به گزارش بهداشت نیوز علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، در نشست خبری هفته ملی جمعیت، با تأکید بر حساسیت موضوع جوانی جمعیت، اعلام کرد این مسئله دیگر تنها یک موضوع فردی یا فرهنگی نیست، بلکه ابعاد گسترده اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و حتی امنیتی دارد. وی افزود جهان نیز با همین رویکرد سیستمی به بحران جمعیت می‌نگرد.
رئیسی بر لزوم اقدامات چندبُعدی و هم‌افزا برای حفظ جوانی جمعیت ایران تأکید کرد و گفت: «موفقیت در این مسیر نیازمند همکاری منسجم بین بخش‌های مختلف کشور است؛ از فرهنگ‌سازی و آموزش گرفته تا سیاست‌گذاری اقتصادی و حمایت‌های اجتماعی.»
سلامت مادران؛ نماد اولویت‌بخشی در سیاست‌های جمعیتی
معاون بهداشت به حادثه اخیر بندرعباس اشاره کرد و گفت: «پس از احتمال آلودگی صنعتی، تیم‌های تخصصی فوراً اعزام شدند و مادران باردار منطقه شناسایی و هشدارهای لازم به آن‌ها داده شد. اقداماتی چون توزیع ماسک و محدودیت تردد، نماد روشنی از اولویت سلامت مادران و نوزادان در سیاست‌های جمعیتی کشور است.»
نگاهی به تجارب جهانی در مقابله با کاهش جمعیت
وی با اشاره به روند جهانی کاهش جمعیت، به نمونه‌هایی مانند انگلستان اشاره کرد که بر افزایش فرزندآوری داخلی به جای مهاجرپذیری تأکید دارند. رئیسی افزود: «مجارستان حدود ۴ درصد تولید ناخالص داخلی خود را به سیاست‌های جمعیتی اختصاص داده و برای مادران با چهار فرزند یا بیشتر، معافیت کامل مالیاتی در نظر گرفته است. ما نیز برای آینده‌ای پایدار باید این مسئله را اولویت ملی بدانیم.»
اقدامات وزارت بهداشت ذیل قانون جوانی جمعیت
رئیسی از تشکیل ستاد مرکزی و ۹ کمیته تخصصی پس از ابلاغ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت خبر داد و گفت: «رصد مستمر دانشگاه‌های علوم پزشکی، پایش شاخص‌های جمعیتی مانند نرخ باروری کلی (TFR) و آموزش شبکه‌های بهداشتی از جمله اقدامات مهم وزارت بهداشت بوده است.»
وی افزود: «نزدیک به ۵۴ هزار نیروی آموزش‌دیده، ۱۸ هزار خانه بهداشت، ۵۷۰۰ پایگاه سلامت و بیش از ۵ هزار مرکز خدمات جامع سلامت در این برنامه ملی فعال هستند. همچنین ۱۳۷۰۰ ماما و بیش از ۸۸۰۰ متخصص زنان در بخش دولتی و خصوصی مشارکت دارند.»
معاون بهداشت با اشاره به تجربه کره جنوبی و ژاپن گفت: «اقدامات اصلاحی سخت و کند است، اما مهار روند کاهشی جمعیت ممکن است، هرچند بازگشت آن بسیار دشوار خواهد بود. کره جنوبی نمونه‌ای موفق در مهار سقوط جمعیت و ژاپن نمونه‌ای از خطرات بی‌توجهی است.»
رئیسی همچنین بر دقت رسانه‌ها در انتشار آمار تأکید کرد و گفت: «کاهش ۷ درصدی ولادت به معنی کاهش ۷ درصدی جمعیت نیست و این برداشت‌ها می‌تواند افکار عمومی را گمراه کند.»
دهه شصتی‌ها؛ آخرین پنجره فرصت باروری
معاون وزارت بهداشت با اشاره به کاهش ۷ درصدی موالید در سال ۱۴۰۳ نسبت به ۱۴۰۲ گفت: «قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت سرعت افت را کم کرده، اما روند کاهشی ادامه دارد و نیازمند مداخلات هدفمند برای بهبود نرخ باروری هستیم.»
وی هشدار داد: «بیش از ۶۰ درصد زنان متأهل در سن باروری، بین ۳۵ تا ۵۰ سال دارند. زنان متولد دهه ۶۰ که در آستانه پایان دوره باروری هستند، باید کانون برنامه‌ریزی‌ها قرار گیرند، زیرا این گروه آخرین فرصت مهم برای جوانی جمعیت محسوب می‌شوند.»
رئیسی مقایسه‌ای آماری ارائه داد: «در سال ۱۳۶۵ با ۱۰ میلیون زن متأهل، حدود دو میلیون تولد داشتیم؛ اما در سال ۱۴۰۳ با بیش از ۱۶ میلیون زن متأهل، کمتر از یک میلیون تولد ثبت شده است. این کاهش شدید نرخ باروری زنگ خطری جدی است.»
تحولات الگوی فرزندآوری و افزایش سن ازدواج
معاون بهداشت از افزایش درصد زایمان فرزند سوم، چهارم و پنجم در سال ۱۴۰۳ خبر داد، هرچند تعداد کل این زایمان‌ها پایین است. وی گفت: «روند تولد فرزند اول و دوم کاهشی بوده، اما تمایل خانواده‌های با دو فرزند به داشتن فرزند بیشتر، افزایش یافته است.»
آمارها نشان می‌دهد ۷۰ درصد زنان ایرانی در سن باروری (۲۵ تا ۳۹ سال) قرار دارند. میزان ازدواج نیز در سال ۱۴۰۳ حدود ۲ درصد کاهش داشته است. میانگین سن ازدواج مردان به حدود ۲۸ سال و زنان به ۲۴.۱ سال رسیده و سن اولین فرزندآوری برای مردان ۳۲ سال و برای زنان حدود ۲۷ سال است که بر کاهش جمعیت تاثیرگذار است.
کاهش مرگ مادران و نوزادان در کنار چالش سزارین بالا
رئیسی به دستاوردهای حوزه سلامت مادر و نوزاد اشاره کرد: «میزان مرگ مادر به ۲۲ در ۱۰۰ هزار زایمان کاهش یافته و نرخ مرگ نوزادان به ۸.۳ در هزار تولد زنده رسیده است. پوشش مراقبت‌های بارداری نیز بهبود یافته است.»
با این حال، وی افزایش سزارین را چالشی مهم خواند: «نرخ سزارین در برخی استانها مانند آذربایجان شرقی به بالای ۷۰ درصد رسیده است. ترویج "زایمان طبیعی بدون درد" و بهبود تجربه زایمان اول برای مادران حیاتی است، زیرا تجربه نامطلوب، گرایش به سزارین را افزایش می‌دهد.»
لزوم بهبود فضای زایمان و مقابله با سقط غیرقانونی
معاون بهداشت تأکید کرد: «محیط زایمان باید در شأن مادر ایرانی، با احترام، بهداشت و آرامش باشد. صرفاً افزایش آمار تولد کافی نیست.» وی افزود بیش از ۹۰ درصد سقط‌های غیرقانونی خارج از مراکز درمانی و عمدتاً در منازل انجام می‌شود که کنترل آن نیازمند همکاری چندبخشی و کنترل فضای مجازی برای دسترسی به داروهای سقط است.
رئیسی به طرح ملی «نفس» (نجات فرزندان سقط در معرض) اشاره کرد: «۳۵۷ مرکز مجری این طرح فعال‌اند و از بیش از ۱۸ هزار مراجعه‌کننده، ۱۵ هزار نفر با مشاوره به ادامه بارداری ترغیب شده‌اند. دلایل اصلی اقدام به سقط جنین، مشکلات اقتصادی، مسکن و عدم آمادگی روانی بوده است.»
حمایت از دانشجویان متأهل و درمان ناباروری
وی از تجهیز ۴۳ درصد سوئیت‌های خوابگاهی برای دانشجویان متأهل پس از ابلاغ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت خبر داد و گفت هیچ دانشجوی متأهلی در صف وام ازدواج، فرزندآوری یا ودیعه مسکن نیست. افزایش ظرفیت مهدکودک‌ها و رشد ۵۳ درصدی تأمین مسکن دستیاران پزشکی نیز از دیگر اقدامات است.
رئیسی اعلام کرد ۱۴۶ مرکز ناباروری در کشور فعال است و حدود ۳ تا ۴ میلیون زوج درگیر ناباروری اولیه یا ثانویه هستند. وی تأکید کرد: «افزایش تولد از این مراکز به‌تنهایی نمی‌تواند نرخ باروری کلی (TFR) را به شکل معنادار تغییر دهد. برای افزایش یک‌دهم TFR به ۸۰-۹۰ هزار تولد جدید نیاز داریم.»
پیشگیری؛ حلقه مفقوده در سیاست‌های جمعیتی
معاون بهداشت بر اهمیت پیشگیری تأکید کرد: «بیماری‌های غیرواگیر مانند چاقی، دیابت و سبک زندگی ناسالم از عوامل مهم ناباروری هستند. مصرف داروهای بدنسازی و هورمونی نیز خطرناک است.» وی از آموزش ۳۹۶ هزار نفر از کارکنان نظام سلامت و افزایش ۴ برابری دوره‌های جوانی جمعیت برای اعضای هیئت علمی خبر داد.
نظام ثبت تولد الکترونیکی و سنجش رضایت مادران
رئیسی راه‌اندازی سیستم ثبت برخط گواهی ولادت را تحولی بزرگ دانست که ثبت‌احوال به‌صورت آنلاین کد ملی صادر کرده و پیامک تبریک ارسال می‌کند. همچنین سامانه سنجش رضایت مادران پس از زایمان از طریق نظرسنجی پیامکی، اطلاعات ارزشمندی درباره کیفیت خدمات ارائه می‌دهد.
در پایان این مراسم، پوستر هفته ملی جمعیت رونمایی شد.
منبع: وبدا
