در میان غولهای خاموش تاریخ هوانوردی، سوخو تی-۴، ملقب به «هواپیمای ۱۰۰» یا «سوتکا»، جایگاه ویژهای دارد. این بمب افکن راهبردی فراصوت، که در دهه ۱۹۶۰ به عنوان پاسخی جسورانه به برنامههای پیشرفته بمب افکن آمریکا متولد شد، با طراحی منحصر به فرد و فناوریهای پیشگامانه خود، همواره مورد توجه علاقه مندان به صنعت هوافضا بوده است.
به گزارش عصرایران، طراحی متمایز تی-۴ با دماغه تیز، بالهای دلتا دوتایی خمیده و پیش بالهای کانارد، آن را از دیگر هم عصران خود متمایز میکرد. مهندسان سوخو برای دستیابی به سرعت سرسامآور ۳ ماخ، بدنه این پرنده آهنی را عمدتاً از تیتانیوم و فولاد مقاوم در برابر حرارت ساختند. نکته قابل توجه دیگر، استفاده از سامانه کنترل پرواز با سیم سه محوره چهارگانه بود که برای اولین بار در یک هواپیمای شوروی به کار گرفته میشد و قابلیت مانور هواپیما را افزایش میداد.
این هواپیما که برای حمل سلاحهای هسته ای، انجام ماموریتهای شناسایی و مقابله با ناوهای دشمن طراحی شده بود، از چهار پیشرانه قدرتمند توربوجت پس سوز کولسوف آر دی-۳۶-۴۱ بهره میبرد. برد ۷۰۰۰ کیلومتری و سقف پرواز بیش از ۲۰۰۰۰ متر، تی-۴ را به یک تهدید بالقوه برای هر نیروی متخاصمی تبدیل میکرد.
سوخو تی-۴ دارای دماغه متحرک برای بهبود دید در هنگام برخاستن و فرود بود. دماغه این هواپیما میتوانست پایین بیاید. هنگام جمع شدن دماغه، از یک پریسکوپ برای دید به جلو در سرعتهای تا ۶۰۰ کیلومتر بر ساعت استفاده میشد.
با وجود تمام این نوآوریها و پرواز آزمایشی موفق اولین پیش نمونه در سال ۱۹۷۲، پروژه تی-۴ در سال ۱۹۷۵ به طور ناگهانی متوقف شد. دلایل متعددی برای این تصمیم ذکر شده است که از آن جمله میتوان به مشکلات فنی، هزینههای سرسامآور توسعه و تغییر در اولویتهای نظامی شوروی اشاره کرد. برخی تحلیلگران نیز از عوامل سیاسی به عنوان یکی از دلایل اصلی لغو این پروژه یاد میکنند.
تنها یک پیش نمونه از این هواپیمای افسانهای جان سالم به در برده و اکنون در موزه مرکزی نیروی هوایی در مونینو، در نزدیکی مسکو، به عنوان یادگاری از یک بلندپروازی ناکام به نمایش گذاشته شده است. اگرچه تی-۴ هرگز به خدمت فعال درنیامد، اما دستاوردهای فناورانه آن، به ویژه در زمینه استفاده از آلیاژهای تیتانیوم و سیستمهای پرواز با سیم، راه را برای توسعه هواپیماهای پیشرفته بعدی در شوروی هموار کرد. میراث «سوتکا» همچنان در تاریخ هوانوردی به عنوان نمادی از جاه طلبی و نوآوری مهندسی باقی خواهد ماند.
تی-۴ توسط دفتر طراحی سوخو توسعه یافت.
نخستین پیش نمونه (هواپیمای ۱۰۱) اولین پرواز خود را در ۲۲ اوت ۱۹۷۲ با خلبانی ولادیمیر ایلیوشین انجام داد.
تنها ده پرواز آزمایشی انجام شد که در مجموع کمی بیش از ۱۰ ساعت پرواز بود. گزارش شده است که این هواپیما در این آزمایشها به بیشینه سرعت ۱.۳ ماخ و ارتفاع ۱۲۰۰۰ متری رسید.
این پروژه به طور رسمی در سال ۱۹۷۵ به دلیل ترکیبی از مشکلات فنی، هزینههای بالا و تغییر اولویتهای نظامی شوروی لغو شد. اعتقاد بر این است که برخی عوامل سیاسی نیز در این امر نقش داشته اند.
چهار بدنه هواپیما در مراحل مختلف ساخت بودند. فقط اولین پیش نمونه (۱۰۱) آزمایشهای پرواز را تکمیل کرد. دومی (۱۰۲) هرگز پرواز نکرد و در نهایت اسقاط شد. ساخت پیش نمونههای باقی مانده (۱۰۳ و ۱۰۴) متوقف شد.