روح‌الله لطیفی با اشاره به آتش‌سوزی تلخ و پرهزینه اخیر در بندر شهید رجایی، تأکید کرد: یکی از عوامل اصلی رسوب و ماندگاری طولانی‌مدت کالاها در بنادر، ساختارها و قوانین ناکارآمد فعلی است. وی با وجود اشاره به برخی اصلاحات و تسهیلاتی که در سال‌های گذشته صورت گرفته، تصریح کرد که همچنان بخش عمده‌ای از مشکلات به‌دلیل پیچیدگی‌های قانونی و فرآیندهای ناکارآمد باقی مانده و نیازمند بازنگری جدی در نظام مقرراتی گمرک و بنادر هستیم.
وی گفت: در گذشته و بر اساس مصوبات نهادهای ذی ربط، «ترخیص درصدی» فقط برای ذرت دامی داشتیم اما امروز امکان ترخیص ۱۰۰ درصدی برای بسیاری ماشین آلات، کالاها و به‌ویژه کالاهای اساسی وجود دارد و در مقام مقایسه نسبت به سال‌های گذشته در این زمینه تسهیلگری شده است.
لطیفی خاطرنشان‌کرد: در سال‌های قبل شاهد بودیم به دلیل وجود محدودیت‌های زیاد بین هفت تا ۱۱ میلیون تن کالا در مبادی ورودی کشور رسوب می‌کرد اما امروز دیگر چنین شرایطی را شاهد نیستیم چرا که دستگاه‌های ذی‌ربط به خوبی در کنار هم قرار گرفته‌اند و تعامل دارند.
وی بیان داشت: امروز گمرک موضوعاتی نظیر حمل یکسره یا ترخیص با کمترین اسناد را دنبال می‌کند و نهادهای مربوطه نیز در این زمینه در این زمینه همراهی لازم را دارند و کالاها روان‌تر از گذشته ترخیص می‌شود.
سخنگوی اسبق گمرک با اشاره به اینکه ۲۶ دستگاه در مبادی ورودی کشور برای ترخیص یا صادرات کالاها دخیل هستند، ادامه داد: بخشی از مشکلات موجود مربوط به قبل از اظهار کالا، بخشی (مانند بررسی سلامت و کیفیت کالا) مربوط به زمان اظهار کالا است و باید «شرح کالا» با آنچه وارد می‌شود همخوانی داشته باشد و این موارد کنترل شود.
وی یادآوری کرد: در مواردی با موضوع «بیوتروریسم» که می‌تواند سلامت جامعه را زیر سوال ببرد مواجهیم، لذا حضور دستگاه‌هایی همچون سازمان ملی استاندارد، سازمان دامپزشکی، سازمان حفظ نباتات، سازمان انرژی اتمی، سازمان غذا و دارو و غیره در گمرکات تعریف شده و طبیعی است بخشی از ماندگاری کالاها در مرحله اظهار به بعد است که باید پاسخ آزمایشگاه‌ها را نیز در این زمینه‌ها داشته باشیم.
لطیفی اظهار داشت: در سال‌های گذشته به منظور جلوگیری از واردات بی‌رویه کالاها مصوبه دیگری داشتیم که بر اساس آن، کالاهای فاقد ثبت سفارش ترخیص نشوند. لذا صاحبان کالا قبل از خرید و ارسال آن به سوی کشور باید ثبت سفارش معتبر می‌داشتند و در غیر این صورت به عنوان کالای قاچاق ضبط می‌شد. همچنین منشاء ارز برای واردات کالا باید مشخص می‌شد.
وی اضافه‌کرد: در این زمینه‌ها تسهیلاتی را شاهد هستیم. امروز مباحث تهاتر مطرح شده و افراد می‌توانند از ارز خود یا دیگران برای واردات استفاده کنند یا با طلا تهاتر کنند؛ به عبارتی زمان در چرخه ارز کاهش و بهبود یافته است.
سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صنعت، معدن و تجارت گفت: از سویی، گمرکات و مبادی ورودی کشور به دستگاه‌های بازرسی ایکس ری بیشتری مجهز شده‌اند که سبب شده سرعت بیشتری در موضوع کنترل‌ها بدون دخالت انسانی و با کمترین مشکل داشته باشیم. همچنین به موضوع هوشمندسازی در گمرکات و مبادی ورودی سرعت بخشیده شده است.
وی اظهار داشت: مطابق ماده ۲۵ قانون امور گمرکی، مبادی تحویل گیرنده کالا مسئول هستند و باید به کنترل مواردی همچون ثبت سفارش، قبض انبار، منشاء ارز و غیره بپردازند و باید کالاها را به محل‌های تعیین شده هدایت کنند تا آسیب کمتری را شاهد باشیم.
لطیفی گفت: با این حال در مواردی دیده شده طرف ایرانی نتوانسته هزینه حمل یا دموراژ را پرداخت کند، لذا اسناد حمل در اختیار صاحبان کالاهای ایرانی قرار نگرفته و نتوانستند تشریفات اظهار کالا را به جا بیاورند و همه این‌ها بدان معناست که مالکیت کالا در همچنان در اختیار طرف خارجی است. به عبارتی مسائل و موضوعات اشخاص نیز به مشکلات موجود دامن زده است.
وی افزود: آنچه امروز نگران کننده شده، این است که علاوه بر موضوع تاییدیه‌ها، مقوله تامین ارز برای عمده کالاها سبب شده افراد در صف تخصیص و تامین ارز قرار بگیرند که خود موجب می‌شود تا ریسک ورودی در مبادی کشور افزایش یابد.
سخنگوی اسبق گمرک ادامه‌داد: همچنین سهمیه‌هایی که در ماه‌های گذشته برای واردات در نظر گرفته شده، سبب شده افراد در مقوله واردات محدود شوند و نفرات بیشتری در فرآیند واردات دخیل گردند. این مساله به شدت مورد انتقاد تجار و بازرگانان قرار گرفته و آن را تصمیم خوبی نمی‌دانند؛ در این راستا نیاز است تا سازمان توسعه تجارت به رفع محدودیت‌ها بپردازد تا کالاها سریع‌تر ترخیص و اظهار شوند.
وی خاطرنشان کرد: در جهان شاهد تعریف مسیرهای زرد، سبز، قرمز و آبی گمرکی هستیم، به طوری که برای تجار خوشنام و قانون‌مدار یا کالاهایی که ریسک پایینی دارند، مسیر سبز گمرکی تعریف می‌شود. همچنین مسیر زرد برای کالاهایی با ریسک کمتر و مسیر قرمز برای کالاهای با ریسک بالا تعریف شده است اما در کشورمان شاهدیم بیش از ۵۰ درصد واردات کالاها تحت کنترل‌های شدید است و این مساله از زمان ترخیص را طولانی می‌کند.
لطیفی اظهار داشت: بیش از ۸۰ درصد ورود و خروج کالاهای کشور از بنادر اتفاق می‌افتد که کنوانسیون‌های مختلف بین المللی همچنین مسائل زیست محیطی، ایمنی و غیره را رعایت می‌کنند. اما در مورد اخیر و آتش سوزی اتفاق افتاده در بندر شهید رجایی اطلاعات دقیقی در دسترس نیست.
وی گفت: امروز در بنادر بزرگ جهان شاهد استفاده از ابزارهای نوین هستیم اما باید پذیرفت تحریم‌ها در سال‌های گذشته آسیب‌های جدی در این زمینه به ما زده است، به طوری که می‌توانستیم از ابزارهای نوین برای چینش، کنترل و تقسیم بندی کالاها استفاده کنیم.
سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صنعت، معدن و تجارت خاطرنشان کرد: مدیرکل بنادر و دریانوردی استان هرمزگان یک فرد کارکشته، با سابقه و خوشنام است و مباحث مربوط به کنوانسیون‌ها، imo و غیره را به خوبی بلد است، اما باید پذیرفت برخی اوقات کانتینرها در بسته هستند، هنوز به مرحله ایکس ری نرسیده‌اند و بر اساس اظهار صاحب کالا در انبار تخصصی قرار می‌گیرند؛ در این راستا در موضوع حادثه بندر شهید رجایی هم هیچکس فکر نمی‌کرد چنین اتفاقی رخ بدهد.
وی اظهار داشت: سال‌ها همین نحوه مدیریت سبب شده بود تا حادثه ناگواری را شاهد نباشیم، در حالی که اگر به مرحله اظهار و ترخیص کالا می‌رسید حتماً از بروز آن جلوگیری می‌شد.
لطیفی یادآوری کرد: با وجود همه کمبودها و مشکلات، اما در سال‌های گذشته با همکاری نهادهای ذی ربط و گمرک تسهیلات خوبی اتفاق افتاده و اقدامات خوبی به انجام رسیده است.
وی تصریح کرد: امروز صحبت از دپوی ۴۰۰ هزار تن کالا در بنادر است نه چند میلیون تن رسوب کالا، آن هم در جایی که ۹۰ درصد ورود و خروج کالای کشور از آنجا اتفاق می‌افتد. زمانی شاهد بودیم کالای کانتینری تا یک سال در بندر باقی می‌ماند اما امروز به هیچ عنوان چنین شرایطی را شاهد نیستیم.
سخنگوی اسبق گمرک خاطرنشان کرد: امروز شاهد استفاده از ریز پرنده‌ها و کوادکوپترها، ابزار آلات هوشمند در کنترل محموله‌ها، توسعه ایکس‌ری و غیره در کشورمان هستیم، با این حال باز هم شرایط می‌تواند بهتر باشد.
وقوع انفجار در بندر شهید رجایی، بار دیگر نگاه‌ها را به اصلاح مدیریت بنادر کشور به‌ویژه در امر خطیر ترخیص سریع کانتینرها معطوف کرد؛ موضوعی که حتی با انتقاد رئیس‌جمهور همراه بود و خواستار ارائه راهکارهای علمی و عملی برای اصلاح آن شد.
