همشهری آنلاین- زهرا رفیعی: قزوین، لرستان، خراسان جنوبی، کردستان، سمنان و کرمان حالا با داده‌هایی دقیق نشان می‌دهند که طبیعت چگونه و به چه قیمتی به زندگی ما خدمت می‌کند. این خدمات فقط به تولید غذا یا تأمین آب محدود نمی‌شود؛ بلکه شامل کنترل سیلاب، پالایش هوا، ذخیره کربن، حفاظت از تنوع زیستی و حتی خدمات فرهنگی مثل گردشگری یا احساس تعلق به یک چشم‌انداز طبیعی هم هست.
تصمیم‌گیری واقع‌بینانه
اهمیت این مطالعات زمانی دوچندان می‌شود که بدانیم اغلب پروژه‌های عمرانی و توسعه‌ای بدون درنظر گرفتن هزینه‌های زیست‌محیطی اجرا می‌شوند. این اطلس به تهیه‌کنندگان ارزیابی زیست محیطی پروژه‌های بزرگ و سرمایه‌گذاران، سیاستمداران و... کمک می‌کند که به طور مثال حساب کنند آیا سود ساخت پتروشیمی در نزدیکی تالاب بیشتر است یا خدمات اکوسیستمی که آن تالاب می‌دهد. با در اختیار داشتن اطلس خدمات اکوسیستمی، می‌توان این هزینه‌ها را با عدد و رقم واقعی روی میز گذاشت و تصمیم‌گیری‌ها را واقع‌بینانه‌تر کرد. طبیعت همیشه می‌بخشد، اما حالا زمان آن رسیده که بدانیم چقدر، چگونه، و تا کجا می‌تواند ببخشد.
پایان ارزشگذاری در ۶ استان
الناز کیوانی مدیر دفتر اقتصاد و فناوری سازمان حفاظت محیط‌زیست به همشهری گفت: کار ارزشگذاری اکوسیستمی ۶ استان قزوین، لرستان، خراسان جنوبی، کردستان، سمنان و کرمان به پایان رسیده که با اتمام مطالعات در تمام عرصه‌های طبیعی (و نه فقط مناطق حفاظت شده تحت پوشش سازمان حفاظت محیط زیست)، اطلس خدمات اکوسیستمی را تهیه خواهیم کرد. این مطالعات در ۱۹ استان نیز در حال تهیه است که ۶۲ درصد از مساحت کشور را شامل می‌شوند. همچنین مطالعات ارزشگذاری اکوسیستمی در ۶ استان دیگر معادل ۸ درصد خاک کشور آغاز و وارد فاز اجرایی شده است و تا پایان سال ۱۴۰۴ اطلس دیجیتال و آنلاین هر استان در اختیار همگان قرار خواهد گرفت.
الناز کیوانی درباره نحوه کار هم توضیح داد: ارزشگذاری اقتصادی اکوسیستم‌ها و منابع طبیعی از سال ۱۳۸۶ آغاز و تا سال ۱۳۹۹ بیش از ۲۵ اکوسیستم کشور ارزشگذاری شد که فقط ۲ درصد مساحت کشور را شامل می‌شدند. بنابراین هرگاه از سازمان حفاظت محیط زیست میزان خسارات اکوسیستمی درخواست می‌شد با مشکل مواجه بودیم.
او با بیان اینکه با توجه به اهمیت موضوع از سال ۱۴۰۰ رویکرد اجرا تغییر کرد و کار سرعت گرفت، ادامه داد: از این تاریخ به صورت استانی عمل کردیم. بر این اساس، وسعت پوشش از ۲ درصد به ۳۰ درصد افزایش یافت یعنی مطالعات از اکوسیستم محور به سطح استانها رفت و خدمات اکوسیستمی هر استان مورد بررسی قرار گرفت. اکنون ۲۳ خدمت اکوسیستمی طبیعی وجود دارد، اما این قابلیت وجود دارد که بعدها نیز خدماتی به آنها اضافه شود. با این اطلس برآورد ریالی بلایای طبیعی، مداخلات بشر، سهل‌انگاری‌ها و طرح‌های توسعه ایی را می‌توان محاسبه کرد.
ضمانت اجرای اطلس
الناز کیوانی در پاسخ به سوال همشهری درباره اینکه چه ضمانت اجرایی برای چنین اطلسی می‌توان متصور شد، گفت: در تدوین ماده ۲۲ برنامه هفتم توسعه ارزشگذاری خدمات اکوسیستمی دیده شده است و پس از تصویب آیین‌نامه اجرایی آن نیز تدوین خواهد شد. در واقع این اطلس وارد حساب‌های ملی می‌شود تا علاوه بر حفظ محیط زیست معیشت پایدار جوامع محلی نیز آسیب نبیند.
هادی کیادلیری، معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در توضیح بیشتر گفت: کشورهای توسعه یافته از خدمات طبیعت بهره می‌برند، اما کشورهای در حال توسعه یا توسعه نیافته از اصل طبیعت استفاده می‌کنند. ارزشگذاری یک روش پیشگیری است و موظف هستیم آنرا در محاسبه‌های ملی لحاظ کنیم.
