علیرضا معزی در گفت و گو با الف تصریح کرد: اصطلاح «باج نیوز» شاید جدید باشد، اما قدمت این پدیده به طول عمر حتی از خود رسان هها و پدیده رسانه مدرن هم خیلی بیشتر است. چون نوعی روش است تا یک وسیله و ابزار. همزاد فساد است و تا زمانی که فساد وجود داشته باشد، این نوع روش وجود دارد. لذا ممکن است از این زاویه به لحاظ تغییرات و تحولات تکنولوژیکی که در حوزه ارتباطات و رسانه شده است، تغییرات ساختاری یا شکلی و فرمی داده باشد. ولی از لحاظ ماهیت کاری، با آن چه که از قدیم کار میشده و به طور سنتی وجود داشته است تفاوت عمده ای ندارند.
وی تاکید کرد: خیلی اعتقاد ندارم که باج نیوزها را در حوزه رسان هها میتوانیم تعریف کنیم. اساسا باج نیوزها ماهیت جدایی از رسان هها دارند. آن چه که شما از قبیل بده بستانهای رسانه ای با مراکز اقتصادی یا قدرت یاد میکنید، از قبیل آن چه که منفعتهای مخفی وجود داشته باشد یا عیان نباشد، با چیزی که امروز به عنوان باج نیوز دچارش هستیم، دو ماهیت جداگانه است. اتفاقا این را نه از این باب که شغل من کار رسانه ای است از رسانه ها دفاع می کنم. زمانی آن طرف میز بوده ام و الان این طرف میز هستم. در ساختار قدرت و ساختار سیاسی تجربه دارم. بین باج نیوزها و رسانه ها تفاوت قائلم.
صاحب امتیاز خبرگزاری «خبرآنلاین» گفت: این که مسئولین و ادارات و جاهای مختلف به عنوان تقدیر کارت هدیه ای بدهند را نمیتوانیم در کتگوری باج نیوزها و روابط غیر رسمی تعریف کنیم. حتما این تعریف بدی است و حتما چیز بدی است که خبرنگاران بابت انجام وظیفه خود، از مسئولین هدیه بگیرند. من اعتقاد به این کار ندارم. به نظرم آن جا که می گوییم رسانه ها باید کار دقیق انجام دهند، باید این را به طور مشخص تعریف کنند. در تمام دنیا تعریف شده است و در گایدلاین های (اصول و استانداردهای) همه رسانه های دنیا درمورد هدیه بحث کرده اند. پدیده خاص جامعه ما نیست و مربوط به همه رسانه های دنیا میشود. نه این که بخواهند فقط مقابله با فساد کرده باشند. بلکه می خواهند استقلال رسانه را حفظ کنند. به این لحاظ میخواهم بگویم که اساسا باج نیوزها را رسانه نمی دانم. رفتارشان شباهت به کار رسانه دارد. بستر انتشار اطلاعاتشان با رسانه ها
مشترک است. ولی این که رسانه باشند را اعتقاد ندارم.
به گفته وی حتما رسانه ها نسبت به روابط رسمی و روشن و عیان خود با مراکز قدرت و ثروت و مراکز اقتصادی، چه در درون دولت و چه در بخش خصوصی باید شفافیتی را داشته باشند و مشخص باشد که رسانه ها از کجا درآمد بدست می آورند. معلوم باشد که چه نوع روابط اقتصادی بر این سازمان رسانه ای وجود دارد. اما اگر آن چیزی که الان فضاهای اقتصادی و سیاسی و حوز ه های خاص را در جامعه دچار آسیب می کند و به پدیده ای به نام باج نیوز می رسیم، این پدیده با آن چیزی که می گوییم - که باید روابط رسمی و روابط شفاف در رسانه ها وجود داشته باشد دو پدیده است. باج نیوزها زاییده فضای فاسد و ساختار معیوب هستند. بلکه در فضای مافیایی ثروت و قدرت رشد می کنند. یک باند ثروت و قدرت، ابزار زیادی را باید داشته باشد. یکی از این ابزارها، درز اطلاعات و افشاگری و سودا گری با اطلاعات است. گاهی اینها با رسانه ها – اگر توانستند به توافق برسند و نفوذ کنند – انجامش می دهند که این را کمتر در رسانه های ایران دیده ا یم.
معزی تاکید کرد: باج نیوزها معلولند. علت نیستند. برای این که ما در یک فرآیند بده بستان ناسالم که باج دهی و باج گیری است، درمورد باج گیر حرف می زنیم. درمورد باج ده حرف نمی زنیم. نمی گوییم در این معادله که دو طرف دارد، باج ده کیست؟ تا باج دهی وجود نداشته باشد، باج گیر نمی تواند اقدام کند. برای آن باج ده چه فرآیندی طی شده است که مجبور است یا رضایت داده است یا میخواهد یا این کار را میکند یا جزو اهدافش است که باج دهد؟ باج نیوز و باج گیری یک تخلف است. باج می گیرد که خبری را بزند و نزند. یک تخلف می کند. ولی کسی که باج می دهد، با ج های متعدد می دهد. یک جا برای درز اطلاعات باج می دهد و یک جا برای حفظ انحصار و حفظ جایگاه و گرفتن پروژه و یا رسیدن به آن جا باج میدهد.
این فعال رسانه ای یادآور شد : هر زمان توانستید فساد را ریشه کن کنید، خودبخود باج نیوز از بین می رود. تا زمانی که می خواهید باج نیوز را از بین ببرید و کاری به محیط فاسد و ساختار معیوب ندارید، باج نیوز بوجود م یآید. حدود سا لهای ۸۸ - ۸۹ سیست مهای نظارتی امنیتی ما تصمیم گرفتند با پدیده فساد در فوتبال مبارزه کنند. در یک عملیات هماهنگ شده، در یک شب یک سری از دلالها و خبرنگاران و سردبیرها دستگیر شدند. چند ماهی مورد بازجویی قرار گرفتند و در حبس بودند. بعد هم دادگاهی برایشان برگزار شد و خیلی هایشان ممنوع الفعالیت شدند. از ۸۸ تا الان ۱۶ سال می گذرد. فساد در فوتبال ریشه کن شد؟ در آن ماجرا یک مدیر باشگاه دستگیر شد؟ یک بازیکن ممنوع الفعالیت شد؟ این خبرنگار و دلال، دو سو دارد. نمی توانید بگویید رئیس باشگاه گفته است یک سری از این باج نیوزها وجود دارد. آن زمان هم هنوز باج نیوز به این معنا درست نشده بود.
صاحب امتیاز خبرگزاری «خبرآنلاین» در تشریح زمینه های پیدایش پدیده باج نیوز گفت: پیدایش این موضوع اصلا در مطبوعات نیست. زمینه های پیدایش آن در ساختار معیوبی است که فساد را بوجود میآید. فساد که بوجود می آید، احتیاج به یک فضای شبه رسانه ای دارد. زیستش ربطی به رسانه ندارد. رسانه یک زیست برای خود دارد که زیست باج نیوزها هیچ نسبتی با زیست رسانه ها ندارد. برای این که خیلی از مسئولین رسانه ها می گویند که کسانی هستند که ما نمی دانیم.خاطره ای برای شما از سا لهای ۹۵-۹۶ در دولت بگویم. فردی پیدا شده بود و به شماره تلف نهای مسئولین اجرایی دسترسی پیدا کرده بود. اسم رسانه ای برای خود درست کرده بود. متوجه م یشد که فلان اتفاق قرار است در فلان دستگاه یا وزیر یا مسئول بیافتد و یا میخواهد بیافتد. باندهایی به او اطلاع م یدادند. این را برای ۳۰۰ - ۴۰۰ سرشماره پیامک میکرد. تیراژ این خبر کلا ۳۰۰ خبر بود. آن مسئول این را روی موبایل میدید و معاون و دوستش یا فرزندش این را می دیدند. شروع میشد ۵ - ۶ تلفن به او میزدند که چه خبر است؟ این فرد به وحشت میافتاد. نه آن شماره تلفنی که برایش پیامک زده بود را می شناخت و نه می دانست این شبه رسانه برای کجاست و نه می دانست این اطلاعات از کجا درز کرده است.
معزی در عین حال معتثد است: وقتی ما رسانه ها مدعی شفافیت در مبارزه با فساد هستیم، خود ما هم باید شفافیت در کار خود داشته باشیم. خیلی عیان و صریح، در همه جای دنیا تا جایی که می دانم، در سیستم های قضایی و امنیتی و انتظامی و پلیسی و جاهایی که امکان سوء استفاده وجود دارد، قوانین روشنی برای هدایا وجود دارد. یک مسئول
انتظامی و یک پلیس در یک جامعه توسعه یافته، نمیتواند هدیه ای بالاتر از رقمی دریافت کند. میتواند هدیه ای بگیرد. بالاخره من خدمتی به عنوان پلیس به جامعه میدهم و مردم دوست دارند از این امنیتی که برایشان فراهم کرده ام، به هر مناسبتی از من تقدیر کنند. ولی در قانون نوشته اند که از این مقدار بیشتر نمی توانم هدیه بگیرم. اگر هدیه بگیرم تخلف کرده ام و از کار خود برکنار میشوم. به همین میزان در رسانه خودم، باید تعریف کنم که آیا خبرنگار من در کنفرانسها و نشستهای خبری کارت هدیه می گیرد؟ اگر من قوانین را روشن کردم، اگر گفتم کهمیخواهم این فضای انتقاد را بروم و فلان مسئول به من زنگ زد که این مسیر را نروم، آن جا است که باید متوجه شویم مطبوعات قوی و ثبات در مطبوعات و استقلال آن چیست. چون نظام آگهی در جامعه ما چه از سمت نهادهای دولتی و چه از سمت دیگر فرآیند روشنی نداشته است.
صاحب امتیاز خبرگزاری خبرآنلاین به نقش روابط عمومی ها در زمینه های فعالیت شبه رسانه انیز اشاره کرد و گفت: اگر شما به یک روابط عمومی در سازمانی بگویید که رسانه ای که به اسم حوزه شما راه اندازی شده است و فرد را نه میشناسیم و نه جایی ثبت شده است برای چه در نشست های رسمی دعوت می کنید؟ می گوید تشخیص من روابط عمومی است!
نقش نظارتی سندیکاهای حرفه ای روزنامه نگاران نیز موضوع دیگری است که این فعال رسانه ای به آن اشاره میکند: وقتی سندیکاها کاملا تکلیف خود را روشن نکرده اند و نهادهای صنفی ما کارکردهای سیاسی پیدا کرده اند، طبیعی است که این رخ می دهد.در درون رسانه، هر زمان به این رسیدیم که مانند رسانه های رسمی دنیا، گایدلاینهای ( اصول و استاندارد ) خود و آیین نامه های حرفه ای و شیوه نامه ها را منتشر کردیم و خبرنگارها را آموزش دادیم نتیجه خواهیم گرفت.
وی در پایان تاکید کرد: رسانه ها در کشور ما ضعیف هستند. دولت و نهادهای حاکمیتی خودشان بزرگترین رسانه ها را درست کرده اند! ما در ایران تا الان نتوانسته ایم کاری کنیم که رسانه های خصوصی رشد پیدا کنند. اگر رسانه های خصوصی هم خواسته اند رشد پیدا کنند، حتما باید طبق چیزی که در سیستم دولتی به عنوان رسانه تعریف کرده ایم رفتار کنند .و گر نه آنها را نمی بینیم. لذا می خواهم این را بگویم که تا زمانی که ساختار حرفه ای در رسانه ها پیدا نکرده ایم حتما این مشکل وجود دارد. هر وقت ساختار حرفه ای پیدا کردیم که در کنار این باشد که ساختار کل جامعه اصلاح و حرفه ای شود آن زمان نتیجه بخش خواهد بود. من نمیتوانم به لحاظ رسانه ای خیلی حرفه ای باشم، ولی ساختار مدیریتی سیاسی
اقتصادی کشور هنوز حرفه ای نشده باشد.
متن کاکل این گفت و گو را اینجا ببینید
