همشهری آنلاین – مجید جباری: طرح «جنگلداری اجتماعی» با هدف کاهش فشار بر جنگل‌های زاگرس و ارتقای تاب‌آوری این زیست‌بوم حساس وارد مرحله‌ای تازه شده است. این طرح که نگاه جدی به مشارکت زاگرس نشینان به حفاظت و احیای زاگرس دارد پس از حدود ۳ سال اجرای آزمایشی و محدود در برخی رویشگاه‌های زاگرسی با مشارکت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری و سازمان برنامه و بودجه تدوین شده و قرار است به زودی در همه عرصه‌های زاگرس اجرا شود.
رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشوربا اشاره به جزئیات طرح جنگلداری اجتماعی می‌گوید: «زاگرس با پوشش جنگلی حدود ۶ میلیون هکتار در گستره‌ای ۳۰ میلیون هکتاری از غرب و جنوب‌غرب کشور، طی دهه‌های گذشته با چالش‌های گوناگون همچون چرای بی‌رویه دام، هجوم آفات و بیماری و بهره برداری بیش از حد از عرصه های جنگلی زاگرس روبه رو بوده و این عوامل، امکان زادآوری درختان بلوط این عرصه را از بین برده و کاهش تاج پوشش گیاهی بیش از یک میلیون هکتار از این جنگل به زیر ۱۰ درصد رسیده است. برهمین اساس، طرح جنگلداری اجتماعی با هدف تسهیل‌گری و ایجاد مشاغل پایدار برای جوامع محلی حوزه زاگرس تدوین شده تا از فشار بر منابع جنگلی و مرتعی کاسته شود.»
ترویج روش‌های پایدار مدیریت منابع طبیعی
علی تیموری درگفت‌وگو با همشهری آنلاین با اشاره به مشکلات مراتع زاگرس، از جمله حضور بیش از حد دام و کاهش زادآوری و پوشش گیاهی، اضافه می‌کند: «این طرح با آگاه‌سازی و مشارکت مردم به دنبال ترویج روش‌های پایدار مدیریت منابع طبیعی است. ضمن اینکه اجرای طرح‌های آبخیزداری یکی از اقدامات ضروری است که می‌تواند از تخریب سرزمین و پدیده گردوغبار جلوگیری کند.»
او بر ضرورت تغییر نگاه و رویکرد به مدیریت منابع طبیعی در حوزه زاگرس تأکید می‌کند و می گوید: «جنگلداری اجتماعی با مشارکت مردم و ایجاد فرصت‌های اقتصادی پایدار، راهکاری کلیدی برای حفظ این اکوسیستم ارزشمند است.»
اجرای طرح جنگلداری اجتماعی که با پشتوانه علمی داخل و تجربه دنیا در جنگل های مشابه ایران، مثل جنگل های فرانسه، ایتالیا و اسپانیا تهیه شده، قرار است با مشارکت جامعه محلی و زاگرس نشینان از بار بهره‌برداری ناپایدار از جنگل بکاهد و زمینه ایجاد مشاغل پایدار را د رکنار حفظ منابع طبیعی فراهم کند. این رویکرد مشارکتی، گامی در جهت پیوند دوباره مردم با طبیعت و حفاظت هم‌زمان از معیشت و محیط‌زیست است.
تامین منافع مردم محلی با حفظ جنگل‌ها
معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری درخصوص طرح جنگلداری اجتماعی می‌گوید: «در طرح جنگلداری اجتماعی یا social forestry ، مدیریت جنگل با مشارکت واقعی مردم منطقه و جنگل‌نشینان صورت می‌گیرد به‌طوری که منافع مردم محلی با حفظ و احیای جنگل‌ها تامین شود. این مدل در جنگل‌هایی که ارتباط مردم با جنگل زیاد بوده و معیشت‌شان با جنگل گره خورده است به‌عنوان یکی از بهترین مدل‌ها در دنیا شناخته می‌شود.»
سفر بی‌بازگشت بلوط کاران زاگرس | کشف محموله قاچاق سنجاب ایرانی از صندوق عقب خودروی سواری | مقصد سنجاب‌های زاگرس کجا بود؟
نقی شعبانیان در گفت‌وگو با همشهری آنلاین می‌افزاید: «در مدل جنگلداری اجتماعی، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور برنامه احیا و مدیریت جنگل را مشخص و اعتبار لازم را هم پیش‌بینی می‌کند و بر کار مجریان این طرح که مردم محلی هستند، نظارت دارد. مجریان طرح هم می‌توانند در قالب تعاونی‌های روستایی یا حتی به‌صورت فردی و خانوادگی در اجرای طرح ورود داشته باشند و از منافع اقتصادی آن برخوردار شوند.»
رابطه بر برد مردم محلی و رویشگاه‌های زاگرسی
شعبانیان با بیان اینکه مدل حفظ و احیای جنگل‌ها در این طرح در هر منطقه با منطقه دیگر متفاوت است، تاکید می‌کند: «ممکن است شیوه‌ای که در جنگل‌های زاگرسی برای مدیریت طرح درنظر گرفته می‌شود با جنگل‌های ایرانی و تورانی و حتی هیرکانی متفاوت باشد. اصل مطلب در طرح جنگلداری اجتماعی آن است که حفظ و احیای جنگل با منافع و معیشت مردم محلی گره خورده است؛ یعنی اگر جنگل خوب حفظ شود، منافع مردم در قبال حفظ جنگل تأمین می‌شود و اگر جنگل به‌خوبی حفظ و احیا نشده باشد، منافع جنگل‌نشینان هم به خطر می‌افتد.»
به گزارش همشهری آنلاین، جنگل های زاگرس با ۶ میلیون هکتارمساحت، منبع معیشت حدود ۲ میلیون جامعه‌محلی و منبع تامین ۴۰ درصد آب کشور است. رویشگاه‌های زاگرسی با پوشش عمدتاً بلوط، یکی از مهم‌ترین و گسترده‌ترین اکوسیستم‌های جنگلی ایران به‌شمار می‌روند که در استان‌های زاگرس‌نشین مانند کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، فارس و بخشی از خوزستان و همدان گسترده‌اند. این جنگل‌ها نقش حیاتی در تأمین منابع آب، حفظ تنوع زیستی، مقابله با فرسایش خاک و تعدیل اقلیم دارند. زاگرس زیستگاه گونه‌های نادری از گیاهان و جانوران است و جوامع محلی ساکن در این نواحی نیز با فرهنگ‌ها و سبک زندگی وابسته به طبیعت، بخشی جدایی‌ناپذیر از این اکوسیستم‌اند.
