همشهری آنلاین – گروه سیاسی: حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این دیدار علاوه‌بر بیان توصیه‌ها و نکاتی برای حجاج، حج را تنها فریضه‌ای دانستند که شکل و ترکیبی صددرصد سیاسی دارد؛ چراکه مردم را هر سال در یک مکان و زمان واحد برای اهداف خاص گرد می‌آورد که نفس این کار دارای ماهیت سیاسی است.

یکی دیگر از جنبه‌های مورد تاکید رهبرمعظم‌انقلاب در این دیدار، «اتحاد امت اسلامی» بود، چراکه جدایی و تفرقه امت اسلامی زمینه‌ساز تحمیل منافع و مطامع استعمارگران، آمریکا، رژیم صهیونیستی و دیگر زیاده‌خواهان بر ملت‌هاست و حج، فرصتی برای «اتحاد امت» به‌شمار می‌رود؛ اتحادی که با تحقق آن، «امنیت»، «پیشرفت» و «هم‌افزایی» کشورهای اسلامی و کمک‌های آنها به یکدیگر ممکن می‌شود. تلویزیون همشهری نکات راهبردی مطرح شده در این دیدار را در گفت‌وگو با سید علیرضا طباطبایی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم قضایی به بحث گذاشته است که در ادامه می‌خوانید.

سئوال: رهبرمعظم‌انقلاب در دیدار کارگزاران حج به بیان نکات مهمی پرداختند که یکی از آنها، فلسفه حج بود. اکنون سئوال این است که شاخص‌های اصلی حج چیست؟

طباطبایی: در آیات متعددی دستور به اقامه حج داده شده و روایات معتعددی نیز در این زمینه از ائمه (ع) وجود دارد و به عنوان رکن دین مطرح شده است. روایاتی داریم مبنی بر اینکه دین پابرجاست تا کعبه پابرجاست. همچنین در روایات حاجی تکریم شده است. شیخ صدوق در کتاب «خصال» خود، حاجی را مهمان خدا می‌داند. ازسوی دیگر در روایات ذکر شده که خداوند با هزار صفت خود از حاجی خانه خدا تکریم می‌کنیم. در این ایام حجاج باید به جایگاه حج توجه کنند و ملزومات آن را درک کنند. در ادعیه ماه مبارک رمضان نیز به حج اشاره شده است. ازسوی دیگر باید به اهداف حج نیز توجه کرد. سیره انبیاء(ع)، نشان دهنده اهمیت درک جایگاه حج. به حجاج توصیه می‌کنم درباره فلسفه حج مطالعه کنند. زائران خانه خدا باید شرکت در جلسات آموزشی را جدی بگیرند. شرکت دراین جلسات، تاسی به سیره انبیاء است. وقتی آیات قرآن را می‌بینیم، مشاهده می‌کنیم که درباره حضرت ابراهیم (ع) و حضرت اسماعیل(ع) نیز به این موضوع اشاره شده است. درباره حضرت محمد(ص) نیز این نکته قابل مشاهده است.

سئوال: حج را چگونه می‌توان یک فریضه سیاسی به حساب آورد، به‌ویژه درباره گزاره «وحدت»؟

طباطبایی: یکی از عناصر کلیدی در مفاهیم اسلامی، مفهوم «امت» است. مردم در پذیرش اسلام به صورت اختیاری و گفتن شهادتین، عضو امت اسلامی می‌شوند، آن هم فارغ از هر مرز و زبانی. در قرآن در آیات متعددی به این موضوع اشاره شده است. قانون اساسی جمهوری اسلامی نیز در اصل 11 بر مفهوم وحدت پای فشرده است. در 5 اصل قانون اساسی مفهوم امت مورد تاکید قرار گرفته است. نکته دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد، تفکر ناسیونالیستی است که در یکی دو قرن اخیر گرفتار آن شده ایم و در جهان اسلام نیز قابل مشاهده است. نکته مهم، این است که عنصر خون و خاک در تعیین تابعیت اختیاری نیست، براین اساس در نظام معرفت‌شناسی این ارزش نیست. «ارزش» چیزی است که امر اختیاری باشد. «انتخاب» ارزش دهنده به هر امری است. اکنون ملیت در نظام دولت – ملت محوری است، اما در نظام امامت «انتخاب» نقش محوری دارد. در نظام ارزشی اسلام، هر کسی در هر کجای جهان اسلام می‌توان عضو امت اسلامی باشد. بنابراین موسم حج، فرصت مناسبی برای واکاوی راهبرد «امت سازی» است. امام خمینی(ره) بزرگ‌ترین آفت امت اسلامی را تفکر ناسیونالیستی دانستند. «توحید» باید محور وحدت باشد، نه تفکرات ناسیونالیستی. ظواهر مادی باید کنار گذاشته شود و مردم یکسان در این فریضه الهی مشارکت می‌کنند. به نسل جدید باید اهمیت «نظام اصیل» یا همان نظام «امت – امامت» را یادآور شد. نظامی که حضرت ولی‎‌عصر (عج) پیگیری خواهند کرد، رنگ ارزشی دارد و بر مبنای ارزش‌های توحیدی بنیانگذاری خواهد شد و در واقع نخ تسبیح، اعتقاد مشترک است. بنابراین حج فرصت طلایی برای تفکرات درباره «امت سازی» است.

سئوال: رهبرمعظم انقلاب روز یکشنبه اشاره کردند که نخبگان و دولتمردان اسلامی وظیفه تقویت همکاری‌ها به‌منظور دستیابی به یک هدف مشترک را دارند، به‌ویژه در موضوع غزه. با توجه به این موضوع، مفهوم حج را برای مقابله با دشمنان امت اسلامی چطور می‌توان تبیین کرد؟

طباطبایی: ابعاد حقوق‌بشری حج قابل توجه است. هم اعلامیه غربی حقوق بشر و هم اعلامیه حقوق بشر اسلامی، تعریف دقیقی در این زمینه دارند. نکته مهم در نظر گرفتن حقوق انسان بدون هیچ گزاره دیگری است. امروز اما رژیم صهیونیستی ناقض همه اصول اولیه حقوق بشر بوده است و در حال نسل‌کشی است. حدود نیمی از شهدای غزه زنان و کودکان هستند که با هیچ معیار بین‌المللی توجیه پذیر نیست. نکته قابل توجه، این است که حتی با تعریف غربی حقوق بشر، این جنایات محکوم است و تراژدی غزه لکه ننگی بر دامان بشریت است. حجاج دراین موسم باید جبهه واحدی را در این زمینه تشکیل دهند. رسانه‌های اسلامی هم باید هم افزایی داشته باشند در این زمینه و «دیپلماسی ترند» را باید پیش برد. در این حوزه هنوز مسیری طولانی در پیش است. فضای‌مجازی زمان و مکان ندارد و دراین حوزه می‌تواند راهگشا باشد. بنابراین باید از چنین ابزارهایی بهره‌‍برداری مناسبی داشت. با توجه به اینکه امت اسلامی محدود به مکان نیست، مشابهت ویژه‌ای با فضای‌مجازی دارد و می‌تواند فرصت‌های ارزشمندی ایجاد کند. رسانه‌های نوین در این حوزه می‌توانند نقش ویژه‌ای داشته باشند.