در روزهایی که جهان درگیر منازعات گسترده در غرب آسیا و شرق اروپا است، شعله‌ور شدن دوباره اختلافات میان دو قدرت هسته‌ای جنوب آسیا، یعنی هند و پاکستان، بار دیگر نگرانی‌های امنیتی را در سراسر منطقه افزایش داده است. برای ایران، کشوری که در همسایگی پاکستان قرار دارد و روابط اقتصادی، سیاسی و ژئوپلیتیکی متعددی با هر دو کشور دارد، این مناقشه می‌تواند تبعات قابل‌توجهی داشته باشد.
یکی از نخستین و مهم‌ترین تأثیرات این بحران، افزایش بی‌ثباتی در مرزهای شرقی ایران است. مرزهای طولانی و بعضاً ناامن ایران و پاکستان درگذشته نیز صحنه فعالیت گروه‌های تندرو و قاچاقچیان بوده است. در صورت گسترش جنگ، این وضعیت تشدید خواهد شد و ایران ناگزیر خواهد بود بر تقویت امنیت مرزی خود سرمایه‌گذاری بیشتری کند.
از سوی دیگر، درگیری میان هند و پاکستان می‌تواند بر منافع اقتصادی ایران، به‌ویژه در حوزه تجارت و ترانزیت منطقه‌ای، سایه بیفکند.
ایران با هند در پروژه مهم بندر چابهار همکاری دارد که به‌عنوان رقیب بندر گوادر پاکستان نیز شناخته می‌شود. هرگونه اختلال در روابط اقتصادی هند و منطقه، به‌ویژه در بخش انرژی و حمل‌ونقل، می‌تواند روند توسعه این پروژه راهبردی را کند کند. از طرفی، اگر ناامنی به مناطق اطراف بندر گوادر سرایت کند، ممکن است مزیت ژئوپلیتیکی چابهار برای ایران پررنگ‌تر شود.
از منظر سیاست خارجی، ایران باید در مواجهه با این بحران، توازن دیپلماتیک دقیقی را حفظ کند. گرایش آشکار به یکی از طرفین می‌تواند روابط تهران با طرف مقابل را تضعیف کند. درحالی‌که ایران روابط نسبتاً گرم‌تری با هند در حوزه‌های انرژی و فناوری دارد، نزدیکی جغرافیایی و اشتراکات مذهبی با پاکستان نیز عواملی هستند که نمی‌توان از آن‌ها غافل شد.
از سوی دیگر، افزایش تنش در جنوب آسیا ممکن است فرصت‌هایی برای ایران در بازار انرژی فراهم کند. افزایش نااطمینانی در منطقه، معمولاً به رشد قیمت نفت و گاز منجر می‌شود که می‌تواند منبع درآمد بیشتری برای کشورهایی باشد که ظرفیت صادرات انرژی دارند. بااین‌حال، استمرار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران مانع بزرگی در استفاده از این فرصت خواهد بود. مناقشه هند و پاکستان تنها یک بحران دوجانبه نیست؛ بلکه چالشی برای تمام کشورهای منطقه ازجمله ایران است. در جهانی که ثبات منطقه‌ای به‌شدت شکننده شده، تهران باید با هوشمندی، انعطاف‌پذیری و رویکردی چندجانبه‌گرا، از منافع ملی خود در برابر این تحولات محافظت کند.
سیدمحمد بحرینیان
