پروانه کُبره: اگرچه عبور از تنش‌های سیاسی، سبب تعدیل نسبی انتظارات تورمی میان سرمایه‌گذاران ارزی و منجر به افزایش تعداد فروشندگان و عقب‌نشینی خریداران شده است اما دلار چند روزی می‌شود که در کانال 83هزار تومان کم‌نوسان ظاهر شده است. در بورس تهران اما فرازوفرود ادامه دارد. دماسنج اصلی تالار شیشه‌ای در هفته‌ای که گذشت، بیش از 2درصد افزایش ارتفاع داد. اما در همین مسیر معامله‌گران محتاط‌تر ظاهر شدند.
در هفته گذشته با وجود سبزپوشی یکپارچه شاخص‌ها، کمتر از 500میلیارد تومان پول حقیقی وارد گردونه معاملات شده است. به نظر می‌رسد روزهای پایانی اردیبهشت‌ماه روزهای حساسی برای بورس‌بازان باشد. بررسی رفتار سهامداران حاکی از آن است که آنها نیز همانند معامله‌گران ارزی و فعالان بازار طلا با احتیاطی مضاعف معاملات را دنبال می‌کنند. تغییر رفتار سهامداران در روزهای اخیر با وجود تثبیت دماسنج اصلی بورس در کانال 3.2میلیون واحد، تضعیف سمت تقاضا برای خرید سهام نمایان می‌کند.
کارشناسان 3عامل کلیدی را سبب «احتیاط حداکثری بورس‌بازان» در مسیر خرید سهام مطرح می‌کنند. آنها می‌گویند درگیری مستقیم برخی صنایع با ناترازی‌های انرژی در بخش برق که اینک به اوج خود رسیده، موجب ترس سهامداران شده است. با نگاهی به روند معاملات گروه‌های فلزات اساسی و صنعت سیمان می‌توان به‌‌وضوح ردپای هراس در دادوستدهای این صنایع را مشاهده کرد. آنچه در روند معاملات این گروه‌ها می‌گذرد حاکی از آن است که گروه‌های مذکور از تیررس سهامداران حقیقی عملا خارج شدند.
از سوی دیگر، گروه‌هایی که در معرض خطر قطعی برق قرار ندارند، توانستند مورد اقبال سهامداران خرد قرار بگیرند. به طور مثال صنایع نیروگاهی و دارویی به‌راحتی توانستند نظر مثبت سهامداران را به خود جلب کنند و با وجود تردیدهای حاکم بر چشم‌انداز بازار سهام، ورود پول را به نظاره نشستند.
تجربه یک ماه اخیر بازارهای دارایی، هم‌زمان با آغاز دور نخست مذاکرات غیرمستقیم تهران و واشنگتن، نشان می‌دهد که چگونه سه بازار سهام، ارز و سکه تغییر مسیر ناگهانی دادند و چهره جدیدی را به رخ فعالان اقتصادی بخشیدند. اکنون نه خبری از تب‌وتاب دلار 100هزار تومانی است و نه سکه و طلا در سطوح تاریخی به سر می‌برند. اما چرا خوش‌رقصی بورس برای سرمایه‌گذاران با ابهامات چندوجهی مواجه شده است؟ بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند ریسک‌های اقتصادی نباید شرایط متعادل بازار سهام را به خطر بیندازند. قطعی‌های گسترده برق به اندازه نتیجه مذاکرات در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاران حائز اهمیت است.
روز گذشته نامه‌‌ای از سوی تشکل‌‌های فولاد، سیمان، معدن و صنایع معدنی خطاب به رئیس‌جمهور منتشر شد که در آن این تشکل‌‌ها از آسیب‌های قطعی برق در شرکت‌‌های تولیدی این حوزه‌‌ها گلایه کردند. بورس‌بازان این نامه را دلیل عرضه‌‌های سنگین بازار در روز شنبه مطرح می‌کنند. قطعی برق یکی از چالش‌های جدی برای صنایع در ایران به شمار می‌رود که می‌تواند تبعات اقتصادی گسترده‌ای به همراه داشته باشد. صنایع تولیدی، به‌‌ویژه در حوزه‌های فولاد، سیمان، خودروسازی و صنایع غذایی، بیشترین آسیب را از قطعی‌های مکرر برق متحمل میشوند. هر ساعت قطعی برق در خطوط تولید می‌تواند منجر به توقف ماشین‌آلات، کاهش بهره‌وری، افت کیفیت محصولات و حتی خسارت به تجهیزات گران‌قیمت شود. از همین منظر است که مشخص می‌شود کارگردان روزهای سردرگمی بورس، دست روی چه نقطه‌ضعفی گذاشته است، اتفاقی مهم که هشدار کارشناسان را به دنبال داشته است. هاتف شاملو، تحلیلگر بازار سرمایه، از تشدید خروج پول و انزوای بورس در روزهای آینده به شرط تداوم شرایط کنونی خبر می‌دهد. قطعی برق، ترس را در بازار به جریان می‌اندازد و موجبات «بیش‌واکنشی سهامداران» را فراهم می‌کند. به‌عبارتی کسری برق در تابستان و کمبود گاز در زمستان، لطمات جبران‌ناپذیری بر پیکره بنگاه‌های بورسی وارد می‌کند. صنایع پتروشیمی، اوره‌سازان و متانولی‌ها نیز به دلیل ناترازی گاز در زمستان عملکرد قابل‌توجهی به نمایش نگذاشتند. به بیانی ساده می‌توان گفت کسری انرژی که به‌مرور به محدودیت و قطعی آب نیز پیشروی خواهد کرد، شرایط نامطلوبی را برای صنایع رقم خواهد زد. در چنین فضایی نباید انتظار داشت پول با فراغ بال و عاری از ترس وارد معاملات سهام شود.
واقعیت امر این است که صنایع جذاب بازار سهام با مخاطرات جدی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. صنایعی که با قطعی گسترده برق مواجه هستند همان صنایع سودساز و پرتراکنشی هستند که اکنون پول‌گریز شده‌اند. سرگردانی پول بین صنایع به اوج خود رسیده است. تجربه نشان می‌دهد در وضعیت بلاتکلیفی، پول به‌سرعت از بازار خارج می‌شود. این موضوع در جریان معاملات روز گذشته قابل‌مشاهده بود. با وجود صعود شاخص کل، اما مبلغی به میزان 800میلیارد تومان پول حقیقی از بازار خارج شد. نکته مهمی که باید در این اثنا مد نظر قرار داد، این است: صنایعی که برق کمتری مصرف می‌کنند، به‌مرور در صدر تقاضای موثر قرار خواهند گفت. گروه‌های غذایی، زراعتی و بانکی‌ها روزهای بهتری در پیش دارند.
فعالان بورسی با گلایه از ریسک قطعی برق، دومین عامل موثر در تردید بورس تهران برای تداوم صعود و احتیاط در ورود پول به تالار معاملات سهام را به فضای کلی بازار گره می‌زنند. پرواضح است که همه بازارهای دارایی در «سرگردانی نشات‌گرفته از ابهام در وضعیت سیاسی کشور» به سر می‌برند. در میان اهالی بازار سهام اصطلاحی وجود دارد که از آن تحت عنوان «ترسو بودن بورس» یاد می‌شود. بازار سهام از هر ریسکی که بتواند پول سهامداران را تهدید کند گریزان است و وارد فاز دفاعی می‌شود. «بورس ترسوست.»
هاتف شاملو معتقد است پیشروی ترس بورسی در تیررس اهالی بازار قرار دارد. تجربه ادوار مختلف نیز حاکی از یک موضوع مهم است. تداوم ترس در بازار سهام، حتی می‌تواند «امتیاز نقدشوندگی بورس» نسبت به سایر بازارها را مورد هدف قرار دهد. به‌خصوص اینکه سرمایه‌گذاران با سد محکمی به نام «محدودیت دامنه نوسان» نیز دست‌به‌گریبانند. ردپای ترس را به طور واضح می‌توان در واکنش سیمانی‌ها به محدود کردن فعالیت‌های تولیدی خود مشاهده کرد که چگونه این وضعیت سبب ترس و گریز ناگزیر تولید‌کنندگان و سهامداران شده است.
افزون بر آن، همچنان افزایش سطح عرضه‌ها در برخی از نمادهای بزرگ خودرویی و بانکی، موجب عقب‌نشینی نسبی نماگرها شده که در نهایت عموم بازار را با خود همراه کرد. البته این موضوع مربوط به روزهای اخیر نیست و معمولا هرگاه نمادهای بزرگ با تشدید فشار فروش مواجه میشوند، این رخداد، فضای کلی بازار را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. به بیانی دقیق‌تر سهامداران خرد ممکن است از ترس سرایت وضعیت نزولی به همه گروه‌ها، دست به ماشه فروش ببرند. در وضعیت مذکور استراتژی فروش رابطه مستقیمی با جو روانی حاکم بر معاملات دارد. به این ترتیب در این مسیر معامله‌گران به‌سرعت از صفوف فروش خارج میشوند و استراتژی جدیدتری را در دستور کارخود قرار می‌دهند.
از آغاز مذاکرات سیاسی کشور و کمرنگ شدن ریسک‌ها در این مسیر، بازار سهام میزبان 11هزار میلیارد تومان پول حقیقی بوده؛ این در حالی است که همین مقدار نیز جذب صندوق‌های درآمد ثابت شده است. یکی از پرسش‌های مهم اهالی بازار آن است که منشا ورود این پول از کجاست؟ با وجود کاهش قیمت‌ها در بازار ارز و طلا به علت کاهش انتظارات تورمی، سرمایه‌های بسیاری از بازارهای رقیب بورس خارج شده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد نقش مذاکرات در عملکرد یک ماه اخیر بازارها انکارناپذیر است، اما موضوع مذاکرات سیاسی و نتیجه آن در بن‌بست ابهامات قرار دارد. صندوق‌های طلا به‌عنوان بخش بزرگی از بازار سرمایه، از آغاز مذاکرات هسته‌ای با خروج 7همت پول مواجه بوده‌اند. با این وجود سایر پول‌های حقیقی واردشده به گردونه معاملات از چه محلی تامین شده‌اند؟
احتمالا این نقدینگی، از خارج از بازار سرمایه تامین شده است و متاثر از عقب‌نشینی بازارهای موازی صورت گرفته است. کارشناسان معتقدند اگر شرایط پایدارتری وجود داشت، تالار سهام می‌توانست فرود پول گسترده از سایر بازارها را تجربه کند. بنابراین درمی‌یابیم که توقف در انتشار اخبار مثبت سیاسی در چه بستری توانسته سد راه ورود پول به بازار سهام شود. از این مهم، تحلیلگران به‌عنوان بازیگر کلیدی در تغییر رفتار بازارها، بیش‌واکنشی معامله‌گران و خروج پول نام می‌برند که بر عملکرد بازارهای دارایی سایه افکنده است.
اما تحلیلگران چه می‌گویند؟ برآیند اظهارات تحلیلگران نشان می‌دهد اکنون P/E بازار در محدوده جذابی قرار دارد و شرایط متعادل بورس می‌تواند به رونق مبدل شود. به‌خصوص اینکه بازار ارز و طلا عملا به دلیل فرآیند مذاکرات سیاسی برای سرمایه‌گذاران چندان جذاب نیستند. از این‌رو در صورتی که سیاستگذار از فرصت کاهش ریسک‌های سیاسی برای ثبات و اتخاذ رویکردهای صحیح اقتصادی استفاده کند، احتمالا بورس تهران نیز میزبان نقدینگی جدید از خارج بازار سرمایه خواهد بود.
با این وجود و در راستای رفت‌وبرگشت‌های بازار سهام، این نکته اهمیت بسیار دارد که سیاستگذاری‌های غیرسیاسی به نحوی نباشد که با شوک‌های پی‌درپی مانع از پا گرفتن رونق دوباره معاملات و ترمیم اعتماد عمومی به روند درونزای بازار شود. اما آیا وضعیت فعلی بازار سرمایه به همین ترتیب ادامه خواهد یافت؟
بررسی عملکرد بازار سهام در طول ماه اخیر نشان می‌دهد بازار مذکور به‌رغم افزایشی که در شاخص‌ها و سطح عمومی قیمت‌های سهام ثبت کرده، همچنان تحت‌تاثیر شدید وقایع بیرونی است و با بروز ریسک‌ها ناگهان متحمل عقبگردی سنگین در شاخص‌ها، قیمت‌های سهام و خروج پول شده است. همین امر سبب شده به‌رغم فراهم بودن فضا برای افزایش قیمت‌ها، بی‌اعتمادی به روند بازار و ترس از زیان دوباره مانع از تداوم رونق قابل‌توجه در بازار سرمایه شود.
با توجه به اینکه بازار ارز عمدتا سریع‌تر از گزینه‌های دیگر سرمایه‌گذاری به تورم واکنش نشان می‌دهد، این‌بار به دلیل فروکش ریسک‌های سیاسی از تحرک افتاده است. به نظر می‌رسد فعالان بازار سهام می‌توانند فرصت به‌دست‌آمده را به نفع خود رقم بزنند.
