بیت کوین (Bitcoin)، پیشگام ارزهای دیجیتال، با پدیده‌ای به نام فورک (Fork) تکامل یافته است. شاید اصطلاح «فورک بیت کوین» در نگاه اول به معنای انشعاب و جدایی باشد؛ اما در واقع نشان‌دهنده‌ی پویایی و انعطاف‌پذیری فناوری بلاک چین (Blockchain) و شبکه‌های غیرمتمرکز است. فورک های بیت کوین گاهی به ایجاد ارزهای دیجیتال جدید منجر شده‌اند و گاهی تنها تغییراتی در ساختار پروتکل بیت کوین به وجود آورده‌اند.
در این مقاله قصد داریم به این سؤال پاسخ دهیم که «فورک بیت کوین چیست؟» و با بررسی انواع فورک بیت کوین از جمله هارد فورک بیت کوین و سافت فورک بیت کوین، به تحلیل تفاوت‌های اساسی میان آن‌ها بپردازیم. همچنین نگاهی خواهیم داشت به لیست فورک های بیت کوین و برخی از معروف ترین فورک های بیت کوین مانند بیت کوین کش (Bitcoin Cash) و بیت کوین اس وی (Bitcoin SV) را مرور خواهیم کرد.
فورک بیت کوین (Bitcoin Fork) به معنای ایجاد تغییر در پروتکل یا کد منبع بلاک چین بیت کوین است. این تغییرات ممکن است منجر به ایجاد نسخه‌ای جدید از بلاک چین شوند. فورک های بیت کوین زمانی اتفاق می‌افتد که اعضای جامعه توسعه‌دهندگان و کاربران بیت کوین بر سر تغییرات در قوانین شبکه یا پروتکل اصلی به توافق نرسند. در نتیجه، یک انشعاب در بلاک چین ایجاد می‌شود و دو زنجیره جداگانه با قوانین متفاوت به وجود می‌آیند.
از آن‌جایی که بلاک چین‌ها متن‌باز هستند، هر کسی می‌تواند در توسعه‌ی کدهای آن مشارکت کند. وقتی اعضای جامعه درباره تغییر در قوانین شبکه یا همان پروتکل اصلی به توافق نرسند، ممکن است فورک (Frok) اتفاق بیفتد. در این حالت، شبکه به دو زنجیره مجزا تقسیم می‌شود:
در واقع، فورک‌ها زمانی رخ می‌دهند که گروهی از توسعه‌دهندگان یا کاربران تغییراتی در نرم‌افزار ایجاد کرده و آن را اجرا کنند؛ اما همه کاربران این تغییرات را نپذیرند. برخی نسخه قدیمی را ادامه می‌دهند؛ در حالی که گروه دیگر به نسخه جدید کوچ می‌کنند. اینجاست که بلاک چین به دو شاخه تقسیم می‌شود.
همه تغییرات کوچک در کد بیت کوین، جز فورک های بیت کوین محسوب نمی‌شوند. تغییرات جزئی مانند رفع باگ‌ها یا بهبودهای جزئی در تجربه کاربری، به‌طور معمول فورک تلقی نمی‌شوند.
بیشتر بخوانید: فورک چیست
فورک‌های بیت کوین به سه دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شوند:
همچنین، برخی فورک‌های کمتر شناخته‌شده نیز وجود دارند که به‌دلایل مختلف نتوانسته‌اند جایگاه قابل‌توجهی در بازار کسب کنند.
فورک نرم نوعی به‌روزرسانی در پروتکل بیت کوین است که با نسخه‌های قبلی سازگار باقی می‌ماند. در این نوع فورک، قوانین جدید به‌گونه‌ای اعمال می‌شوند که نودهایی (گره‌هایی) که نرم‌افزار خود را به‌روزرسانی نکرده‌اند، همچنان می‌توانند با شبکه تعامل داشته باشند، البته ممکن است برخی از ویژگی‌ها برای آن‌ها قابل مشاهده یا استفاده نباشد.
این فورک‌ها به اجماع کمتری نیاز دارند و برای اعمال تغییرات نیازی به اجماع کامل شبکه نیست. همچنین احتمال تقسیم شبکه به دو زنجیره‌ی مجزا کمتر است.
برخی از این فورک‌های نرم عبارت‌اند از:
بیشتر بخوانید: سافت فورک چیست
فورک سخت تغییر اساسی و ناسازگار با نسخه‌های قبلی در پروتکل شبکه است. در این نوع فورک، نودهایی که نرم‌افزار خود را به‌روزرسانی نکرده‌اند، دیگر قادر به تعامل با زنجیره جدید نخواهند بود و بلاک‌های تولیدشده توسط آن‌ها برای نودهای جدید معتبر نیست. در نتیجه، نودهای قدیمی باید به‌روزرسانی شوند تا بتوانند با شبکه جدید تعامل داشته باشند.
این نوع فورک، برای جلوگیری از تقسیم شبکه، به اجماع کامل نیاز دارد. همچنین در صورت عدم توافق، ممکن است زنجیره جدیدی با رمزارز مستقل ایجاد شود.
برخی از این فورک‌های سخت عبارت‌اند از:
بیشتر بخوانید: هارد فورک چیست
فورک ترکیبی به‌روزرسانی‌هایی هستند که ویژگی‌های هر دو نوع فورک نرم و سخت را دارند. این نوع فورک‌ها معمولاً شامل تغییراتی هستند که به‌صورت نرم اعمال می‌شوند؛ اما در صورت عدم پذیرش توسط بخشی از شبکه، می‌توانند به انشعاب سخت منجر شوند. برخی از این فورک‌ها عبارت‌اند از:
علاوه بر فورک‌های معروف، بیت کوین دارای فورک‌های دیگری نیز بوده است که به‌دلایل مختلف نتوانسته‌اند جایگاه قابل‌توجهی در بازار کسب کنند. برخی از این فورک‌ها عبارت‌اند از:
در ادامه، به بررسی معروف‌ترین فورک های بیت کوین می‌پردازیم؛ انشعاب‌هایی که هرکدام با هدفی مشخص از زنجیره اصلی بیت کوین جدا شده‌اند و مسیر متفاوتی را در دنیای ارزهای دیجیتال دنبال کرده‌اند. مهمترین فورک های بیت کوین را در تصویر زیر می‌توانید مشاهده کنید:
بیت کوین کش در آگوست ۲۰۱۷ (مرداد ۹۶) به‌عنوان یکی از مشهورترین فورک‌های بیت کوین معرفی شد. هدف اصلی از راه‌اندازی این ارز دیجیتال، افزایش مقیاس‌پذیری شبکه بیت کوین بود.
توسعه‌دهندگان این پروژه، از جمله راجر ور (Roger Ver)، با مکانیزم سگویت (SegWit) که در بیت کوین معرفی شده بود، مخالف بودند و در نتیجه با افزایش اندازه بلاک‌ها به ۸ مگابایت، توانستند تعداد تراکنش‌های بیشتری را در هر بلاک ثبت کرده و سرعت پردازش را افزایش دهند.
بیشتر بخوانید: اندازه بلاک بیت کوین چیست
بیت کوین اس وی در نوامبر ۲۰۱۸ (آبان ۹۷) از دل بیت کوین کش منشعب شد و ادعا دارد که به «چشم‌انداز اصلی ساتوشی ناکاموتو» بازگشته است. این پروژه به رهبری کریگ رایت (Craig Wright)، که خود را ساتوشی می‌داند و گروهی از حامیان او ایجاد شد.
بیشتر بخوانید: چرا بیت کوین اس‌وی (BSV) کلاهبرداری است
لایت کوین که در اکتبر ۲۰۱۱ (مهر ۹۰) توسط چارلی لی (Charlie Lee)، راه‌اندازی شد، یکی از نخستین و موفق‌ترین جایگزین‌های بیت کوین محسوب می‌شود.
این ارز دیجیتال با هدف ارائه نسخه‌ای سریع‌تر و سبک‌تر از بیت کوین طراحی شد. مدت زمان تولید هر بلاک در شبکه لایت کوین تنها ۲.۵ دقیقه است؛ در حالی که این زمان در بیت کوین حدود ۱۰ دقیقه است. علاوه بر این، لایت کوین از الگوریتم متفاوتی به‌نام Scrypt برای استخراج استفاده کرده و عرضه کلی آن چهار برابر بیت کوین، یعنی ۸۴ میلیون واحد است.
بیت کوین گلد در اکتبر ۲۰۱۷ (مهر ۹۶) به‌منظور بازگرداندن فرآیند استخراج بیت کوین به وضعیت غیرمتمرکز و در دسترس‌تر ایجاد شد.
تیم توسعه‌دهنده این پروژه بر آن بودند تا با استفاده از الگوریتم استخراج Equihash، کاربران معمولی نیز بتوانند با کارت‌های گرافیکی (GPU) در فرآیند استخراج مشارکت کنند. همچنین در ابتدای راه‌اندازی، حدود ۱۰۰٬۰۰۰ کوین به‌صورت پیش‌ماین شده قبل از عرضه عمومی استخراج شد.
در مارس ۲۰۱۸ (اسفند ۹۶)، بیت کوین پرایوت به‌عنوان تلاشی برای ترکیب ویژگی‌های امنیتی بیت کوین با حریم خصوصی ZClassic عرضه شد. این ارز دیجیتال از تکنولوژی zk-SNARKs بهره می‌برد که امکان انجام تراکنش‌های کاملاً خصوصی و غیرقابل ردیابی را فراهم می‌کند.
اندازه بلاک در این شبکه ۲ مگابایت است و تأیید تراکنش‌ها نیز تا چهار برابر سریع‌تر از بیت کوین انجام می‌شود.
بیت کوین دایموند در نوامبر ۲۰۱۷ (آبان ۹۶) با هدف ارتقاء سطح حریم خصوصی کاربران و افزایش مقیاس‌پذیری شبکه ایجاد شد. توسعه این پروژه توسط دو گروه با نام‌های «Team Evey» و «Team ۰۰۷» صورت گرفت. برخلاف بیت کوین، بیت کوین دایموند دارای عرضه کل ۲۱۰ میلیون کوین است که ده برابر بیشتر از بیت کوین است. همچنین از بلاک‌هایی با اندازه ۸ مگابایت استفاده می‌کند.
بیت کوین XT در سال ۲۰۱۵ به‌عنوان یکی از نخستین تلاش‌ها برای افزایش ظرفیت شبکه بیت کوین معرفی شد. هدف اصلی آن، افزایش سرعت پردازش تراکنش‌ها از طریق بزرگ‌تر کردن اندازه بلاک‌ها تا ۸ مگابایت بود. این پروژه توسط برخی از توسعه‌دهندگان اولیه بیت کوین کور هدایت شد. در نهایت، پس از افت شدید در سال ۲۰۱۶، توسعه فعال آن متوقف شد و در حال حاضر تنها به‌صورت محدود و غیررسمی پشتیبانی می‌شود.
در جدول زیر می‌توانید مقایسه فورک های اصلی بیت کوین را می‌توانید مشاهده کنید:
| نام فورک | تاریخ ایجاد | دلیل اصلی فورک | اندازه بلاک | الگوریتم استخراج | تفاوت کلیدی با بیت کوین |
| Bitcoin Cash (BCH) | آگوست ۲۰۱۷ | افزایش مقیاس‌پذیری و مخالفت با سگویت | ۸ مگابایت | SHA-۲۵۶ | بلاک بزرگ‌تر، توان پردازش بیشتر، تایید سریع‌تر تراکنش‌ها |
| Bitcoin SV (BSV) | نوامبر ۲۰۱۸ | اجرای «چشم‌انداز ساتوشی» با بلاک‌های بسیار بزرگ | ۱۲۸ مگابایت و بالاتر | SHA-۲۵۶ | بلاک‌های بسیار بزرگ، حذف سگویت، پشتیبانی از اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز |
| Litecoin (LTC) | اکتبر ۲۰۱۱ | افزایش سرعت تراکنش | ۱ مگابایت | Scrypt | زمان بلاک کوتاه‌تر، الگوریتم متفاوت، عرضه بیشتر |
| Bitcoin Gold (BTG) | اکتبر ۲۰۱۷ | تمرکززدایی استخراج | ۱ مگابایت | Equihash | استخراج با GPU، مقاوم در برابر ASIC |
| Bitcoin Private (BTCP) | مارس ۲۰۱۸ | افزایش حریم خصوصی و ناشناس‌سازی | ۲ مگابایت | Equihash | تراکنش‌های خصوصی با zk-SNARKs، سریع‌تر و مخفی‌تر |
| Bitcoin Diamond (BCD) | نوامبر ۲۰۱۷ | افزایش حریم خصوصی و عرضه کل | ۸ مگابایت | X۱۳ | عرضه ۱۰ برابری، استخراج آسان‌تر، ناشناس‌سازی بیشتر |
| Bitcoin XT (BTCXT) | ۲۰۱۵ | افزایش تعداد تراکنش‌ها در هر بلاک | ۸ مگابایت | SHA-۲۵۶ | سرعت بالاتر تراکنش؛ اما پروژه نیمه‌فعال و کم‌استفاده |
با وجود طراحی نوآورانه بیت کوین، این شبکه در طول زمان با چالش‌هایی فنی و فلسفی مواجه شده است که برخی از آن‌ها منجر به ایجاد فورک شده‌اند. فورک‌ها نتیجه اختلافات در جامعه کاربران، توسعه‌دهندگان یا ماینرها درباره مسیر آینده شبکه هستند.
یکی از مهمترین چالش‌های بیت کوین، محدودیت در مقیاس‌پذیری است. با افزایش تعداد کاربران و تراکنش‌ها، شبکه با کندی و افزایش کارمزد مواجه شد. برای مثال، در سال ۲۰۱۷، ازدحام شبکه باعث شد تا برخی توسعه‌دهندگان پیشنهاد افزایش اندازه بلاک را مطرح کنند. این اختلاف نظر منجر به ایجاد فورک‌هایی مانند بیت کوین کش شد که اندازه بلاک را از ۱ مگابایت به ۸ مگابایت افزایش دادند.
بیت کوین به عنوان یک پروژه متن‌باز، بستری برای دیدگاه‌های مختلف فراهم کرده است. برخی اعضای جامعه بر حفظ ویژگی‌های اصلی بیت کوین تأکید دارند؛ در حالی که دیگران به دنبال تغییرات برای بهبود عملکرد هستند. این تفاوت‌ها گاهی به اختلافات عمیق منجر می‌شود. برای مثال، اختلاف نظر در مورد اندازه بلاک و مسیر توسعه بیت کوین کش، منجر به ایجاد بیت کوین اس وی شد.
فورک‌های بیت کوین با اهداف متنوعی ایجاد شده‌اند، از جمله:
فورک‌های بیت کوین معمولاً باعث نوسانات شدید در بازار رمزارزها می‌شوند. این رویدادها که اغلب با بحث‌های فنی و اختلاف نظر در جامعه بیت کوین همراه هستند، توجه سرمایه‌گذاران و معامله‌گران را جلب کرده و باعث ایجاد هیجانات قیمتی می‌گردند.
به عنوان مثال، هارد فورک بیت کوین کش در آگوست ۲۰۱۷ موجب تغییرات قابل توجهی در قیمت‌ها شد. پیش از فورک، قیمت بیت کوین حدود ۲۸۰۰ دلار بود؛ اما بلافاصله پس از آن به ۲۷۰۰ دلار کاهش یافت. در همین حال، بیت کوین کش با قیمتی در حدود ۵۵۵ دلار شروع به معامله کرد.
فورک‌های مکرر در شبکه بیت کوین می‌توانند باعث ایجاد عدم اطمینان در میان سرمایه‌گذاران شوند. برخی از افراد این فورک‌ها را نشانه‌ای از پیشرفت و تکامل شبکه می‌دانند، در حالی که دیگران آن‌ها را به‌عنوان نشانه‌ای از ناپایداری و اختلاف در جامعه بیت کوین تلقی می‌کنند.
فورک‌ها می‌توانند پیچیدگی‌های فنی برای کاربران ایجاد کنند. برای مثال، در صورت عدم پشتیبانی کیف‌پول از توکن جدید، کاربران ممکن است نیاز به اقدامات اضافی برای دسترسی به دارایی‌های خود داشته باشند.
علاوه بر این، وجود فورک‌ها می‌تواند بر تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاران تأثیرگذار باشد. برخی ممکن است به دلیل عدم اطمینان ناشی از فورک‌ها، تصمیم به فروش دارایی‌های خود بگیرند، در حالی که دیگران ممکن است این رویدادها را به‌عنوان فرصت‌هایی برای سرمایه‌گذاری بیشتر ببینند.
فورک‌های بیت کوین (Bitcoin Forks) نه‌تنها نشانه‌ای از پویایی و توسعه‌پذیری شبکه هستند؛ بلکه نقش مهمی در ارتقاء قابلیت‌ها و حل چالش‌های فنی ایفا می‌کنند. از بهبود مقیاس‌پذیری گرفته تا رفع مشکلات امنیتی و افزودن ویژگی‌های جدید، فورک‌ها ابزارهایی هستند که به تکامل مستمر بیت کوین کمک می‌کنند.
یکی از چالش‌های اصلی بیت کوین، محدودیت در تعداد پردازش تراکنش‌ها در هر ثانیه است. فورک‌ها، به‌ویژه هارد فورک‌ها، با افزایش اندازه بلاک یا بهینه‌سازی ساختار تراکنش‌ها، به حل این مشکل کمک می‌کنند. برای مثال، فورک بیت کوین کش با افزایش اندازه بلاک به ۸ مگابایت، توانست ظرفیت پردازش تراکنش‌ها را افزایش دهد.
فورک های بیت کوین امکان اصلاح باگ‌ها و مشکلات امنیتی موجود در پروتکل بیت کوین را فراهم می‌کنند. برای مثال، فورک‌ها می‌توانند الگوریتم‌های رمزنگاری جدیدی معرفی کنند یا مقاومت شبکه را در برابر حملات افزایش دهند. این تغییرات باعث افزایش امنیت و پایداری شبکه می‌شوند.
فورک‌ها به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهند که ویژگی‌های جدیدی به شبکه اضافه کنند که در نسخه‌های قبلی وجود نداشته‌اند. برای مثال، به‌روزرسانی تاپ‌روت (Taproot) با معرفی امضای اشنور (Schnorr Signatures) و ساختارهای جدید داده، قابلیت‌های قراردادهای هوشمند و حریم خصوصی را در شبکه بیت کوین بهبود بخشید.
فورک های بیت کوین اغلب با چالش‌های جدی نیز همراه هستند. این تحولات می‌توانند باعث کاهش اعتماد کاربران و ایجاد بی‌ثباتی در اکوسیستم بیت کوین شوند.
فورک‌ها می‌توانند منجر به تقسیم جامعه بیت کوین شوند. به‌عنوان مثال، فورک بیت کوین کش در سال ۲۰۱۷ باعث شد برخی کاربران و توسعه‌دهندگان از زنجیره جدید حمایت کنند و برخی دیگر به زنجیره اصلی وفادار بمانند.
فورک‌ها می‌توانند باعث ایجاد عدم اطمینان در بازار شوند. همچنین، فورک‌ها می‌توانند باعث کاهش قیمت ارز دیجیتال اصلی و افزایش نوسانات بازار شوند.
فورک‌ها می‌توانند مشکلات امنیتی جدیدی را به همراه داشته باشند. به‌عنوان مثال، فورک‌ها می‌توانند باعث کاهش قدرت هش شبکه شوند که این امر می‌تواند شبکه را در برابر حملات ۵۱ درصد آسیب‌پذیر کند. همچنین، فورک‌ها می‌توانند باعث ایجاد آسیب‌پذیری‌های جدید در کد شوند.
برای اطلاع از فورک‌های آینده بیت کوین، مهم است که منابع معتبر و به‌روز را دنبال کنید. فورک های بیت کوین معمولاً به‌طور عمومی اعلام می‌شوند و از طریق منابع خبری، انجمن‌های آنلاین و وبسایتهای رسمی پروژه‌ها می‌توانید از جزئیات آن‌ها آگاه شوید.
صدها فورک از بیت کوین وجود دارد؛ اما تنها تعدادی از آن‌ها شناخته‌شده هستند.
بیت کوین کش (Bitcoin Cash)، بیت کوین اس وی (Bitcoin SV)، بیت کوین گلد (Bitcoin Gold) و لایت کوین (Litecoin) از معروف‌ترین فورک‌ها هستند.
فورک‌ها می‌توانند به بهبود مقیاس‌پذیری و ویژگی‌های شبکه کمک کنند؛ اما ممکن است باعث تقسیم جامعه و ایجاد عدم اطمینان در بازار شوند.
فورک‌ها می‌توانند باعث تردید در اعتبار بیت کوین شوند؛ اما همچنین نشان‌دهنده رشد و تکامل شبکه هستند.
بیت کوین کش در نتیجه اختلاف نظر بر سر مقیاس‌پذیری و اندازه بلاک‌ها از بیت کوین جدا شد.
تفاوت اصلی در اندازه بلاک‌ها است. اندازه بلاک بیت کوین کش به ۸ مگابایت افزایش داده شده تا تراکنش‌ها سریع‌تر پردازش شوند.
این دو ارز، از نظر اندازه بلاک و فلسفه توسعه متفاوت هستند. بیت کوین اس وی به‌ویژه بر روی مقیاس‌پذیری و عملکرد پیشرفته‌تر تاکید دارد.
فورک های بیت کوین تحولاتی پیچیده و مهم در دنیای ارزهای دیجیتال هستند که باعث تقسیمات تکنیکی و فلسفی در جامعه بیت کوین می‌شوند. این فورک‌ها معمولاً در پاسخ به چالش‌های مقیاس‌پذیری، افزایش سرعت تراکنش‌ها و حل مشکلات امنیتی مطرح می‌شوند. فورک‌های معروفی مانند بیت کوین کش، بیت کوین اس وی و بیت کوین گلد نمونه‌هایی از تغییرات مهم در این شبکه هستند.
آگاهی از فورک‌ها و تأثیرات آن‌ها بر بازار و جامعه بیت کوین، برای سرمایه‌گذاران و فعالان این حوزه ضروری است. با توجه به تنوع و پیچیدگی‌های فورک‌ها، همیشه باید با دقت و آگاهی نسبت به تغییرات این شبکه واکنش نشان داد تا از فرصت‌های جدید بهره‌برداری کرد و از ریسک‌های احتمالی جلوگیری کرد.
