری خود را از دست داده و رفته‌رفته شبه بیابان می‌شود.
صدری خاطرنشان کرد: غارت آب، آب‌های آبخوان‌های دشت، توسعه بی‌ضابطه شهرهای واقع در پشت قزوین، سیل مهاجرت به این خطه مرگ دشت قزوین را تسریع خواهد کرد.
این کارشناس تشریح کرد: مهم‌ترین اقدام در حفاظت از دشت قزوین صیانت از سفره‌های زیر زمینی و اجرای پروژه‌های آبخیزداری، ترویج روش‌های نوین آبیاری و کاهش هدر رفت آب در کشاورزی است.
وی افزود: اگر چه افزایش جمعیت در سال‌های اخیر مصرف آب شهری را افزایش داده و به نظر می‌رسد توقف رشد شهرها توسط ممانعت از تغییر کاربری اراضی کشاورزی نیز از اقدامات مهمی در این راستا خواهد بود.
صدری در پایان گفت: تغییر پارادایم در اقتصاد کشاورزی و توسعه، مهم‌ترین اقدام برای عبور از بحران آب و خطر مرگ دشت قزوین است و با روش‌های کهنه و منسوخ نمی‌توان در برابر ابر چالش‌های زیستی دشت قزوین پیروز شد.
قزوین، سومین استان خشک
یوسف شیخ الملوکی، مدیرکل هواشناسی استان قزوین در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: طبق رتبه‌بندی، استان قزوین پس از استان‌های گیلان و چهارمحال بختیاری به‌عنوان سومین استان خشک در سال ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ مطرح شده است.
این مسئول ابراز کرد: در سال زراعی کنونی که از ابتدای مهرماه در پاییز سطح بارندگی استان ۱٠.۶ میلیمتر بوده است که نسبت به بلند مدت ۳.۲ میلیمتر است یعنی ۷ میلیمتر افزایش بارندگی در استان اتفاق افتاده است.
این مسئول مطرح کرد: متأسفانه طی ۱۰ یا ۱۵ سال گذشته میزان بارش نرمال روبه کاهش بوده که این نشان می‌دهد ما پیش از آن با انباشت خشکسالی مواجه بوده‌ایم به این معنا که ما به منابع رطوبتی دشت قزوین بدهکاریم.
وی در ادامه مطرح کرد: کاهش آب روان رودخانه‌ها، آب پشت سدها و سفره آب‌های زیرزمینی از علل خشکسالی است و تنها راه‌حل این مسئله مدیریت مصرف آب شرب، آب صنعتی و کشاورزی است البته باید به این نکته توجه داشت که افزایش شدت بارندگی و مدیریت مصرف، شدت خشکسالی را کاهش می‌دهد و در جبران خشکسالی مؤثر نیست.
شیخ الملوکی تشریح کرد: به تعبیر دیگر اگر بر فرض طی ۵ سال آینده میزان بارندگی در سطح استان در شرایط خوبی قرار داشته باشد شدت خشکسالی کاهش پیدا می‌کند و این به معنای جبران خشکسالی سنوات گذشته نیست.
وی تصریح کرد: علت کمبود بارش تغییر اقلیم و در نهایت تغییر ناهنجاری‌های اقلیمی در غرب آسیا بوده که کشور ما نیز جزو آن است که این تغییرات سبب کاهش نزول جوی آب شده است به این معنا که طی ۵۰ سال گذشته میزان بارندگی ۱۰۰ میلیمتر کاهش داشته و در استان قزوین به طور میانگین سالی ۲ میلیمتر کاهش بارندگی اتفاق افتاده است.
این مسئول در پایان گفت: از طرف دیگر تبخیر تعریق افزایش داشته و این دو عامل افزایش شدت گرما و کاهش بارندگی خشکسالی را به همراه داشته است که تنها راه مواجهه با این مسئله مدیریت مصرف آب حوزه‌های مختلف شرب، کشاورزی و صنعت و همچنین تغییر الگوی کشت، تغییر الگوی مصرف صنایع و آب شرب و روی‌آوردن به تولید گیاهان کم آب‌دوست است.
میزان بارندگی در قزوین از متوسط سالیانه خود ۱۰ درصد کمتر است
منصور ستوده در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به میزان بارش باران در قزوین اظهار کرد: علی‌رغم رشد ۲۸ درصدی بارندگی در استان قزوین به نسبت سال گذشته متأسفانه میزان بارندگی در قزوین از متوسط سالیانه خود ۱۰ درصد کمتر است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان قزوین بیان کرد: اما با توجه به اینکه متوسط بارش استان ۳۱۷ میلیمتر است که تاکنون ۲۲۴ میلیمتر بارش در ایستگاه‌ها ثبت شده است امیدواریم در ادامه بارش‌های خوبی داشته باشیم تا این ۱۰ درصد جبران شود.
متوسط سالانه بارش در قزوین محقق نشده است
وی ادامه داد: وجود پنج سال خشکسالی مستمر بی‌سابقه بوده و حتی میانگین بارش متوسط سالانه استان در این پنج سال محقق نشده است و این در حالی است که میزان مصارف مسیر گذشته را طی می‌کند به تعبیر دیگر منابع و مصارف با یکدیگر تبادل ندارد و میزان مصرف بیشتر از میزان تغذیه است و این امر سبب کاهش آب‌های زیر زمینی و آب سطحی می‌شود.
ستوده یادآور شد: با توجه به نبود سدهای ویژه در استان آب سطحی خیلی مطرح نیست؛ اما وضعیت آب زیر زمینی به علت عدم تغذیه و برداشت در بخش‌های کشاورزی، شرب و صنعت مطلوب نیست و ما شاهد افت سطح آب‌های زیر زمینی هستیم که بااین‌وجود به نظر می‌رسد سالانه حدود ۳۰۰ میلیون مترمکعب ما کسری آب زیر زمینی داشته باشیم و حتی در بسیاری از مناطق چاه‌ها، قنواتی و چشمه‌ها کم آب و یا خشک می‌شود و چاه‌های آب شرب با کاهش دبی آب مواجه می‌شوند که ما باید نسبت به جابه‌جایی آنان اقدام کنیم.
وی ادامه داد: از سوی دیگر افت سطح آب زیر زمینی سبب می‌شود تا میزان نرخ فرونشست ما در سطح زمین بالا رود، نرخ فرونشست سطح زمین بر اساس مطالعات زمین‌شناسی کشور متوسط ۱۷ سانتیمتر است که این عدد بسیار بزرگ است که همین خشکسالی و برداشت‌ها می‌تواند فرونشست را شدت دهد.
این مسئول خاطرنشان کرد: میزان کسری مخزن به‌صورت تجمعی در طول این چندساله حدود ۶/۷ میلیارد مترمکعب بوده است که ظرف ۱۰ سال گذشته ۳ میلیارد مترمکعب کسری داشته که میانگین این عدد ۳۰۰ میلیون مترمکعب در هرساله است.
وی افزود: خواهش ما بر این است که در تمام ابعاد مصارف به‌ویژه کشاورزی که عمده‌ترین روش مصرف است و حدود ۸۷ درصد آب در این بخش صرف می‌شود اقداماتی نظیر کاشت محصولات کم آب و تغییر روند کشت از حالت سنتی به حالت مدرن و گلخانه‌ای که سبب مصرف کمتر و بهره‌برداری بیشتر می‌شود در دستور کار قرار بگیرد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان قزوین مطرح کرد: صنایعی که نزدیک تصفیه‌خانه آب قرار دارند می‌توانند به جای چاه از پساب‌های تصفیه شده استفاده کنند یا در سیستم داخلی از تصفیه‌خانه استفاده کنند که البته صنایع شوینده و غذایی به دلیل حساسیت مستثنی از این موضوع هستند.
وی تأکید کرد: در بحث آب شرب نیز رعایت الگوی و فرهنگ مصرف آب نیز باید دستور کار قرار بگیرد که شرکت آب منطقه‌ای و آب و فاضلاب در این خصوص برنامه‌های میان‌مدت و طولانی‌مدت دارد و طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده ۶۰ میلیون مترمکعب آب به نفع آب‌های زیر زمینی ذخیره می‌شود و در بوئین‌زهرا نیز ۵ میلیون مترمکعب در سد بالاخانلو برای آب شرب پنج شهر و ۳۰ روستا استفاده خواهد شد.
تأمین آب پایدار برای شهرهای استان
جواد حق‌لطفی، سرپرست معاونت عمرانی استانداری قزوین با اشاره به اهمیت زیرساخت‌های اساسی در پشتیبانی از سیاست‌های افزایش جمعیت گفت: یکی از مهم‌ترین اقدامات در این مسیر، تأمین آب پایدار برای شهرهای استان است و پروژه انتقال آب از طالقان به قزوین با هدف تأمین این نیاز اساسی در حال پیگیری جدی است.
وی در پایان گفت: این پروژه پس از بهره‌برداری، ۱۴ شهر استان را تحت پوشش قرار خواهد داد که می‌تواند نقش مهمی در توسعه مناطق و تسهیل در اجرای سیاست‌های حمایت از جوانی جمعیت ایفا کند.
عطش ۴۰ روستا در تاکستان
دراین‌بین عباس بیگدلی نماینده مردم تاکستان در مجلس شورای از عطش ۴۰ روستا در تاکستان خبر داد و در ادامه چنینی مطرح کرد که ۴۰ روستا در تاکستان عطش آب دارند، اگرچه موضوع آب یک موضوع ملی و استانی است؛ ما تلاش کردیم تا اعتبارات این حوزه تنها به ۱۹۰ میلیارد اعتبار بسنده نشود و چالش آب استان به‌ویژه آب شهرستان تاکستان مرتفع شود.
انتقال آب سد طالقان به مهرگان و قزوین
محمد نوذری، استاندار قزوین تأکید کرد: از اولویت‌های اساسی استان، مسئله تأمین آب شرب و کشاورزی است، در این مدت جلسات متعددی در سطح ملی و استانی برای انتقال آب سد طالقان به مهرگان و از آنجا به قزوین برگزار شد که امیدواریم در سال جدید این پروژه به موفقیت برسد.
اگرچه نوشدارو پس از مرگ سهراب اثر ندارد؛ اما در پس شرایط کنونی می‌توان این‌گونه هم به موضوع نگاه کرد که جلوی ضرر را هر زمان بگیریم منفعت است و حالا که قزوین در پس بحران آب قرار دارد ابتدایی‌ترین گام تغییر سبک زندگی و فرهنگ‌سازی جهت مصرف صحیح است و عمده علت چالش این مسئله نیز به آن برمی‌گردد که ما نسبت به زیست‌بوم خود با فرهنگ نادرست برخورد کرده و بیشتر از حد معمول از آن بهره‌برداری داشته‌ایم و این در حالی است که می‌توانستم با فرهنگ صحیح از مرگ زیست‌بوم اقلیم خود جلوگیری کنیم، و در پایان برای حسن ختام تمام این چالش‌ها این ما هستیم که باید حیات را به چرخه طبیعت باز گردانیم.
