آنتی بادی چیست؟ + فیلم
به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، تهران زیر پای ماست، اما زمینی که زیر این کلان‌شهر قرار دارد دیگر همان زمین سابق نیست. هشدارهای خاموشی که از اعماق خاک می‌آیند حالا به فریادی علمی بدل شده‌اند؛ و یکی از شدیدترین این فریادها، از دل منطقه ۱۸ تهران برخاسته است.
دکتر علی بیت‌اللهی، استاد زمین‌شناسی، پرده از فاجعه‌ای آرام اما عمیق برداشته است و اینگونه نوشته است:
نرخ فرونشست زمین در بخش‌هایی از منطقه ۱۸ در دو سال گذشته نسبت به دو سال پیش از آن، سه برابر شده است.
بر اساس پردازش دقیق تصاویر ماهواره‌ای از دی ماه ۱۳۹۹ تا فروردین ۱۴۰۴، بیشترین نرخ سالانه فرونشست در این منطقه از حدود ۷.۵ سانتی‌متر در سال در بازه‌ی ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱، به ۲۱.۵ سانتی‌متر در سال در دو سال اخیر رسیده است. این تغییر سه‌برابری نه فقط یک هشدار، بلکه آژیری قرمز برای شهرسازی و زیرساخت‌های شهری در جنوب تهران است.
منطقه‌ای که در این مطالعه مورد توجه قرار گرفته، محدوده‌ای‌ست بین جنوب بوستان قائم، پارک نرگس، بزرگراه آیت‌الله سعیدی، آزادگان، بلوار الغدیر و بلوار معلم.
اما موضوع تنها به نرخ بالا محدود نمی‌شود. بیت‌اللهی تاکید می‌کند که فرونشست در این منطقه حالت هاله‌ای دارد؛ به این معنا که گرادیان (شیب) فرونشست می‌تواند به تدریج فشارهای جانبی به ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها وارد کند و در درازمدت خسارت‌های جدی به بار آورد.
طبق نقشه‌های تحلیلی، حدود ۳۰۰ هکتار از منطقه درگیر پدیده فرونشست است و در مرکز آن، هسته‌ای ۵۵ هکتاری با نرخ فرونشست بسیار شدیدتر دیده می‌شود. این بخش مرکز بحران است؛ جایی که زیرِ پای شهر با سرعتی بی‌سابقه فرو می‌رود.
در نمودارهای زمانی که دکتر بیت‌اللهی ارائه کرده، تغییر ناگهانی شیب منحنی فرونشست، نشانه‌ای از یک اختلال رفتاری یا «بی‌هنجاری» زمین است—و این، از دید کارشناسان زمین‌شناسی به معنای فاجعه‌ای در راه است.
در دل این معادله یک متهم اصلی دیده می‌شود: چاه‌های آب. بر اساس آمارهای سال ۱۳۹۱، در منطقه ۱۸ و اطراف آن بیش از ۲۱۰۰ حلقه چاه شناسایی شده است. از این تعداد، ۹۳۰ حلقه عمقی بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ متر دارند، ۹۰۰ حلقه بین ۵۰ تا ۱۰۰ متر، و بقیه کمتر از ۵۰ متر عمق دارند.
حفر بی‌رویه چاه‌ها برای تأمین آب شرب و افزایش دبی برداشت از چاه‌های موجود، به گفته دکتر بیت‌اللهی، مهم‌ترین عامل فرونشست در محدوده پارک نرگس و بوستان قائم است.
پمپاژ بی‌وقفه، باعث ایجاد مخروط افت سطح آب زیرزمینی می‌شود—پدیده‌ای که با کاهش فشار از پایین، لایه‌های خاک را مجبور به فشرده شدن و فرورفتن می‌کند. نتیجه؟ تخریب زیرساخت‌ها، ترک‌خوردن خانه‌ها، و در نهایت خالی‌شدن زمین از درون.
دکتر بیت‌اللهی می‌گوید: «تحت هیچ شرایطی نباید چاه جدیدی برای تأمین آب شرب در تهران حفر شود.»
او یادآوری می‌کند که مشابه این پدیده را در استان گلستان نیز شاهد بوده‌ایم؛ جایی که حفر چند چاه عمیق برای شیرین‌سازی آب، باعث ایجاد فرونشستی با نرخ ۲۱ سانتی‌متر در سال در یک ناحیه دایره‌ای به قطر ۵ کیلومتر شده است.
پیشنهاد کلیدی دکتر علی بیت‌اللهی یک تغییر پارادایم مدیریتی‌ست:به جای تمرکز بر تأمین بیشتر آب شرب، سیاست‌گذاران باید به سمت مدیریت مصرف آب بروند—نه فقط به عنوان یک انتخاب فنی، بلکه به عنوان یک ضرورت حیاتی برای بقا و ایمنی تهران.فرونشست زمین را نمی‌توان با آسفالت و بتن پوشاند؛ اگر به ریشه‌ی بحران نپردازیم، شهر از درون خالی می‌شود.
آمارهای علمی، تصاویر ماهواره‌ای و هشدارهای زمین‌شناسان همه یک چیز می‌گویند:تهران آرام و بی‌صدا در حال فروریختن است، و منطقه ۱۸ تنها یکی از نشانه‌های آشکار این بحران خاموش است.اگر سیاست‌های فعلی ادامه یابد، بزودی فروچاله‌ها نه در اطراف تهران، بلکه در دل مناطق مسکونی پدیدار خواهند شد.
تهران نیازمند آشتی با زمین است—پیش از آن‌که زمین با تهران خداحافظی کند.
