در روزهای اخیر تنش بین هند و پاکستان به مرحله تازه‌ای رسیده و هند پس از یک عملیات تروریستی علیه گردشگران خارجی در منطقه تحت حاکمیت این کشور در کشمیر که به گروه‌های اسلامگرای این منطقه نسبت داده می‌شود، و متهم شدن پاکستان به حمایت از این گروه‌ها، حملاتی را علیه مواضعی در خاک همسایه‌اش انجام داد، حمله‌ای که با واکنش تند اسلام آباد همراه بوده و گفته می‌شود دستکم سه فروند جنگنده رافال هندی نیز توسط سامانه‌های دفاع هوایی پاکستان ساقط شده‌اند.
به گزارش روزیاتو، درگیری بین هند و پاکستان موضوع تازه‌ای نیست و این دو کشور یکی از متخاصم‌ترین همسایگان جهان به شمار می‌آیند که بارها پیش از این نیز درگیری نظامی داشته و یک جنگ تمام عیار را نیز پشت سر گذاشته‌اند. به بهانه درگیری نظامی اخیر پاکستان و هند که ممکن است به یک جنگ تمام عیار دیگر بین دو همسایه منجر شود، در این مطلب قصد داریم ارتش دو کشور را با هم مقایسه کنیم.
مقایسه قدرت نظامی بین هند و پاکستان یکی از موضوعات مورد توجه و بحث‌برانگیز در محافل ژئوپلیتیکی است. این دو کشور مستقر در آسیای جنوبی، که هر دو دارای توان هسته‌ای هستند، تاریخی طولانی از تنش‌های سیاسی، درگیری‌های مذهبی-قومی و تقابل‌های نظامی داشته‌اند. مقایسه جامع و دقیق قدرت نظامی دو کشور شامل ارزیابی عواملی مانند بودجه دفاعی، نیروی انسانی، تجهیزات، پیشرفت‌های فناورانه و قابلیت‌های استراتژیک خواهد بود.
با توجه به تاریخ مشترک و روابط پیچیده‌ی این دو کشور، توازن نظامی بین هند و پاکستان نه‌تنها برای ثبات منطقه‌ای، بلکه برای پویایی امنیت جهانی نیز اهمیت دارد. این تحلیل با هدف ارائه نگاهی کلی به مؤلفه‌های کلیدی توان نظامی هند و پاکستان تهیه شده و به نقاط قوت، ضعف و پیامدهای احتمالی انتخاب‌های استراتژیک آن‌ها بر چشم‌انداز ژئوپلیتیکی گسترده‌تر می‌پردازد.
لازم به ذکر است که قدرت نظامی تنها یکی از ابعاد روابط بین این دو کشور است و عواملی چون تلاش‌های دیپلماتیک، روابط اقتصادی و تعاملات اجتماعی نیز نقش قابل‌توجهی در شکل‌گیری تعاملات آن‌ها دارند.
هند و پاکستان به مناسبت روز استقلال خود، لحظه رهایی از استعمار بریتانیا را گرامی می‌دارند. جزئیات به شرح زیر است:
هند:
• روز استقلال: ۱۵ اوت
• سال استقلال: هند در ۱۵ اوت ۱۹۴۷ از سلطه بریتانیا آزاد شد.
• اهمیت: روز استقلال در هند تعطیل رسمی است و با شور و شوق فراوان جشن گرفته می‌شود. این روز با برافراشتن پرچم ملی، سخنرانی‌های میهن‌پرستانه، برنامه‌های فرهنگی، رژه‌ها و رویدادهای مختلف در سراسر کشور همراه است.
پاکستان:
• روز استقلال: ۱۴ اوت
• سال استقلال: پاکستان در ۱۴ اوت ۱۹۴۷ به عنوان کشوری مستقل تأسیس شد.
• اهمیت: روز استقلال در پاکستان تعطیل ملی مهمی است. این روز با مراسم برافراشتن پرچم، رژه‌ها، سخنرانی‌ها، برنامه‌های فرهنگی و فعالیت‌هایی که تاریخ و فرهنگ پاکستان را برجسته می‌کنند، جشن گرفته می‌شود.
هر دو کشور از روز استقلال خود برای گرامیداشت حاکمیت ملی، مرور گذشته و تجدید تعهد نسبت به پیشرفت، توسعه و رفاه شهروندان استفاده می‌کنند.
مقایسه قدرت نظامی هند و پاکستان مستلزم بررسی عواملی مانند بودجه دفاعی، نیروی انسانی، تجهیزات و پیشرفت‌های فناورانه است. شایان توجه است که قدرت نظامی ابعاد مختلفی دارد و پاسخ ساده‌ای به این پرسش که «کدام کشور قوی‌تر است» نمی‌توان داد، زیرا ارتش هر کشور دارای نقاط قوت و ضعف خاص خود است. در ادامه، جدولی از داده‌های پایه بر اساس آخرین اطلاعات سال ۲۰۲۴ ارائه شده است:
| جنبه | هند | پاکستان |
|---|---|---|
| جمعیت | حدود ۱٫۴۵ میلیارد نفر | حدود ۶۵۴ میلیون نفر |
| بودجه دفاعی (۲۰۲۴) | حدود ۸۶ میلیارد دلار آمریکا | حدود ۱۰.۲ میلیارد دلار آمریکا |
| نیروی نظامی فعال | حدود ۱٫۴۵ میلیون نفر | حدود ۶۵۴٬۸۰۰ نفر |
| نیروی ذخیره | حدود ۲٫۲ میلیون نفر | حدود ۵۰۰٬۰۰۰ نفر |
| تانک‌ها | حدود ۴٬۶۱۴ دستگاه | حدود ۳٬۷۴۲ دستگاه |
| هواگردها | حدود ۲٬۲۱۰ فروند (شامل جنگنده و دیگر انواع) | حدود ۱٬۴۱۳ فروند (شامل جنگنده و دیگر انواع) |
| ناوهای جنگی | حدود ۲۹۵ فروند (شامل ناوهای بزرگ) | حدود ۱۱۴ فروند (شامل ناوهای بزرگ) |
| سلاح‌های هسته‌ای | حدود ۱۵۰–۱۶۰ کلاهک | حدود ۱۶۵–۱۷۵ کلاهک |
هند:
• بودجه دفاعی (۲۰۲۴): حدود ۸۶ میلیارد دلار آمریکا
• هند بخش بزرگی از بودجه خود را به دلیل نیروهای مسلح گسترده و متنوع و ملاحظات استراتژیک در منطقه‌ای پیچیده، به دفاع اختصاص می‌دهد.
پاکستان:
• بودجه دفاعی (۲۰۲۴): حدود ۱۱ میلیارد دلار آمریکا
• بودجه دفاعی پاکستان در مقایسه با هند کمتر است، اما همچنان بر نوسازی نیروهای مسلح و تأمین نیازهای امنیتی تمرکز دارد.
لازم به ذکر است که بودجه‌های دفاعی ممکن است بر اساس شرایط اقتصادی، اولویت‌های سیاسی و عوامل دیگر دچار نوسان شوند. هر دو کشور بخش قابل‌توجهی از بودجه ملی خود را به امنیت اختصاص می‌دهند، که نشان‌دهنده اهمیت این موضوع در محاسبات استراتژیک آن‌هاست.
با این حال، مقایسه صرف بودجه تصویر کاملی از قدرت نظامی ارائه نمی‌دهد؛ عواملی مانند کارآمدی هزینه‌ها، پیشرفت‌های فناوری، آموزش و راهبردهای کلی نیز نقش حیاتی در توان واقعی نظامی ایفا می‌کنند.
هند:
• نیروی نظامی فعال: حدود ۱٫۴۵ میلیون نفر
• نیروی ذخیره: حدود ۲٫۲ میلیون نفر
• تانک‌های اصلی نبرد: حدود ۴٬۶۱۴ دستگاه
• خودروهای زرهی: شامل انواعی مانند تانک آرجون و سری BMP
• توپخانه: گستره متنوعی از سامانه‌ها، شامل توپ‌های خودکششی و یدک‌کش
• سلاح‌های پیاده‌نظام: مجموعه‌ای متنوع از سلاح‌های سبک و تجهیزات
• نیروهای ویژه: واحدهای نخبه مانند «پارا کماندوها»
پاکستان:
• نیروی نظامی فعال: حدود ۶۵۴٬۸۰۰ نفر
• نیروی ذخیره: حدود ۵۰۰٬۰۰۰ نفر
• تانک‌های اصلی نبرد: حدود ۳٬۷۴۲ دستگاه
• خودروهای زرهی: شامل تانک‌های الخالد و الزرار
• توپخانه: سامانه‌های مختلف شامل توپ‌های خودکششی و یدک‌کش
• سلاح‌های پیاده‌نظام: انواع سلاح‌های سبک و تجهیزات
• نیروهای ویژه: «گروه خدمات ویژه» (SSG)
مقایسه ارتش‌ها فراتر از اعداد است؛ عواملی مانند آموزش، نوسازی تجهیزات، روحیه، دکترین و برنامه‌ریزی استراتژیک، اثربخشی ارتش را تعیین می‌کنند. همچنین، نقش واحدهای ویژه تأثیر قابل‌توجهی بر آمادگی نظامی دارد.
هند:
• مجموع هواگردها: حدود ۲٬۲۱۰ فروند
• جنگنده‌های اصلی: سوخو-۳۰MKI، میراژ ۲۰۰۰، میگ-۲۹، تخاس (بومی)، رافال
• بالگردهای تهاجمی: آپاچی AH-64، می-۳۵، رودرا (بومی)
• سوخت‌گیری هوایی: ایلیوشین Il-78
• هشدار زودهنگام و کنترل هوابرد: امبرائر EMB-145 AEW&C
پاکستان:
• مجموع هواگردها: حدود ۱٬۴۱۳ فروند
• جنگنده‌های اصلی: JF-17 Thunder، F-16
• بالگردهای تهاجمی: AH-1 Cobra، Z-10
• سوخت‌گیری هوایی: Il-78
• هشدار زودهنگام و کنترل هوابرد: Saab 2000 Erieye AEW&C
علاوه بر تعداد هواگردها، عواملی مانند مهارت پرسنل، پیشرفت فناوری، پشتیبانی لجستیکی و راهبردهای عملیاتی، نقش مهمی در قدرت هوایی دارند.
هند:
• مجموع کشتی های جنگی: حدود ۲۹۵ فروند
• ناو هواپیمابر: INS Vikramaditya، INS Vikrant (در حال ساخت)
• ناوشکن‌ها: کلاس کلکته (۳ فروند)، کلاس دهلی (۳ فروند)
• ناوچه‌ها: کلاس شیوالیک (۳ فروند)، کلاس تلوار (۳ فروند) و دیگر انواع
• زیردریایی‌ها: کلاس اسکورپن (کالوری)، دیگر زیردریایی‌های دیزل-الکتریک و قدیمی
• هواپیمایی دریایی: هواپیماهای گشت دریایی، بالگردها و پهپادهای مختلف
پاکستان:
• مجموع کشتی های جنگی: حدود ۱۱۴ فروند
• زیردریایی‌ها: کلاس آگستا، همراه با طرح‌های نوسازی
• ناوچه‌ها: کلاس ذوالفقار، شناورهای قدیمی و گشتی
• هواپیمایی دریایی: تعداد محدودی هواپیمای گشت دریایی و بالگرد
توان دریایی علاوه بر تعداد شناورها، به مدرن‌سازی، قابلیت‌ها و آموزش نیروهای دریایی نیز وابسته است. با توجه به خطوط ساحلی طولانی، این توانمندی برای هر دو کشور حیاتی است.
هند:
• تعداد سلاح‌های هسته‌ای: حدود ۱۵۰–۱۶۰ کلاهک
• دکترین: بازدارندگی حداقلی معتبر
• موشک‌ها:
پاکستان:
• تعداد سلاح‌های هسته‌ای: حدود ۱۶۵–۱۷۵ کلاهک
• دکترین: بازدارندگی حداقلی معتبر
• موشک‌ها:
توان هسته‌ای دو کشور باعث ایجاد نوعی ثبات از طریق بازدارندگی متقابل شده است، اما نگرانی‌هایی مانند کنترل مؤثر، جلوگیری از استفاده غیرمجاز و ثبات منطقه‌ای همچنان پابرجاست.
از زمان استقلال، هند و پاکستان چندین جنگ و درگیری نظامی داشته‌اند:
• جنگ اول کشمیر (۱۹۴۷–۱۹۴۸): نخستین درگیری عمده پس از استقلال، بر سر جامو و کشمیر؛ با آتش‌بس و تقسیم منطقه پایان یافت.
• جنگ دوم کشمیر (۱۹۶۵): با محوریت کشمیر، حدود سه هفته طول کشید و بدون تغییر عمده ارضی پایان یافت.
• جنگ سوم (۱۹۷۱): منجر به جدایی بنگلادش از پاکستان شد؛ با حمایت هند از جنبش استقلال شرق پاکستان و پیروزی قاطع هند.
• درگیری کارگیل (۱۹۹۹): جنگ محدود در منطقه کارگیل جامو و کشمیر؛ با بازپس‌گیری مناطق توسط هند به پایان رسید.
سخن پایانی
به طور کل می‌توان گفت که هند از لحاظ جمعیت، تعداد پرسنل نظامی، سطح کیفی سلاح‌ها و تجهیزات نظامی، اقتصاد و عوامل دیگر برتری قابل توجهی نسبت به پاکستان دارد اما ارتش همسایه یکی از سرسخت ترین و آموزش دیده ترین ارتش های منطقه است و معمولاً هر تهدیدی را با شدیدترین واکنش ممکن پاسخ داده است.
اتفاقات شب گذشته نیز موید این مطلب است، جایی که پاکستان توانسته دستکم ۳ فروند جنگنده پیشرفته رافال متعلق به دهلی نو را ساقط کند که نشان از توانایی های ضد هوایی اسلام آباد دارد. به طور کلی می توان گفت که هند برتری نظامی محسوسی نسبت به پاکستان دارد و در صورت وقوع درگیری بزرگتری بین دو کشور و طولانی شدن آن، دست بالاتر را خواهد داشت، چه از لحاظ نظامی و چه اقتصادی.
