به گزارش همشهری آنلاین، منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) در آستانه تحولی عمیق در ساختارهای شغلی، مهارت‌های مورد نیاز و سیاست‌های اشتغال قرار دارد. بنا بر گزارش جدیدمجمع جهانی اقتصاد با عنوان «آینده مشاغل ۲۰۲۵»، روندهایی نظیر دیجیتالی‌سازی، تغییرات اقلیمی، فشارهای جمعیتی و تحول فناوری، چهره بازار کار منطقه را تا سال ۲۰۳۰ دگرگون خواهند کرد.

پنج پیشران اصلی تحولات شغلی

در گزارش مجمع جهانی اقتصاد، پنج روند کلیدی به‌عنوان محرک‌های اصلی تغییر در بازار کار منطقه معرفی شده‌اند:

1. تحول فناورانه: گسترش هوش مصنوعی، یادگیری ماشین، کلان‌داده و اتوماسیون نه تنها ساختار نقش‌های شغلی را تغییر می‌دهد، بلکه ماهیت مهارت‌های مورد نیاز را نیز بازتعریف می‌کند.

2. تحولات ژئوپلیتیک و اقتصادی: سیاست‌های صنعتی، قطع زنجیره‌های تأمین و جنگ‌های تجاری آسیب‌پذیری کشورهایی را که وابسته به واردات و فناوری خارجی‌اند، افزایش داده‌اند.

3. گذار به اقتصاد سبز: تلاش جهانی برای کاهش کربن و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، منجر به ایجاد مشاغل جدید و افزایش تقاضا برای مهارت‌های سبز شده است.

4. شکاف مهارتی: ناهماهنگی جدی بین نیازهای بازار و توانمندی نیروی کار از جمله بزرگ‌ترین چالش‌های منطقه است.

5. تغییرات جمعیتی: جوانی جمعیت در بسیاری از کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا، نیاز فوری به ایجاد فرصت‌های شغلی و بازآموزی مهارتی را افزایش داده است.

مشاغل آینده؛ رشد فناوری، افول سنت

در افق ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰، مشاغل مرتبط با فناوری‌های نوین بیشترین رشد را تجربه خواهند کرد. به طول مثال مشاغلی همچون تحلیل گر داده ،متخصص هوش مصنوعی و یادگیری ماشین،توسعه دهنده های نرم افزار ها و اپلیکیشن ها،متخصصین امنیت سایبری ،مهندسین انرژی های تجدید پذیر، و مشاور دهنده های فضای دیجیتال از جمله مهم‌ترین مشاغلی هستند که در آینده بیشترین بازار کار را خواهند داشت.

در مقابل اما ، مشاغلی نظیر دفترداری، اپراتوری تلفن، پشتیبانی سنتی مشتری و فروشندگان حضوری با روند کاهشی روبه‌رو خواهند بود؛ چرا که این مشاغل به‌راحتی توسط فناوری و اتوماسیون جایگزین می‌شوند.همچنین برآورد می‌شود که ۴۶ درصد از مهارت‌های فعلی نیروی کار تا سال ۲۰۳۰ منسوخ یا دگرگون شوند، رقمی بالاتر از میانگین جهانی که در حدود ۳۹ درصد است.

چالش بزرگ؛ شکاف مهارتی

بر اساس داده‌های مجمع جهانی اقتصاد ۶۳ درصد از شرکت‌های منطقه نبود مهارت کافی در بازار کار را مانع تحول کسب‌وکار خود می‌دانند. همچنین، تنها ۲۶ درصد از کارکنان فعلی قادرند در نقش فعلی خود آموزش ببینند و تنها ۱۵ درصد می‌توانند پس از بازآموزی به نقش جدید منتقل شوند. این آمار، نیاز فوری به بازمهندسی نظام آموزش مهارتی در منطقه را یادآور می‌شود.

وضعیت کشورهای منتخب منطقه

عربستان سعودی در حال حاضر پیشتاز تحول دیجیتال در منطقه است. بیش از ۷۰ درصد شرکت‌ها بر روی توسعه مهارت‌های دیجیتال نیروی انسانی تمرکز دارند و حذف تدریجی الزام مدرک دانشگاهی در حال اجراست.

مصر نیز با رشد شدید جمعیت جوان مواجه است. حدود ۴۸ درصد از مهارت‌های شغلی در این کشور تا ۵ سال آینده دچار دگرگونی خواهند شد. در مورد امارات متحده عربی نیز پیش بینی می شود تا سال ۲۰۳۰ حدود ۴۳ درصد از مشاغل موجود در کشور امارات متحده عربی توسط فناوری انجام شوند. مهارت‌هایی نظیر هوش مصنوعی، امنیت سایبری و سواد فناوری در اولویت قرار دارند.

تونس و مراکش نیز بر انرژی تجدیدپذیر و خدمات دیجیتال متمرکزند. در تونس، بیش از ۸۰ درصد شرکت‌ها شکاف مهارتی را بزرگ‌ترین مانع پیشرفت می‌دانند.

وضعیت ایران؛ انتخابی سرنوشت‌ساز

اگرچه گزارش مجمع جهانی اقتصاد داده مستقیمی از ایران ارائه نداده است ، اما با تکیه بر منابعی نظیر بانک جهانی و سازمان بین المللی کار ILO، می‌توان گفت ایران با چالش‌هایی از جمله عدم انطباق آموزش با نیاز بازار، تمرکز بر مشاغل دولتی، مهاجرت گسترده نخبگان و ضعف در آموزش‌های فنی مواجه است.

با این حال، فرصت‌های طلایی نیز در مسیر آینده شغلی ایران مانند رشد استارتاپ‌ها در حوزه‌های فین‌تک و فناوری ، ظرفیت بالا در انرژی‌های تجدیدپذیر ، بازار بزرگ آموزش آنلاین و مهارت‌محور وجود دارد.

با مقایسه روند جهانی و واقعیت داخلی، ایران باید مهارت هایی مانند سواد فناوری، امنیت سایبری ، برنامه‌نویسی ، مهارت‌های انسانی مانند رهبری و خلاقیت ، زبان انگلیسی را گسترش دهد. چنانچه این مهارت ها در فضای اقتصادی کشور ایجاد نشود یا اطلاحات به صورت کند و تدریجی باشد چالش هایی در فضای اقتصادی کشور به وجود خواهد آمد.