حسین عباس‌زاده در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن پرداختن به نقش بی‌بدیل فردوسی در پاسداری از زبان فارسی، به اهمیت حماسه و قهرمان‌پروری در جامعه امروز پرداخت.

فردوسی، پاسدار زبان فارسی

این پژوهشگر اسطوره با اشاره به شاهنامه فردوسی گفت: یکی از مهم‌ترین دلایل اهمیت فردوسی، نقش او در پاسداری و تقویت زبان فارسی در دوره‌ای حساس بود. فردوسی با نگارش شاهنامه، تضمین‌کننده بقای زبان فارسی شد. این شاهکار ادبی که تنها حدود ۷۰۰ واژه عربی در بیش از ۵۰ هزار بیت خود دارد، نشان‌دهنده اهتمام فردوسی به زبان فارسی و جایگاه ویژه آن در اثر اوست.

اهمیت حماسه و قهرمان در جامعه امروز

وی در ادامه به اهمیت حماسه و قهرمان‌پروری پرداخت و آن را نیازی اساسی برای جامعه امروز دانست: پس از زبان، آنچه در شاهنامه فردوسی اهمیت دارد، جنبه حماسی این اثر است؛ نیازی که امروز نیز جامعه ما با آن درگیر است. حماسه به معنای قهرمان است و جامعه امروز ما نیازمند قهرمان است. هرچند حماسه‌های کهن به شکلی بودند و امروز به شکلی دیگر رقم می‌خورند، اما نیاز به قهرمان و شخصیت‌های حماسی همچنان وجود دارد.

عباس‌زاده با ابراز تأسف از کمرنگ شدن داستان‌های حماسی و قهرمان‌پردازی در ادبیات امروز ایران گفت: متأسفانه پرداختن به حماسه و قهرمان در ادبیات ما کمرنگ شده است. شخصیت‌های آثار ادبی ما اغلب خاکستری، منفعل و کم‌کارایی هستند، در حالی که جامعه نیازمند الگو و قهرمان است. روحیه حماسی و قهرمان‌پروری در جامعه‌ای که قهرمان دارد، تقویت می‌شود. ما در دنیای واقعی قهرمانان ملی فراوانی در دوران دفاع مقدس، محور مقاومت و جاهای دیگر داریم، اما جای پرداختن به این قهرمانان در ادبیات ما خالی است.

این پژوهشگر اسطوره گفت: به نظر می‌رسد نویسندگان امروز به اشتباه تصور می‌کنند که قهرمان‌پردازی در ادبیات امروز جایگاهی ندارد و به خلق شخصیت‌های خاکستری روی آورده‌اند. در حالی که نیاز جامعه امروز خلق قهرمانانی است که از دل شرایط کنونی بازتولید شوند. این در حالی است که در ادبیات و سینمای جهان، قهرمان نقشی پررنگ دارد. بنابراین، توجه به فردوسی و بازتولید قهرمانان در ادبیات ما یک ضرورت است. حماسه فقط به معنای قهرمان نیست؛ بلکه شامل حکمت، خرد، شور جمعی و جنبه‌های دیگر نیز می‌شود و باید از ابعاد مختلف به آن پرداخت.

حماسه؛ ابعاد فراتر از قهرمان‌پروری

وی با تأکید بر ابعاد چندگانه حماسه در شاهنامه تصریح کرد: یکی از بزرگترین اقدامات فردوسی، احیای مفهوم حماسه از جنبه‌های مختلف است. گذشته از آفرینش قهرمانان ملی، حماسه دارای شاخصه‌هایی همچون حکمت، خردورزی، امیدآفرینی و شور جمعی است؛ ویژگی‌هایی که فردوسی در قالب ۵۰ هزار بیت شاهنامه عرضه کرده و به مخاطبان خود منتقل می‌کند.

عباس زاده ادامه داد: شاهنامه را می‌توان بزرگترین اثر ادبی حماسی جهان در زبان فارسی دانست که در کنار آثار بزرگی چون ایلیاد و ادیسه هومر و یا مهابهاراتای هند قرار می‌گیرد. ثبت شاهنامه به عنوان میراث جهانی در یونسکو نیز نشانه جایگاه والای این اثر و تأثیر بین‌المللی آن است.

این پژوهشگر اسطوره خاطرنشان کرد: یکی از مهم‌ترین نقش‌های شاهنامه، زنده نگه داشتن ارزش‌هایی مانند میهن‌دوستی، جوانمردی، قهرمانی، خرد، عدالت و روحیه پهلوانی در فرهنگ ایرانی است. روایت‌هایی مانند سیاوش و کیخسرو، الگویی از خردمندی و عدالت‌خواهی را به مخاطب امروز و فردا عرضه می‌کند؛ ارزش‌هایی که جامعه امروز همچنان به آن‌ها نیازمند است.

وی با اشاره به ویژگی همیشه زنده شاهنامه تأکید کرد: شاهنامه برخلاف بسیاری از آثار کلاسیک صرفاً متعلق به یک دوره تاریخی نیست، بلکه به دلیل نوع روایت‌ها و شخصیت‌هایش، در هر دوره‌ای قابل استفاده، مطالعه و الگوپذیری است. موضوعات و مسائل مطرح‌شده در شاهنامه هم‌چنان برای مخاطب امروز قابل لمس و آموزنده است. به همین دلیل شاهنامه اثری زنده است که ناگزیر باید بارها و بارها بازخوانی شود.